ماجرای روپا کردن مسجد «مسلم‌بن‌عقیل (ع)» که قدمتی ۷۹ ساله دارد

نعیمه زمانی | سال ۱۳۲۰ بود که مسجد و حسینیه «مسلم‌بن‌عقیل (ع)» را در خیابان سنایی ساختند. زمین مسجد متعلق به اداره اوقاف بود. برای ساخت آن همه اهالی دست به کار شدند و قدم به میدان گذاشتند. خاصیت مردم قدیم همین بود؛ اهالی برای کار محلی و مردمی دل به دل هم می‌دادند و همدلی به معنای واقعی جریان داشت. برای ساخت این مسجد هم اهالی کم نگذاشتند و هر فرد به اندازه توان خود کاری انجام داد. اکنون از ساخت آن سال‌ها می‌گذرد و از آن اهالی تک و توکی دیگر باقی نمانده‌اند. مسجد «مسلم‌بن‌عقیل (ع)» به گفته اهالی اولین مسجد این محله محسوب می‌شود. در گزارش پیش‌رو نگاه مختصری به تاریخچه و فعالیت‌های این مسجد داشته‌ایم.

ساخت مسجد با همکاری اهالی محل

روزگار قدیم مسجد هم داستان خودش را دارد. حاج عباس غفارزاده یکی از قدیمی‌های محل در این‌باره می‌گوید: چهار تا پنج بنا از جمله استاد میرزاحسن، اوستا محمد و پدر من علی‌اکبر غفارزاده ساخت مسجد را شروع کردند و اهالی محل نیز در این راه آن‌ها را همراهی کردند. تمام دیوار‌های مسجد دای بود. در گذشته با گل حالت آجر درست می‌کردند و به آن دای می‌گفتند.

مادر من تعریف می‌کرد که او هم در ساخت دای مانند دیگر اهالی کمک کرده است. سقف مسجد نیز چوبی و فرش آن حصیر بود. آن زمان‌ها آب لوله‌کشی نبود بلکه آبی به نام آب قنات سرده جنب اداره اوقاف کنونی در خیابان آبکوه وجود داشت و اهالی محل از آن استفاده می‌کردند؛ بنابراین به دلیل مشکلاتی که برای استفاده از آب وجود داشت در صحن حیاط مسجد آب‌انباری ساختند که هنوز هم در زیر حیاط قرار دارد و روی آن پوشیده شده است.

حوض انبار ۳۶ پله دارد تا به کف آب انبار می‌رسد. سه شیر هم داشت و ما که آن زمان سن کمی داشتیم پایین می‌رفتیم و به اصطلاح ساروج می‌کردیم. مسجد اولیه حدود ۲۰۰ متر بود و بعد‌ها بزرگ‌تر شد. سال ۷۵ آن را بازسازی کرده و آب حوض انبار را تخلیه کردند. فردی به نام حاج حیدر امام جماعت مسجد بود که بعد‌ها به مسجد حیدری‌ها رفت و باجناق خود به نام حاج‌آقا بهاری را جای خود گذاشت. آن زمان برای معرفی پیش‌نماز جدید، رسم بر این بود که امام جماعت سابق پشت سر پیش‌نماز جدید نماز می‌خواند و این‌گونه او را به نمازگزاران معرفی می‌کرد.

پس از ایشان نیز حجت‌الاسلام قاسمی و سپس حجت‌الاسلام مؤمنی آمدند و به همین ترتیب طی زمان ائمه جماعات مختلفی در مسجد حضور داشتند. او ادامه می‌دهد: از همان ابتدایی که مسجد ساخته شد، هیئتی به نام «مسلم‌بن‌عقیل» هم با مسئولیت حاج حسن شیردل تأسیس شد. او همچنین سرکارگر سیلوی گندم واقع در دروازه‌قوچان بود. سال ۴۰ مهاجرانی که از شوروی آمده و اینجا ساکن شده بودند و بیشتر آن‌ها به کار حمل و نقل و درشکه داری نیز مشغول بودند هیئت «جوانان بنی‌هاشم (ع)» را راه‌اندازی کردند و این هیئت در کنار هیئت «مسلم‌بن‌عقیل (ع)» فعالیت داشت.

اکنون قدیمی‌های هیئت «مسلم‌بن‌عقیل (ع)» رفته‌اند و فعالیتشان کمرنگ شده است، اما هیئت «جوانان بنی‌هاشم (ع)» در هفته برنامه دارند. پس از فوت حاج حسن شیردل، مرحوم حاج حسین کیانیان (پدر هنرمندان کیانیان) که در میدان شهدا طباخی داشت هیئت‌امنای مسجد را به عهده گرفت و در تعمیر و بازسازی مسجد همکاری کرد. زمانی که او پای کار آمد حصیر داخل مسجد تبدیل به زیلو و سقف‌ها نیز آهنی شد. او نیز ۲۵ تا ۳۰ سال فعالیت داشت و پس از او جواد حبیبی مسئولیت را به عهده را گرفت. بازسازی بعدی نیز پس از انقلاب انجام شد و از سال ۷۰ تا ۷۵ مسجد به حالت امروزی درآمد.

آینه‌کاری آن هم سال ۷۵ انجام شد. حاج‌آقا مؤمن‌نژاد یکی از بزرگان و علمای مشهد از آینه‌کاران حرم تقاضا کردند تا آینه‌کاری مسجد را انجام دهند. کاشی‌کاری محراب و کتیبه آیت‌الکرسی را هم شادروان حاج علیرضا کاشی‌پز که کاشیکار مسجد جامع گوهرشاد بود انجام داد.

پویایی در مسجد

محمدصادق کتابدار متولد سال ۴۳ و از کاسبان قدیمی محل است. او نیز درباره فعالیت‌های مسجد می‌گوید: مسجد همواره فعالیت‌های دینی و اجتماعی داشته است. در زمان انقلاب هم پویا بوده و از برگزاری اجتماعات و تفهیم مسائل انقلابی گرفته تا پخش اعلامیه‌ها و سخنرانی‌های امام (ره) به فعالیت می‌پرداخته است. اینجا مسجدی محلی است و اصالت خود را از قدیم حفظ کرده است. ارتباطات میان اهالی آنچنان خوب بوده که هرگاه یکی از همسایگان بیمار می‌شد دسته‌جمعی به عیادتش می‌رفتیم.

یکی از سنت‌های خوبی که از زمان آقای مؤمنی‌نژاد ایجاد شده و میان اهالی رواج دارد دیدار با خانواده شهدا در ماه محرم است که اهالی با یکدیگر از مسجد حرکت کرده و به منزل خانواده‌های شهدا در محل می‌رویم. رسم دیگری که از آن زمان مرسوم است برگزاری نماز عید فطر در مقابل مسجد است که نزدیک به ۲۰۰۰ نفر در آن شرکت می‌کنند. همچنین توسط دوستان فعال در مسجد تور زیارتی کربلا و قم نیز به طور خودجوش راه‌اندازی شد که با استقبال خوبی رو به رو بود و اکنون به‌دلیل کرونا متوقف شده است.

علاوه بر این در مسجد به مناسبت سالروز شهادت امام‌رضا (ع) میزبان پیاده‌های هیئت کاشمر هستیم که حدود ۲۵۰ نفر مرد هستند و به مدت ۳ تا ۴ شب در مسجد اسکان می‌کنند. تهیه ارزاق، کمک جهیزیه، کمک مالی، سخنرانی و افطاری در ماه رمضان، برگزاری مراسم اعتکاف، سخنرانی و عزاداری در ماه‌های محرم و صفر، برپایی جشن‌های خیابانی در خیابان صاحب‌الزمان (عج)، برگزاری یادواره‌شهدا و تجلیل از خانواده شهدا از دیگر فعالیت‌های این مسجد است.

خدمت به مردم

بهزاد خاتمی فرمانده پایگاه بسیج نیز توضیح می‌دهد: از زمان تشکیل سازمان بسیج پایگاه بسیج آقایان به نام یکی از شهدای محل «شهید مهدی دولت‌نیا» و پایگاه خواهران نیز به نام «نینوا» تشکیل شد. این پایگاه‌های بسیج جزو اولین پایگاه‌ها در مشهد بودند که در زمان جنگ برنامه‌های آموزشی اسلحه‌شناسی، گشت شبانه، اعزام نیرو به جبهه و پشتیبانی در آنجا انجام می‌شد.

پس از جنگ نیز بیشتر فعالیت‌ها به سمت تهیه جهیزیه و کلاس‌های فرهنگی و قرآنی سوق پیدا کرد. اکنون برگزاری کلاس‌های قرآنی مانند تفسیر، روخوانی و احکام، هنری مانند بافتنی و آشپزی، تهیه جهیزیه برای زوجین و همچنین سیسمونی در پایگاه خواهران انجام می‌شود و پایگاه برادران به برگزاری کلاس‌های کامپیوتری مانند آموزش فتوشاپ، کلاس‌های قرآن و مهدویت، برپایی مراسم اعیاد و جشن‌های خیابانی، برگزاری مسابقات ورزشی مانند فوتسال و PES می‌پردازد. همچنین کلاس‌هایی مخصوص کودکان ارائه شده است. او با اشاره به عکس شهدا که بر روی دیوار جلوه می‌کند، ادامه می‌دهد: این مسجد ۱۱ شهید از این محل را نثار اسلام و انقلاب کرد و شهید دولت‌نیا یکی از آن شهیدان فداکار است. ما از شهدا خدمت به مردم را آموخته‌ایم و در این راستا علاوه بر تهیه جهیزیه و سیسمونی در تهیه ارزاق حمایتی فعالیت داریم. به این معنا که در شهر مستضعفان را شناسایی کرده و در مناسبت‌های مختلف بسته‌های معیشتی به آن‌ها ارائه می‌شود. همچنین به سوپرمارکت‌های محلات حاشیه‌نشین می‌رویم و حساب دفتری افرادی را که نتوانسته‌اند از عهده مخارج خود برآیند تقبل می‌کنیم.

رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی

حجت‌الاسلام سید سبحان حسینی، امام جماعت مسجد، در ادامه بیان می‌کند: اکنون مسجد دارای بالکن (محل اقامه نماز بانوان)، آبدارخانه، پایگاه بسیج و شبستان اصلی است. در گذشته کتابخانه محلی نیز وجود داشت. سه وعده نماز در آن اقامه می‌شود و اکنون به دلیل پیشگیری از شیوع ویروس کرونا اقامه نماز با توجه به دستورالعمل‌های بهداشتی و فاصله اجتماعی انجام می‌شود. برگزاری مجالس ترحیم با توجه به شرایط کنونی برگزار نمی‌شود. طرح توسعه مسجد را هم پیش رو داریم و امیدواریم با کمک شهرداری، اداره اوقاف و همراهی خیران بتوانیم این هدف را به سرانجام برسانیم.