قدیمی‌ترین گفته درباره نقاره خانه حرم در کتاب «مهمان نامه بخارا» مربوط به قرن دهم هجری است، اما قبل از صفویه مستنداتی که نشان دهد کی و به چه دلیل نقاره خانه ساخته و نقاره نوازی آغاز شده است، نداریم.
درِ سرداب حضرت رضا (ع) از دیرباز بسته شده و شاید به تعداد انگشتان ۲ دست از رجال و سیاسیون موفق به دیدار سرداب شده‌اند.
چندصدسالی می‌شود که خاندان اقوام‌شکوهی را با نقاره‌زنی و طبل‌زنی در حرم امام رضا (ع) می‌شناسند.
هرچند رسم بر این نبوده است که آن‌ها میراث‌دار پدرانشان باشند، مگر اینکه خودشان بخواهند؛ بخواهند روزی دو نوبت، صبح و عصر صدوشش‌پله را بالا بروند و بیست‌دقیقه نقاره بزنند.
اسنادی که از دوره صفوی و قاجار باقی مانده می‌گویند، هر سحر ماه مبارک، به دستور متولی آستانه، نقاره چیان پس از خواندن مناجات سحر، وظیفه داشتند ۴۵ دقیقه نقاره بزنند.
سده هاست که در حرم مطهر رضوی هر مرتبه با رؤیت هلال ماه صیام، نقاره خوانی سحر و مناجات گویی افطار دم می گیرند تا تأکیدی باشند بر لحظه های عبودیت و بندگی. این نوا اما در سه شب خاموش است. در واقع با رسیدن ساعت شب قدر وهنگامه عزای امیر مومنان، خادمان به تکاپو می افتند تا نخستین رسم حرم را در این شب ها به جا آورند و آن تعویض پرچم بالای گنبد است.
دهخدا نقاره خانه را «جایی که در آن نوبت نوازند» می نامد. در گذشته به نقاره خانه «نوبت خانه» هم می گفتند و نوازندگان را «نوبت نواز» یا «نوبت زن» می نامیدند. حتی نقاره را «نوبت» می خواندند یا باز هم به تعبیر معین، «طبل بسیار بزرگی که در ساعات معین از شبانه روز می نواختند.» درنتیجه، نقاره خانه مکانی است که در زمان های مشخصی از روز به ویژه هنگام طلوع و غروب، سازهایی چون نقاره و کوس و کرنا و در شکلی کلی سازهای بادی و کوبه ای می نوازد.