زنده‌سازی گذر تاریخی کوچه آیت‌الله خامنه‌ای

 خیابان آیت‌ا...خامنه ای فعلی قبل از احداث خیابان خسروی، به عنوان راه ارتباطی میان ارگ حکومتی و حرم مطهر رضوی احداث شد و نام «کوچه ارگ» را به خود گرفت. این خیابان قدیمی در طول سال‌ها دستخوش تغییرات بسیاری شده و نام‌های متعددی را هم به خود دیده است. ناصرالدین شاه هم در سفرنامه خود از این کوچه یاد می‌کند.

در تاریخ شفاهی آن را به نام کوچه «حمام حاج علی» می‌گفتند، بعد از آن نامش را «حیطه حاج کربلایی علی» گذاشتند و بعد از اینکه ژاندارمری به این کوچه آمد نام درجه‌داری با نام «اشکان» را که به نیکی از او یاد می‌شود روی کوچه گذاشتند. هنوز هم در نشانی قبض‌های عوارض نوسازی نام کوچه اشکان به چشم می‌خورد.

بعد انقلاب به‌دلیل خانه پدری آیت‌ا... خامنه‌ای، این کوچه به این نام باقی ماند و مردم حد فاصل خیابان اندرزگوی12 تا خیابان آخوند خراسانی12 را با نام کوچه آیت‌ا... سید جواد خامنه‌ای یا همان کوچه خامنه‌ای می‌شناسند.

جان‌بخشی به اطراف حرم

پس از اجرای طرح احیای بازار سرشور، از ابتدای اسفند امسال جداره‌سازی کوچه آیت‌ا... خامنه‌ای نیز در دستور کار شهرداری قرار گرفت و طرح بازآفرینی آن آغاز شد. انتخاب محله سرشور برای بازآفرینی به دنبال طرح «حرم‌شهر» است. طرحی که با هدف جان‌بخشی به فضای اطراف حرم مطهر رضوی و احیای حیات اجتماعی در این محدوده اجرا شده است.

مسئول امور بازآفرینی شهرداری منطقه8 مشهد با اشاره به این موضوع توضیح داد: در اجرای طرح حرم‌شهر، محدوده مشهد به سه حریم مرتبط به زیارت تقسیم می‌شود. در این تقسیم‌بندی با ایجاد مسیرهای منتهی به حرم مطهر به عنوان تار و پود حرم‌شهر و انتخاب گذرهای مشرف و احیای پیاده‌راه‌ها، بافت‌های تاریخی و واجد ارزش حفظ می‌شود. همچنین فضاهایی برای ارتباط بین شهروندان و زائران مهیا می‌شود. در نهایت نیز فضاهای باز به‌ویژه در نقاط مرتبط با حسینیه‌ها و مسجدهای قدیمی ایجاد می‌شود.

علیرضا فیضی با اشاره به مسیر پیاده‌راه منتهی به حرم بر اساس طرح تفصیلی افزود: از خیابان گلستان به کوچه کنار جنت می‌رسید. این کوچه منتهی به امام خمینی25 است. سپس کوچه امام خمینی24 یا همان کوچه سینما آسیا، بعد از آن آخوند خراسانی12 یا همان کوچه آیت‌ا...خامنه ای است که منتهی به حرم می‌شود.
علیرضا فیضی ادامه داد: دفتر تسهیلگری سرشور با شناسایی قطعات واجد ارزش این گذر تاریخی مانند خانه نوریان، حمام سعدی، خانه کریمی و رایزنی با مالکان آن‌ها برای بازآفرینی توانسته اقدامات خوبی در این زمینه انجام دهد.
وی از بازآفرینی خانه‌های قدیمی در این گذر تاریخی خبر داد و گفت: بازآفرینی مسجد حاج داداش، خانه مدقق، خانه سنگچولی و آب انبار تشکری نیز بر اساس بسته‌های تشویقی جداره‌سازی در دست اجراست.

فیضی افزود: در حال حاضر با مالک فعلی خانه کریمی در ابتدای خیابان آخوند خراسانی12 به توافق رسیدیم آجرهای جداره جمع شود و پس از ساخت، عین به عین اجرا و به عنوان طرح میان‌افزا و الگو استفاده شود. او با اشاره به این موضوع که ابتدای تیرماه 1400پایان جداره‌سازی گذر آیت‌ا...خامنه ای خواهد بود بیان کرد: در حال حاضر دیوار مسجد حاج داداش تراشیده و هِره چینی آن انجام شده است. هم‌زمان با مسجد حاج داداش خانه مدقق که دو سردَر آجر مهری و پایه‌های سنگی دارد نیز در دست اجراست. مرمت داخل این خانه قدیمی قبلا انجام شده است. جداره‌سازی خانه نوریان و خانه سنگچولی در سال آینده اجرا خواهد شد.

مسئول اموربازآفرینی شهرداری منطقه8 مشهد افزود: پس از پایان جداره‌سازی گذر آیت‌ا... خامنه‌ای کف‌سازی این خیابان قدیمی مانند کوچه شاهین‌فر اجرا خواهد شد تا هویت قدیم خود را داشته باشد.

مرمت جداره‌های قدیمی

مدیر عامل مشاور سروستان نیز با اشاره به جداره‌سازی گذر تاریخی کوچه آیت‌ا...خامنه ای از ابتدای اسفند امسال گفت: در این گذر تاریخی دو بنای ثبتی خانه نوریان و حمام سعدی و دو اثر واجد ارزش آب‌انبار تشکری و خانه کریمی را داریم. 
سعید گلستانی افزود: این گذر تاریخی از گذشته تاکنون مسیر تشرف پیاده‌محور به حرم مطهر رضوی بوده است و زائران و مجاوران بسیاری در آن تردد می‌کنند.

بر همین اساس دفتر تسهیلگری دو پروژه را در این گذر تاریخی اجرا خواهد کرد. ابتدا مرمت جداره‌های قدیمی و سامان‌دهی جداره‌های موجود و پس از آن کف‌سازی به‌‌صورت پیاده‌مدار مانند کوچه شاهین‌فر اجرا خواهد شد.
وی ادامه داد: جداره‌سازی این گذر تاریخی هویتی به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم اجرا خواهد شد. در مداخله غیرمستقیم، ضوابط منجر به وحدت رویه در ساخت و سازها می‌شود و آشفتگی کوچه برطرف خواهد شد. مداخله مستقیم نیز با مشارکت مالکان قطعات واجد ارزش و مرمت نماها با هزینه شهرداری بر اساس بسته‌های تشویقی انجام خواهد شد.

گلستانی با اشاره به اجرای فاز اول این طرح گفت: در این فاز چهار ساختمان در دست اجرا هستند که از ابتدای اسفند امسال آغاز و تا آخر خرداد1400 ادامه خواهد داشت. نمای تاریخی خانه کریمی جمع‌آوری و بعد از نوسازی، این نمای آجری تاریخی دوباره ساخته خواهد شد. این کار اولین تجربه در استان است و می‌تواند الگوی مناسبی باشد.

او همچنین از تدوین ضوابط نماسازی بعد از احیا و بهسازی جداره تاریخی این‌گذر تاریخی خبر داد و گفت: بعد از بهسازی جداره و نمای بنا‌های تاریخی ذکرشده، ضوابطی تدوین و تصویب خواهد شد که هربنایی در این‌گذر تاریخی بازسازی یا ساخته شود، در نماسازی باید از همان الگو‌هایی که در گام اول جداره‌سازی احیا کرده‌ایم پیروی کند. گلستانی از نمای هتل صابری مجاور خانه تاریخی نوریان هم به عنوان فاز دوم طرح یاد کرد و توضیح داد: قرار است پوسته‌ای متناسب با بافت تاریخی برای این هتل ساخته شود.