قدیمی‌ترین نسخه نهج‌البلاغه در گنجینه آستان قدس

نفیس‌ترین اثر خطی موجود در گنجینه کتابخانه آستان قدس که نسخه ۷۶۸ ساله نهج‌البلاغه بود، به نمایش عمومی درآمد. این کتاب که یکی از نسخ نوشته‌شده محمدبن‌حسین برهان نظامی و دارای ارزش بسیار زیادی است، در هفتادوپنجمین برنامه سه‌شنبه‌های علمی‌فرهنگی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی رونمایی شد.

در همین رابطه سیدرضا صداقت‌حسینی، کارشناس نسخ خطی، در تشریح ابعاد مختلف این نسخه کهن گفت: این نسخه در تاریخ سه‌شنبه ۲۴ ذی‌حجه ۶۷۴ به خط نسخ مشکول توسط محمد‌بن‌حسین برهان نظامی کتابت شده و یکی از نسخ بسیار نفیس موجود در گنجینه نسخ خطی کتابخانه آستان قدس رضوی است.

او کامل‌بودن را یکی از ویژگی‌های ممتاز نسخه رونمایی‌شده از نهج‌البلاغه ذکر کرد و گفت: این نسخه دارای ۱۳۲برگ و در قطع وزیری بزرگ است که به شماره۲۰۸۴ در این مرکز به ثبت رسیده است.

ضبط صحیح واژگان

صداقت‌حسینی درباره ویژگی‌های این اثر تاریخی ارزشمند افزود: نداشتن افتادگی در عبارات این نسخه را می‌توان یکی از امتیازات اثر برشمرد. همچنین به لحاظ تاریخ کتابت، این اثر دومین نسخه قدیمی تاریخ‌دار نهج‌البلاغه در آستان قدس رضوی و یکی از نسخه‌های ارزشمند موجود در کتابخانه‌های ایران محسوب می‌شود.

این کارشناس نسخ خطی بهره‌مند بودن کاتب این نسخه از علم و دانش را امتیاز دیگر این نسخه بیان کرد و گفت: کاتب نسخه از علمای وقت بوده و در این نسخه در ضبط صحیح واژگان و عبارات کتاب نهایت دقت به‌کار رفته است.

صداقت‌حسینی با بیان اینکه حواشی توضیحی، دیگر ویژگی خاص این نسخه است، افزود: کاتب برخی از عبارات و واژگان مشکل و پیچیده را در حاشیه یا زیر آن‌ها شرح داده است تا به فهم بهتر مطالب به مخاطبان کمک کند.

همه ویژگی‌های بلاغی در این اثر لحاظ شده است

حجت‌الاسلام‌والمسلمین قیس‌عطار، پژوهشگر متون اسلامی، گفت: نسخه‌های نفیس از نظر بلاغی حدود ۲۰ نسخه است و این اثر یکی از نفیس‌ترین نسخ خطی نهج‌البلاغه به شمار می‌رود. او افزود: یکی از ویژگی‌هایی که یک نسخه را نفیس می‌کند، این است که باید مضبوط باشد و همه ویژگی‌های بلاغی در آن لحاظ شده باشد.

این پژوهشگر متون اسلامی، نسخه‌های خطی نهج‌البلاغه را در ۳ گروه بغدادی، ایرانی و یمنی دسته‌بندی و اظهار کرد: این نسخه به‌ظاهر ایرانی است و برای تبرک، در روز ۲۴ ذی‌الحجه، مصادف با روز مباهله سال ۶۷۴، کتابت آن به پایان رسیده است.

این اثر ارزشمند، نسخه کامل است

او با بیان اینکه این نسخه کامل است، افزود: از نهج‌البلاغه نسخه‌های خطی بسیاری کتابت شده است، اما بیشتر آن‌ها به‌ویژه صفحات اول یا آخرشان افتادگی دارد و معمولا مشخصات اثر و کاتب نیز در این صفحات است.

عطار ادامه داد: این نسخه کامل است و جز اینکه ۴ برگ آن به خط متأخر است، کمبودی ندارد.

او به دیگر ویژگی‌های این نسخه اشاره کرد و گفت: ضبط این اثر بسیار دقیق است و همچنین زیر کلمات علاوه بر شروح عربی، دارای شروح فارسی است و کاتب این نسخه، شیعه و خود از علما و فضلا بوده است.

کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی بیش از ۵۷هزار نسخه خطی و ۲۲هزار قرآن و جزوه قرآنی در اختیار دارد که ۵۸۸نسخه آن در ارتباط با امام علی (ع) است و قدیمی‌ترین نسخه تاریخ‌دار نهج‌البلاغه موجود در این مرکز، متعلق به سال ۵۴۴قمری به خط ابن‌نقیب است که پارسال از آن رونمایی شد.