جایی برای حفظ هویت مشهدی‌ها

محمدرضا ملازاده را هم‌محله‌‌ای‌هایش به عنوان عضو شورای اجتماعی محله سرشور می‌شناسند و همکارانش در محیط کار او را کارشناس عمران می‌دانند. در کنار همه این سمت‌‍‌ها او فردی است که برای احیای بافت تاریخی و هویتی محله‌اش دغدغه دارد. همین دغدغه ذهنی‌اش سبب شده تا یکی از پایه‌گذاران و مدیر سایت دانشنامه مشهد باشد.

سایتی که معرفی آثار تاریخی، فرهنگ و هویت مشهد در آن دنبال می‌شود. این سایت در سال ۱۳۹۲با هدف معرفی جاذبه‌های گردشگری، طبیعی و همچنین فرهنگ عامه؛ پتانسیل‌های اقتصادی و در نهایت به عنوان یک پایگاه علمی و بانک اطلاعات شهر مشهد و استان خراسان رضوی؛ به‌صورت مردم‌نهاد آغاز به کار کرده است. دانشنامه مشهد توانسته چندین مقام‌ بیاورد. عنوان برترین نشریه تجربی استان خراسان رضوی در جشنواره بین‌المللی امام رضا(ع) در قزوین، مقام اول نشریات تجربی و سه‌بار به عنوان کاندید بهترین سایت اینترنتی در ارتباط با حوزه شهری و گردشگری از نمونه این عنوان‌هاست. همچنین این سایت از معاون میراث تقدیرنامه دریافت کرده است. ملازاده در دفتر شهرآرامحله مهمانمان شد تا از آغاز فعالیتش در زمینه هویت شهرمان و راه‌اندازی سایتش بگوید.

زاده یک گذر تاریخی هستم

ملازاده متولد سال 1357در محله سرشور است. اصالتا طبسی است و پدربزرگش 70سال قبل از طبس به مشهد آمده و در همین شهر ازدواج کرده است و فرزندانش را در همین جا به ثمر رسانده است. او در محله‌ای که به گفته خودش هویت تاریخی آن بیش از هر عنصر دیگری پررنگ است متولد و بزرگ شده است. همین امر در پس‌زمینه ذهنش تأثیر داشته و او را به حفظ این هویت تشویق کرده است. خودش می‌گوید:« تا زمانی‌که شیء باارزشی داریم قدر و منزلت آن را نمی‌دانیم، اما به محض اینکه آن را از دست بدهیم متوجه اهمیت آن می‌شویم.» او می‌دیده که چطور بافت تاریخی محله به سرعت در حال تغییر و تحول است و به جای این بناهای تاریخی بناهای آهنی جدید هر روز مانند قارچ سر از زمین بیرون می‌آورند.

کارم را با دانشنامه طبس شروع کردم

با اینکه ملازاده در رشته مهندسی عمران دانش‌آموخته و در همین زمینه هم وارد بازار کار می‌شود، دغدغه ذهنی‌اش سبب می‌شود تا او به‌سمت گردشگری زادگاه اجدادش کشیده شود. خودش در این‌باره برایمان توضیح می‌دهد:« شهر طبس پتانسیل‌های بسیاری دارد که همه آن‌ها ناشناخته باقی مانده بود. تا قبل از اینکه در زمینه شناساندن این ظرفیت‌ها شروع به کار کنیم، تنها عکس‌هایی که هنگام جست‌وجو کردن طبس در اینترنت موجود بود، حادثه گرفتار شدن بالگرد آمریکایی بود. تصمیم گرفتم که سایتی راه‌اندازی کنم و آنچه می‌دانم را با دیگران به اشتراک بگذارم.» او ایده‌اش را به عمل تبدیل می‌کند. برای کارش گروهی تشکیل می‌دهد. ابتدا وبلاگ دانشنامه طبس را در سال83راه‌اندازی می‌کنند و سپس سایت دانشنامه طبس در سال 1385شکل می‌گیرد. این سایت به معرفی جاذبه گردشگری طبس می‌پردازد و کارش آن‌قدر بالا می‌گیرد که گردشگرهای خارجی از کشورهای آلمان، ژاپن، فرانسه و...برای بازدید از این منطقه‌های دیدنی می‌آیند. ملازاده می‌گوید:« معرفی کال جنی، چشمه مرتضی علی، تخت طاووس، معرفی روستای سرسبز ازمیغان و اصفهک، گردشگری گیاهان دارویی و... از جمله کارهایی بود که انجام شد. البته هنوز هم کار در این زمینه ادامه دارد.» بدین شکل کار آن‌ها با هدف معرفی جاذبه‌های گردشگری و طبیعی و همچنین فرهنگ عامه، پتانسیل‌های اقتصادی و معدنی و در نهایت به عنوان یک پایگاه علمی و بانک اطلاعات شهرستان طبس شروع شد.

تجربه موفق در مشهد تکرار شد

در این سال‌ها ملازاده دغدغه‌اش که هویت محله قدیمی‌ا‌ش بوده را از یاد نبرده بود. خودش می‌گوید:«هر زمان که به محله‌مان می‌رفتم شاهد بودم که بخشی از آن در حال از بین رفتن است. بسیاری از مالکان بدون توجه به هویت ملکشان، آن را تخریب و به جای آن بنای جدیدی می‌ساختند. برخی مالکان هم ملک را رها کرده بودند و به تدریج در حال از بین رفتن بود. «از آنجا که تجربه دانشنامه طبس را داشتم تصمیم گرفتم برای مشهد همچنین دانشنامه‌ا‌ی را با همان رویکرد طبس راه‌اندازی کنم. سال 1392بود که راه‌اندازی این دانشنامه را با چهار نفر شروع کردیم.

در این سایت به معرفی بناهای تاریخی، مکان‌های گردشگری، بازارهای خرید، حرم رضوی، آدا‌ب‌ورسوم، طبیعت و حیات وحش، مشاهیر، نقاط گردشگری و دیدنی و...پرداختیم.» ملازاده می‌گوید:« هنگامی که می‌خواستم این سایت را راه‌ا‌‌‌ندازی کنیم جلسه‌های بسیاری با اداره میراث گذاشتیم آن‌ها می‌گفتند رویکرد اقتصادی‌تان در این سایت چیست؟ هنگامی که پاسخ شنیدند رویکرد اقتصادی را دنبال نمی‌کنیم گفتند به طور قطع شکست خواهید خورد. ما بدون کمک آن‌ها کارمان را شروع کردیم. اطلاعات مورد نظر را جمع‌آوری و آن را در سایت بارگذاری کردیم.» آن‌ها عکس‌ها و مدارک معتبر را رایگان در اختیار افرادی که به دنبال هویت و تاریخ هستند قرار می‌دهند. دست پیدا کردن به موفقیت امروز چندان آسان هم نبوده است.
او درباره سختی‌های کارش برایمان توضیح می‌دهد:« هنگامی که می‌خواستم از یک بنای تاریخی عکس تهیه کنم مالک آن ممانعت می‌کرد. حتی همین حالا هم مالکان چندان تمایلی ندارند که ملکشان را به عنوان بنای تاریخی کسی بشناسد. زیرا در این صورت دیگر نمی‌توانند آن را بسازند یا بفروشند. به همین دلیل قبل از اینکه ملک ثبت شود آن را تخریب می‌کنند. این موضوع بسیار نگران‌کننده است و هیچ اقدام مؤثری در این زمینه انجام نشده است.»
او معتقد است به هدفش که ایجاد دغدغه برای افراد فرهنگ‌دوست بوده رسیده است و بازتاب کارش را بارها دیده است.

پسر کو ندارد نشان از پدر

ملازاده دو پسر دارد . علیرضا پسر بزرگ‌تر 15سال دارد و به کار فرهنگ و تاریخ بسیار علاقه پیدا کرده است. او تعریف می‌کند اگر برای عکس گرفتن یا شناسایی محل تاریخی برود و پسرش را همراه خود نبرد او ناراحت می‌شود. بارها در ساعت‌های طولانی مسیرهایی را تشنه و گرسنه رفته‌اند، اما پسرش بدون اینکه شکایتی داشته باشد همپای پدر بوده است. ملازاده با خنده می‌گوید:«حتی برخی مکان‌هایی که اجازه ورود به داخل ساختمان را نمی‌دادند یا من نمی‌توانستم داخل شوم او جسورانه وارد می‌شد و عکس و فیلم تهیه می‌کرد.» در حال حاضر هم پسرش مانند پدر دغدغه شهرش را دارد. ملازاده معتقد است که باید برای نسل جوان دغدغه ایجاد کرد تا به دنبال فرهنگ و هویتشان باشند و می‌گوید:« پسرم نقشه‌هایی از شهر مشهد با فضاهای تاریخی و ... طراحی کرده است.»

شهری باهویت بسازیم

«این روزها شهر به هر شکل که خواسته رشد کرده است. توازنی در ساخت و سازهای شهری نیست. در یک محله کنار یک خانه ویلایی ساختمان چندین طبقه قد کشیده است. همه این عوامل سبب می‌شود تا شهر چهره زیبایی نداشته باشد.»این بخشی دیگر از صحبت‌های ملازاده است و معتقد است:«اگر قرار است چیزی از شهر امروز برای آیندگان بماند، باید برایش هویت ایجاد کنیم؛ همان‌طور که گذشتگان بناهای باارزش و بامفهومی برای ما به جا گذاشتند. باید مانند گذشتگان محله‌هایی را ایجاد کنیم و به دنبال هویت‌بخشی به آن ها باشیم. می‌توانیم شهری با معماری مدرن داشته باشیم که دارای هویت هم باشد.»