مسافر دریا

سفر همیشه جذابیت‌‌های خاص خودش را دارد، اما کمتر کسانی هستند که لذت سفر به اعماق دریا و آشنا شدن با موجودات ناشناخته آن را تجربه کرده باشند. کافی است چند متر زیر آب فرو روید تا ببینید آبزیان رنگارنگ و صخره‌های مرجانی در انتظار شما نشسته‌اند. زندگی پر جنب و جوشی در زیر آب جریان دارد و دیدن این دنیای زیبا آن‌قدر جذاب و دلنشین است که گذر زمان را از یادتان می‌برد. سکوت دل انگیز زیر آب خیالتان را پرواز می‌دهد و می‌توانید به تماشای رقص نور خورشید روی شن‌ها و ماسه‌ها بنشینید. دسته‌های رنگارنگ ماهی‌ها از کنارتان عبور می‌کنند و درحالی‌که مجذوب تماشای آشیانه لاک پشت یا قورباغه شده‌اید، موجود عجیب و غریبی از کنارتان می‌گذرد و نمی‌دانید نظاره‌گر کدام خلقت زیباآفرین باشید. در عمق‌های بیشتر، می‌توانید سقوط آزاد را تجربه کنید و در حالت بی‌وزنی قرار گیرید.

این حالت شما را قادر می‌سازد مانند پرنده‌ای بر گرد یک صخره بچرخید یا با قرار گرفتن در یک جریان آبی، بدون هیچ تلاشی مسیری طولانی را طی کنید. همنشینی با کسانی که این زیبایی‌ها را تجربه کرده‌اند و گوش سپردن به خاطرات آن‌ها خالی از لطف نیست، بنابراین در مطلب پیش‌رو سراغ یکی از ساکنان محله جلال رفتیم که از سال 88 غواصی را آغاز کرده و اکنون جزو مدرسان این رشته است و مدرسه غواصی دارد. سید آرمین هاشمی نسب 20 تخصص غواصی از جمله غواصی در شب، امداد و نجات، تکنیکال و ... را دارد و از دو سیستم بین‌المللی، مدرک مدرسی غواصی دریافت کرده است که تا چندی دیگر در یکی از سیستم‌ها به عنوان مدرس ارشد شناخته می‌شود. او که تجربه غواصی تا عمق 50 متر زیر آب را دارد، 2 کتاب غواصی هم ترجمه کرده و به چاپ رسانده است.هاشمی نسب دوره‌های عکاسی و فیلم‌برداری حرفه‌ای زیر آب را نیز دیده و چند مستند آموزشی درباره غواصی را آماده کرده است. در ادامه بیشتر با این مسافر دریا آشنا می‌شوید.

کار در عمران و دل در دریا

متولد سال 1363 است و لیسانس عمران دارد. از کودکی چون شنا یاد نداشت دور و بر استخرها نمی‌رفت. آشنایی او با دنیای درون آب به سال 85 مربوط می‌شود؛ زمانی‌که دانشجوی رشته عمران بود و همراه خانواده در سفر کیش، از جاذبه‌های این شهر دیدن می‌کرد. وقتی او تبلیغات غواصی درون آب را می‌بیند علاقه‌مند می‌شود که بلیت این تفریح را تهیه کند و به داخل آب برود، اما خانواده‌اش که همراهش بودند به دلیل ترس از دنیای زیر آب، اجازه نمی‌دهند. فراهم بودن امکان رفتن به زیر آب آن هم در شرایطی که شنا یاد نداشته، آرمین را آرام نمی‌گذارد و در نهایت راهی محل می‌شود تا این فرصت تفریحی را از دست ندهد. لباس مخصوص را می‌پوشد و همراه مربی به زیر آب می‌رود.

ابتدا کمی استرس داشت، اما پس از چند دقیقه که بدنش در زیر آب به ثبات می‌رسد، تمام آن استرس‌ها جایش را به کنجکاوی و لذت بردن از تصاویر زیر دریا می‌دهد. سکوت زیر آب که باعث می‌شد صدای نفس‌های خودش را بشنود، دیدن ماهی‌های رنگارنگ و تنوع زیستی، او را مجذوب دنیای زیر آب می‌کند. با دوربین مخصوصی که در اختیارش گذاشته بودند چند عکس از سایت مرجانی و دلقک ماهی می‌گیرد و وقتی بیرون می‌آید آن‌ها را به چاپ می‌رساند. همین یک تجربه او را دلبسته دنیای زیر آب می‌کند و از این پس تمام فکرش معطوف به هم‌نشینی دوباره با ماهی‌ها می‌شود. از سفر که باز می‌گردد همراه دوستانش به استخر می‌رفت تا شنا را از آن‌ها یاد بگیرد و برای آموزش‌های غواصی آماده شود. پس از دانش‌آموختگی، اشتغالش را در حوزه عمران دنبال می‌کند، اما تمام هم و غمش این بود که غواصی یاد بگیرد. برای همین پس از فرا گرفتن شنا، در دوره‌های آموزشی که زیر نظر فدراسیون نجات و غریق برگزار می‌شد، شرکت می‌کند.

سال 87 دوره مقدماتی یا یک ستاره را طی می‌کند و سال‌های 87 و 88 سطح 2 و 3 را می‌گذراند. لذت عکاسی زیرآب که فقط یک بار آن را تجربه کرده بود، هنوز بر مذاقش شیرین است، بنابراین پس از گذراندن دوره‌های غواصی، دنبال فراگیری رشته عکاسی و فیلم‌برداری زیر آب می‌رود.او از سال 94 در دوره‌های مدرسی شرکت می‌کند. به گفته خودش ابتدا قصد مدرس شدن را نداشت، اما وقتی می‌خواست این رشته را فراگیرد متوجه کمبود تعداد مدرسان آن می‌شود، بنابراین تصمیم می‌گیرد خودش دوره‌های مدرسی را بگذراند. در همین دوران می‌بیند که به خاطر زبان اصلی بودن منابع غواصی و ترجمه نشدن آن‌ها، چقدر در ایران با کمبود متون و منابع آموزشی این رشته مواجه هستیم. او در این دوران چون فیلم‌های غواصی را می‌دید که به زبان انگلیسی بوده‌اند زبانش تقویت می‌شود و تصمیم می‌گیرد به ترجمه بعضی کتاب‌های آموزشی این رشته بپردازد.

سکوت زیر دریا و گفت‌وگو با زبان اشاره

هاشمی نسب تا کنون 6 کتاب ترجمه کرده است که 2کتاب با نام‌های «غواصی کودکان» و «راهنمای جامع علائم غواصی» به چاپ رسانده است. این کتاب‌ها تنها مرجع‌های فارسی در حیطه خودشان هستند.
او درباره کتاب راهنمای جامع علائم غواصی می‌گوید: در زیر آب نمی‌توانیم با یکدیگر به صورت کلامی صحبت کنیم، بنابراین فرا گرفتن اشاره‌های کلامی این رشته بسیار مهم است به‌ویژه در تدریس عکاسی زیر آب این علائم بسیار کاربرد دارد و مدرس و هنرجو باید با آن‌ها آشنا باشند.

او ادامه می‌دهد: ابتدا که کار ترجمه کتاب‌های غواصی را انجام می‌دادم، چون کمبود منابع غواصی ما در ایران بسیار زیاد است، گمان می‌کردم هنگام چاپ از سوی نهادهای مربوط حمایت نمی‌شود، اما متأسفانه هیچ حمایتی نشد و با هزینه شخصی آن‌ها را چاپ کردم. اکنون هم برحسب علاقه‌ای که به این رشته دارم و دوست دارم راه را برای دیگر علاقه‌مندان هموار کنم، به کارم ادامه داده‌ام و دنبال ترجمه دیگر منابع هستم.

هاشمی نسب می‌افزاید: در همه رشته‌ها هرساله اطلاعات و منابع جدیدی اضافه می‌شود و علاقه‌مندان آن رشته‌ها باید به این اطلاعات جدید دسترسی داشته باشند تا از علم روز عقب نمانند، اما در غواصی، منابع ترجمه شده ما بسیار اندک و در حد انگشتان دست است که این موضوع باعث می‌شود دوست‌داران آن به مطالب علمی غواصی دسترسی نداشته باشند.به گفته این مدرس غواصی، طی یکی دو سال اخیر چند منبع جدید غواصی ترجمه شده و این‌قدر در این‌باره کمبود داریم که همین معدود کتاب‌های ترجمه شده هم غنیمتی برای علاقه‌مندان این رشته است.

او خودش ابتدایی که وارد رشته غواصی شد گمان نمی‌کرد این عرصه به اطلاعات چندانی نیاز داشته باشد و تصورش این بود که غواص فقط باید رفتن به زیر آب را فراگیرد، اما هنگامی که وارد آن می‌شود می‌بیند که چقدر به اطلاعات علمی متنوعی در حوزه‌های مختلف شیمی، فیزیک، زیست محیطی، پزشکی و آناتومی بدن نیاز دارد.

گرفتن مدارک بین‌المللی و تخصصی

هاشمی پس از اینکه دوره‌های غواصی فدراسیون غریق نجات را به اتمام می‌رساند، دنبال گرفتن مدرک‌های بین‌المللی از سیستم‌هایی می‌رود که داخل کشور خدمات آموزش غواصی می‌دهند. در بین سیستم‌های مختلفی که بود اس اس آی را انتخاب می‌کند و از سال 95 شروع به گذراندن دوره‌های مقدماتی آن می‌کند.

این سیستم تنوع آموزشی زیادی دارد و از بین 32 رشته آن، 22 رشته‌اش در ایران تدریس می‌شود.او همچنان که درحال گذراندن دوره‌های مختلف مدرسی و عکاسی بود، به دیگر شاخه‌های غواصی علاقه‌مند می‌شود که در سیستم اس اس آی آن‌ها را دنبال می‌کند.

به عنوان مثال در مطالعتش متوجه می‌شود بعضی جانوران آبزی از جمله نوعی هشت پا و اسب دریایی هستند که فقط شب‌ها بیرون می‌آیند بنابراین دوره غواصی در شب را فرا می‌گیرد تا بتواند سفرهای شبانه را نیز تجربه کند. او از این پس شب‌ها هم به زیر آب می‌رفت و تصاویر شبانه را در قاب دوربینش ثبت می‌کرد.این مدرس غواصی موفق می‌شود تصاویری تهیه کند که تا این زمان کسی در ایران آن‌ها را نگرفته بود، بنابراین بعضی از عکس‌هایش از سوی سازمان شیلات آرشیو می‌شود تا در مواقع لازم استفاده شود.او جهت‌یابی در دریا را هم فرا می‌گیرد. سپس چون دوره‌های مدرسی را دیده بود برای اینکه می‌دانست مسئولیت گروه آموزشی با مدرس است تصمیم می‌گیرد اطلاعات کلی امداد و نجات را که در دوره مدرسی فرا گرفته بود، تخصصی‌تر کند تا چنانچه حادثه‌ای رخ داد بتواند کمک بهتری به هنرجویانش داشته باشد، بنابراین در دوره‌های امداد و نجات غواصی ثبت‌نام می‌کند و این مبانی را هم می‌آموزد.

غواصی در عمق 50 متر

ولع هاشمی‌نسب به فراگیری غواصی هنوز خاموش نشده و او که تا این زمان غواصی تا عمق 40 متر را تجربه کرده است، تصمیم می‌گیرد برای رفتن به عمق‌های بیشتر، دوره‌های غواصی تکنیکال را هم بگذراند. پس از کسب مدرک این رشته او تا عمق 50 متر زیر آب می‌رود. جایی که به گفته خودش مانند کویر، فضایی پوشیده از شن و ماسه است و به دلیل تاریکی و نور کم باید از چراغ قوه استفاده کنند. او همچنان تا امروز، هر سال یک یا چند دوره جدید غواصی را فرا می‌گیرد و تاکنون در سیستم اس اس آی از 6سطح مدرسی بین‌المللی، 5سطح را گذرانده که به زودی با گذراندن سطح دیگر، می‌تواند به عنوان مدرسی ارشد غواصی بین‌المللی دست پیدا کند.

او تمام این دوره‌ها را برحسب علاقه شخصی و برای کمک به هنرجویان و علاقه‌مندان رشته غواصی گذرانده و در این‌باره اظهار می‌کند: غواصی رشته نوپایی در کشور ماست و فدراسیون غواصی، از سال 72 در ایران شکل گرفته است. تعداد مدرسان این رشته هم به طور کلی محدود است طوری که در خراسان رضوی فقط چند نفر مدرک مدرسی غواصی را دارند و تا جایی‌که من اطلاع دارم اکنون هیچ کدام فعالیت نمی‌کنند چراکه این رشته شناخته شده نیست و درآمدش آن‌قدر کم است که پرداختن به آن حتی به عنوان شغل دوم توجیه ندارد. من هم که در این حیطه فعالیت دارم فقط به دلیل علاقه شخصی است و چون هنگامی که خودم می‌خواستم آن را فراگیرم کمبود مدرس را احساس می‌کردم، دوره‌های مدرسی را گذراندم تا به سهم خودم بتوانم راه را برای علاقه‌مندان بعدی هموار کنم.

او در راستای این علاقه‌اش یک مدرسه آموزش غواصی هم در مشهد دایر کرده است و علاقه‌مندان این رشته را پس از اینکه آموزش‌های تئوری دریافت می‌کنند برای غواصی به جزیره کیش می‌برد. مدرکی هم که به هنرجویان داده می‌شود بین‌المللی است.هاشمی نسب در ادامه نسبت به وجود افرادی که دوره‌های مدرسی غواصی را نگذرانده‌اند، اما خود را مدرس معرفی می‌کنند هشدار می‌دهد و می‌افزاید: این افراد اطلاعات و مهارت کافی ندارند و با مشکلات بعدی که برای هنرجو ایجاد می‌شود باعث بی‌اعتمادی مردم به مدرسان غواصی می‌شوند.

زیبایی‌های رها شده 

هاشمی، غواصی را رشته‌ای معرفی می‌کند که به تمرین بسیار نیاز دارد و ادامه می‌دهد: اگر غواص، 10 بار یا بیشتر در یک مکان مشخص به غواصی بپردازد هیچ وقت برایش تکراری نمی‌شود و هر بار غواصی در همان مکان تجربه‌ای جدید خواهد بود چراکه عواملی مثل فشار و جریان آب همیشه متفاوت است، بنابراین هرچه بیشتر تمرین کند تبحرش بیشتر می‌شود.

او که در این سال‌ها در مکان‌های مختلفی از دریای جنوب غواصی کرده است، دغدغه معرفی جذابیت‌های آن را دارد و در این راستا اظهار می‌کند: بعضی جاها مرجان‌ها و تنوع‌های زیستی بسیار زیبایی دارد، اما هیچ نقشه یا منبع اطلاعاتی که نشان دهد چنین مکان‌های دیدنی داریم وجود ندارد و فقط اگر افراد به صورت تجربی آن را دیده باشند و به صورت شفاهی به یکدیگر منتقل کنند، دیگران مطلع می‌شوند. همچنین کشتی‌های غرق شده زمان جنگ، اکنون زیستگاهی برای گونه‌های جانوری هستند و تصاویر فوق‌العاده تماشایی دارند، اما متأسفانه نقشه یا نرم افزاری نداریم که مکان این کشتی‌ها را در اختیار علاقه‌مندان قرار دهد و نشان دهد در چه عمقی از دریا هستند و چه تنوع‌های زیستی را در خود جای داده‌اند.

او می‌گوید: دنیای زیر آب جاذبه‌های توریستی بسیاری دارد فقط باید برای آن برنامه‌ریزی بلند مدت شود تا با مدیریت و سرمایه‌گذاری بتوانیم از این نعمت عظیم الهی استفاده درست کنیم.او که بارها تجربه رفتن به زیر آب را دارد، می‌گوید: هیچ وقت از روی سطح آب نمی‌توان متوجه زیبایی‌های درونش شد و شنا کردن در طبیعت بکر زیر آب و دیدن ماهی‌ها و دیگر جذابیت‌های دریایی، در خور وصف نیست فقط می‌توانم بگویم اگر کسی حتی فیلم‌های غواصی را دید و احساس کرد دوست دارد یک بار این تجربه را داشته باشد، پیشنهاد من این است حتما دنبال علاقه‌اش برود و فرصت را از دست ندهد چون دنیای زیبایی در انتظارش است.

غواصی در مشهد

او به این نکته هم اشاره می‌کند که غواصی فقط مختص جنوب و دریا نیست و مردم مشهد هم چنانچه دوره‌های آموزشی را گذرانده باشند در مواقعی که هوا گرم است می‌توانند در چالیدره یا هفت حوض به غواصی بپردازند.

هاشمی به تصورات منفی و اشتباهی که درباره غواصی بین مردم وجود دارد، اشاره می‌کند و می‌افزاید: فیلم‌های تخیلی و ترسناکی که درباره زیر آب ساخته شده و حاوی تصاویری از بلعیده شدن انسان‌ها از سوی نهنگ‌هاست باعث شده بسیاری از مردم از جمله خانواده خودم ابتدای امر از مواجه شدن با دنیای زیر آب احساس ترس و اضطراب داشته باشند درحالی‌که اصلا این‌گونه نیست و غواصی این‌قدر شیرین و لذت‌بخش است که اگر کسی فقط یک بار آن را امتحان کند دیگر نمی‌تواند رهایش کند.

او با اشاره به اینکه نهنگ‌های منطقه خلیج فارس به طور کلی انسان‌گریز هستند و همین که بوی انسان را حس کنند دور می‌شوند، می‌گوید: نه تنها نهنگ‌ها بلکه تمام موجودات دریایی تا زمانی‌که ما مزاحمتی برایشان نداشته باشیم آسیبی نمی‌رسانند و هر موجودی که حالت تهاجمی می‌گیرد به دلیل دفاع از خودش در برابر مزاحمت‌های اطرافش است و من طی صدها باری که زیر آب رفتم به جرئت و با اطمینان می‌گویم اگر ما کاری به موجودات نداشته باشیم هیچ خطری تهدیدمان نمی‌کند.او در خاطراتش به روزی اشاره می‌کند که زیر آب، لاک‌پشتی را می‌بیند و می‌خواسته عکس آن را بگیرد، اما لاک‌پشت پشتش به دوربین بود و برای همین با دستش کمی آن را می‌چرخاند تا بتواند تصویری کامل از او بگیرد، اما لاک‌پشت از این مزاحمتی که برایش ایجاد شده است عصبانی می‌شود و حدود 100 متر دنبال او می‌کرده است.

او برای اینکه تصورات منفی به غواصی اصلاح شود و مردم ذهنیتی درست نسبت به این رشته داشته باشند ضرورت برگزاری کلاس‌های عمومی را احساس کرده است. این موضوع برمی‌گردد به پاییز سال گذشته که در یکی از استخرهای عمومی در حال دادن آموزش‌های غواصی بوده و می‌بیند که بیشتر شناگران تصور درستی نسبت به رشته غواصی ندارند. از آن زمان تصمیم می‌گیرد کلاس‌های رایگان آشنایی با غواصی را برگزار کند.

در این راستا چندی پیش یک وبینار از طریق پژوهشکده مشاغل شهرداری منطقه 11 برگزار کرده که با استقبال مواجه شده است.او همچنین همراه چند نفر دیگر، کنار مستندهای دریایی که ساخته کلیپ‌های طنز کارتونی درباره این رشته درست می‌کند تا مردم با غواصی آشنا شوند.

به عقیده او غواصی ورزش ایمنی است به شرط آنکه فرد زیر نظر یک مربی ماهر تمرین کند و تمام مراحل ایمنی را جدی بگیرد و انجام دهد. هاشمی نسب تنفس مداوم را یکی از این اصول ایمنی بیان می‌کند و می‌افزاید: در غواصی نه تنها سرعت برایمان مهم نیست، بلکه هرچه حرکت غواص کندتر باشد بهتر است چراکه گاز سمی نیتروژن بدن باید فرصت خروج داشته باشد، بنابراین حداکثر سرعت مجاز ما در این رشته 9 متر در دقیقه است.

ماهی‌هایی که دیگر نیستند

این مدرس غواصی، دغدغه‌های زیست محیطی بسیاری هم دارد و هر بار که همراه هنرجویانش یا دیگر غواصان به زیر آب می‌رود، به پاک‌سازی دریا اقدام می‌کند.به خاطر همین فعالیت‌هایش به مدرسه او یک نشان افتخار زیست محیطی اهدا شده است.او توضیح می‌دهد: در زیر آب زباله‌های زیادی وجود دارد که از همه بدتر، بطری‌های آب معدنی و پلاستیک‌های رها شده هستند. چون پلاستیک‌ها تجزیه نمی‌شوند آسیب‌های زیادی به آبزیان می‌رسانند در نهایت هم تکه‌های آن‌ها به وسیله ماهی‌ها خورده می‌شوند و با مصرف ماهی از سوی انسان‌ها، ضررش به بدن خودمان منتقل می‌شود و شاهد شیوع بیماری‌هایی همچون سرطان می‌شویم.

در این ماه‌های اخیر هم ماسک به زباله‌های دریایی اضافه شده و وقتی به پاک‌سازی اقدام می‌کنیم انبوهی از پلاستیک و ماسک جمع می‌شود، البته در این سال‌های اخیر اقدامات زیست محیطی زیادی از سوی دوستداران طبیعت انجام شده است، اما رعایت نکردن عده معدودی همچنان دریاها را تهدید می‌کند.هاشمی نسب به کوچ ماهی‌ها در اثر آلودگی‌های زیست محیطی اشاره می‌کند و می‌گوید: در گذشته نه چندان دور، مکان‌هایی داشتیم که پر از گونه‌های جانوری بودند، اما اکنون همه ماهی‌های آن به جاهای دیگری کوچ کرده‌اند که علت این موضوع در آلودگی‌های زیست محیطی و صدمه دیدن مرجان‌هاست، چراکه اگر در مکانی مرجان‌ها زیاد باشند گونه‌های جانوری می‌آیند، اما اگر مرجان‌ها نباشند به دلیل نبود امکان تغذیه و کمبود اکسیژن، جانوران دریایی نمی‌توانند زندگی کنند.

این غواص به رشد کم مرجان‌ها اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: هر مرجان در طول سال فقط یک تا یک و نیم سانتی‌متر رشد می‌کند و به عنوان مثال اگر به هر علتی یک شاخه 10 سانتی از مرجانی شکسته شود حدود 6سال زمان لازم است تا به اندازه قبلی‌اش برسد. از طرفی، طی سال‌های اخیر به دلیل گرمای هوا مرجان‌های زیادی از بین رفته‌اند و این در حالی است که مرجان‌ها در تصفیه آب و اکسیژن‌رسانی آن نقش مؤثری دارند و امکان تغذیه گونه‌های مختلف جانوری را فراهم می‌کنند.

رها سازی ماهی‌های اسیر

او در پاک‌سازی‌های دریایی که انجام می‌دهد شاهد گیر کردن ماهی‌ها در تورها و قفس‌های ماهی‌گیری بوده است. این تورها و قفس‌ها به دلایلی همچون طوفان از دست صیادان رها می‌شوند و با فرو رفتن در آب، ماهی‌های بسیاری در آن‌ها حبس می‌شوند که هاشمی هر بار با آن‌ها برخورد کند به آزادسازی ماهی‌ها اقدام می‌کند.

او ادامه می‌دهد: ما همیشه به غواصان توصیه می‌کنیم که هیچ چیزی از درون آب به عنوان یادگاری با خودشان بیرون نیاورند چراکه حتی صدف‌های خالی باقی‌مانده هم لانه دیگر آبزیان می‌شود و با مداخله‌هایی که انسان‌ها دارند آسیب‌های زیادی به این طبیعت زیبا وارد می‌شود.ناگفته نماند، هاشمی نسب به دنبال علاقه‌ای که به دریا و رشته غواصی دارد طی سال‌های اخیر تصمیم گرفت دوباره تحصیلات دانشگاهی را دنبال کند و اکنون در حال تحصیل در کارشناسی ناپیوسته تربیت بدنی است تا فعالیتش در این‌باره تخصصی‌تر باشد.