کم آبی در «کلاته‌برفی»

خورشید مانند تمام روزهای گرم تابستان بر ما می‌تابد، با هر قدمی می‌توانیم حرارت زیاد آسفالت را زیر پاهای خود لمس کنیم. در چنین وضعیتی فقط نشستن زیر باد خنک یک کولر می‌تواند حال ما را خوب کند. به مقصد خود که مغازه‌ پرنده‌فروشی در انتهای خیابان شاهنامه18 در محله کلاته‌برفی است می‌رسیم. اما اینجا خبری از کولر نیست! آب قطع است و کولرها کارایی ندارند.

تعدادی کودک را می‌بینیم که خیس عرق بعد از بازی به سمت انتهای خیابان می‌دوند و لوله آبی را که مخصوص زمین‌های کشاورزی است و فشار آب کمی هم دارد روی سر خود می‌گیرند تا کمی خنک شوند! این شرایط سخت برای ما که اولین بار با آن روبه‌رو می‌شویم عجیب است ولی این‌گونه به نظر می‌رسد که شهروندان این محدوده به قطعی پیاپی آب عادت دارند و البته به این موضوع اعتراض دارند.
در حالی که امسال کمبود آب در مشهد مشکلی محسوس برای شهروندان نبوده است اما قطعی مکرر آب شهری در قسمتی از محله کلاته‌برفی که حدود 1000خانوار در آن سکونت دارند تبدیل به یک مشکل جدی شده است و به نظر می‌رسد این مردمِ در حاشیه بیش از مرکزنشینان رنج خشک‌سالی را می‌‌برند.

کودکان و نوجوانان، آب‌آوران خانه

حضور ما در انتهای خیابان شاهنامه18 با دومین روز پیاپی قطعی آب هم‌زمان شده است. شهروندان این محله از شرایط به وجود آمده به تنگ آمده‌اند و دبه‌ها و گالن‌های خود را برای چندمین بار در روز بارِ وانت می‌کنند تا از چاه‌های کشاورزی روستاهای اطراف آب موردنیاز خود را تأمین کنند. در هر خانه‌ای که باز می‌شود یک یا 2کودک و نوجوان دبه به دست توسط مادران به سمت 2وانت بدرقه می‌شوند تا به قول خودشان از «ماشین آب» جا نمانند. در حالی که هر لحظه بر گرمای هوا اضافه می‌شود، سؤالی که به وجود می‌آید این است که چگونه این شهروندان چنین شرایطی را تحمل می‌کنند؟

بهمن گرگیج از ساکنان محله کلاته‌برفی و صاحب پرنده‌فروشی است که با او در مغازه‌اش قرار داشتیم و حالا به‌دلیل طولانی شدن قطعی آب و اینکه آن‌ها باید عازم روستای اطراف برای تأمین آب شوند پای وانت با او گفت‌وگو می‌کنیم. 

امروز دقیقا یکی از بدترین و طولانی‌‎‎ترین روزهای قطعی آب است چرا که بیش از 48ساعت است که آب این محدوده قطع است و معمولا هم هیچ مسئولی پاسخ‌گو نیست

گرگیج در ابتدا به طولانی‌ترین دوره قطعی آب در محله کلاته‌برفی در 3سال اخیر اشاره می‌کند و می‌گوید: «امروز دقیقا یکی از بدترین و طولانی‌‎‎ترین روزهای قطعی آب است چرا که بیش از 48ساعت است که آب این محدوده قطع است و معمولا هم هیچ مسئولی پاسخ‌گو نیست. مشکل قطعی آب در اینجا از سال قبل شروع شد ولی مانند امسال نبود و در بدترین حالت چند ساعت در هفته قطع می‌شد. امسال و از حدود 3ماه قبل مشکل کمبود آب در این محله شروع شد به گونه‌ای که ابتدا روزی 2ساعت قطع می‌شد، هرچه زمان گذشت شرایط ما بدتر شد و حالا به‌طور میانگین 3روز در هفته آب قطع است. خود مسئولان و بقیه شهروندان وضعیت ما را تصور کنند و ببینند که چه شرایط سختی داریم.»

دام‌ها به صرف آب‌ معدنی!

بهمن در ادامه درباره سایر مشکلات ناشی از وضعیت آب شهری در این محدوده می‌گوید: «مشکل ما در زمان وصل بودن آب هم کم نیست. چرا که اینجا اصلا شرایط عادی نیست. در بسیاری از مواقعی که آب وصل است شاهد این هستیم که آب گل‌‎آلود از شیرها خارج می‌شود یا فشار آب به اندازه‌ای کم است که فقط واحدهای همکف می‌توانند استفاده کنند. موضوع دیگر این است که قطعی آب فقط در این محدوده وجود دارد و پیگیری‌های ما تاکنون نتیجه‌ای نداشته است و حدود 1000خانواده که جمعیتی بیش از 4000 نفر دارند با این مشکل دست به گریبان هستند.

این قطعی آب علاوه بر اینکه برای ما مشکلات بهداشتی و روزمره بسیاری به وجود آورده است هزینه‌های اضافی هم بر ما تحمیل کرده است. به عنوان مثال در مواردی هست که برخی مسئولان کشاورزی روستاهای بالادست اجازه برداشت آب از چاه‌موتور را به ما نمی‌دهند و مجبور به خرید آب معدنی می‌‌شویم. برخی ساکنان این محله مانند خودم به نگهداری و پرورش دام هم مشغول هستیم، مواردی پیش آمده که دام‌های ما شرایط سختی داشته‌اند و مجبور به تهیه آب‌معدنی برای آن‌ها شده‌ایم. مگر یک دام چقدر برای ما درآمد دارد که مجبور به خرید آب معدنی 4هزارتومانی برای آن شویم؟ خیلی از اهالی هم که توان این کار و البته هزینه سنگین آذوقه را نداشتند دام‌های خود را به قیمت بسیار ارزان فروختند!»

آب خارج از مدار برنامه‌ریزی

صابر سرگلزایی یکی از نوجوانانی است که دبه به دست سوار وانت شده است تا همراه بقیه نوجوانان محله راهی روستای شمس‌آباد شود و برای مصرف خانه آب بیاورد. با چهره‌ سرخ‌شده‌ای از آفتاب داغ می‌گوید: « مسئول آب آوردن برای خانواده 5نفره من هستم. 2برادرم و پدرم روزها سر کار هستند. وسط بازی کردن مدام مرا صدا می‌کنند که به دنبال آب بروم. بعضی وقت‌ها به‌دلیل قطعی آب یا فشار کم آن تا یک هفته هم نمی‌توانم دوش بگیرم.»

بیشتر از 10نوجوان مانند صابر سوار 2خودرو وانت و در میان انبوهی از دبه‌ها راهی روستاهای اطراف برای تهیه آب می‌شوند. سوار شدن این بچه‌ها با شیطنت‌های زیاد، رعایت نکردن نکات ایمنی، سوار شدن بیشتر از ظرفیت این خودروها و ناهموار بودن مسیر هم خطرات خودش را دارد که گویا برای رفع آن تاکنون چاره‌ای پیدا نشده است.

بیشترین قطعی آب در محدوده آریا 11 به بعد اتفاق می‌افتد. عبدالرضا اسدی در این محدوده یک کارگاه صنعتی دارد و درباره مشکلات قطعی آب می‌گوید: «خوشبختانه فضای کاری من نیاز چندانی به آب ندارد. اما قطعا برای من هم کم مشکل ایجاد نشده است. با توجه به اینکه سکونت من در این محدوده نیست ذهنم بیشتر درگیر ساکنان این محله است. به اینجا (به لوله آب کشاورزی زمین انتهای خیابان اشاره می‌کند) نگاه کنید. 

این بچه‌ها در این سن کم که خطرات بیماری‌های پوستی هم آن‌ها را می‌تواند تهدید کند باید در آب کشاورزی و با حضور چند نفری خود را بشویند؟ یا اینکه دیده‌ام در اینجا خانم‌های تنهایی زندگی می‌کنند که چون کسی را نمی‌شناسند و غریبه هستند تا چند ساعت نمی‌توانند آب مورد نیاز خود را تأمین کنند و فقط باید منتظر بمانند تا آب وصل شود. یک نکته می‌خواهم بگویم که اهالی این محله بسیار مظلوم هستند بنابراین درست نیست در چنین وضعیتی آن‌ها را به حال خود رها کرد تا با مشکلاتشان تنها بمانند، به عنوان کسی که تاکنون چندبار شاهد قطع و وصل دوباره آب در این محدوده بوده‌ام و چند دفعه هم خودم برای رفع مشکل آب پیگیری کرده‌ام می‌توانم بگویم که این مشکل حل‌شدنی است و مجموعه شرکت آب و فاضلاب منطقه4 می‌توانند با برنامه‌ریزی بهتر این قطعی آب را به حداقل برسانند.»

 اینجا خانم‌های تنهایی زندگی می‌کنند که چون کسی را نمی‌شناسند و غریبه هستند تا چند ساعت نمی‌توانند آب مورد نیاز خود را تأمین کنند و فقط باید منتظر بمانند تا آب وصل شود

مهربانی، مایه حیات

در کنار صحنه‌های تلخی که ناشی از قطعی آب در انتهای خیابان شاهنامه18 دیده می‌شود، آدم‌هایی هستند که با رفتار خود صحنه‌های زیبا را خلق می‌کنند. اهالی محله در روزهایی که مسئولان شهری و شرکت آب و فاضلاب توجهی برای رفع مشکل آن‌ها ندارند در کنار هم هستند تا این روزهای سخت را سپری کنند. زمانی که آب قطع می‌شود در حالی که هیچ خبری هم از تانکر آب‌رسانی نیست هر کسی از اهالی محله که خودرویی دارد در کوچه‌های محله دور می‌زند تا دبه‌های خالی اهالی محله را بگیرد و برای آوردن آب عازم روستاهای اطراف یا محله‌های دیگر شود. این وفاق و همدلی اهالی محله برای غلبه بر تلخی‌های خشک‌سالی و کم‌آبی هم در نوع خود جالب است. در واقع این روزها که آب به عنوان مایه حیات کمتر دردسترس است اهالی محله همدلی و مهربانی را بدل به مایه حیات خود کرده‌اند.

باغ‌ویلاها، مخل تعادل آبی محله

سمیه زارعی از دیگر شهروندان ساکن محله کلاته‌برفی است، زنی میان‌سال که وقتی صحبت ما با دیگر شهروندان درباره مشکل آب را می‌شنود به سمتمان حرکت می‌کند، دبه‌های خود را روی وانت می‌گذارد و در ادامه قصد صحبت با ما را دارد، زارعی به نقش باغ‌ویلاها در کاهش فشار آب در این محله اشاره می‌کند و می‌گوید: « اولین گلایه ما این است که در این مدت با وجود مشکلات زیادی که برایمان به وجود آمده است هیچ مسئولی به این محله سر نزده است که حرف ما را بشنود و مشکلاتمان را بررسی کند. مسئله دیگر این است که بخش زیادی از مشکل محله ما و قطعی آب مربوط به ساخت باغ‌ویلاها در این محدوده است.

تعداد زیادی از مالکان باغ‌ویلاها با وصل کردن پمپ بعد از کنتور، حجم زیادی از آب داخل شبکه را می‌کشند و با آن فضای سبز باغ را آبیاری و یا استخرهای خود را پر می‌کنند

برخی از این باغ‌ها آب موردنیاز خود برای آبیاری فضای سبز و پرکردن استخر را از سهم آب کشاورزی برداشت می‌کنند که مشکلی برای ما ایجاد نمی‌کند. اما تعداد زیادی از مالکان این باغ‌ویلاها هستند که با وصل کردن پمپ بعد از کنتور، حجم زیادی از آب داخل شبکه را می‌کشند و با آن فضای سبز باغ را آبیاری می‌کنند و یا استخرهای خود را پر می‌کنند. این موضوع سبب کاهش فشار یا قطعی آب بقیه مشترکان می‌شود. در این شرایط خیلی از ما توان خرید پمپ و ایجاد مخزن را نداریم و بنابراین این‌گونه به مشکل می‌خوریم علاوه بر توان خرید، فضای لازم برای ایجاد مخزن یا نصب پمپ را هم نداریم.»

رشد جمعیت و ناکارآمدن بودن زیرساخت‌ها

در ادامه حضور در محله کلاته‌برفی با محمدرضا هدایت، رئیس شورای اجتماعی این محله گفت‌وگو می‌کنیم. او این مشکل را فقط مربوط به بخشی از محله نمی‌داند و می‌گوید: «مشکل قطعی آب فقط مربوط به شاهنامه18 و خیابان آریا نیست بلکه تمامی این محله از این مشکل رنج می‌برند اما این کمبود در خیابان یادشده بیشتر مشاهده می‌شود. این اتفاق دلایل مختلفی هم دارد، علاوه بر اینکه با کاهش باران در این سال‌ها روبه‌رو بوده‌ایم، زیرساخت‌ها هم در این محله به‌خوبی تجهیز نشده است. ما در سال‌های اخیر شاهد افزایش جمعیت و ساخت باغ‌ویلاها در محله کلاته‌برفی بوده‌ایم در حالی که اتفاق مثبتی برای زیرساخت‌ها و شبکه آب‌رسانی نیفتاده است و همان سیستم قدیمی است که قطعاً ظرفیت محدودی دارد.»

هدایت در ادامه به برداشت بی‌رویه آب توسط ویلانشین‌ها اشاره کرده و می‌گوید: «رفتار دور از انصاف برخی مالکان باغ‌ویلاها کار را برای ما سخت کرده است. برخی از آن‌ها با اتصال غیرقانونی به لوله اصلی اقدام به برداشت آب می‌کنند و در مسیر از پمپ باقدرت زیاد هم استفاده می‌کنند در این شرایط تمام آب داخل شبکه را می‎‌کشند و این موضوع سبب می‌شود در ساعات مختلف روز ما با مشکل کم‌آبی روبه‌رو شویم.»

نوشیدن آب با طعم بیماری

بهمن گرگیج به‌سختی‌های تأمین آب در زمان قطعی آن اشاره کرده و می‌گوید: «برای دومین‌بار در امروز 2نفر از اهالی محله که ماشین وانت دارند در این نقطه حاضر می‌شوند و بیشتر ما دبه‌های خود را بار وانت می‌کنیم و به روستاهای شمس‌آباد یا محمد‌آباد می‌رویم تا از آب چاه‌موتورهای کشاورزی، این ظروف را پر کنیم و برای استفاده بیاوریم. این آب مستقیم از چاه خارج می‌شود و هیچ عمل تصفیه‌ای روی آن انجام نمی‌شود و در آینده می‌تواند برای ما بیماری‌هایی مثل سنگ‌کلیه را به همراه داشته باشد. همان‌طور که مشخص است این آب مخصوص کشاورزی است اما ما ناچار به استفاده از آن هستیم. بیشتر ساکنان اینجا به لحاظ مالی جزو قشر ضعیف جامعه هستند و توان خرید آب معدنی را به عنوان یک هزینه دائم ندارند و مجبورند این شرایط و استفاده از آب کشاورزی را تحمل کنند.»

تهدید بهداشتی عمومی و فردی محله

قطعی مکرر آب در بخشی از محله کلاته‌برفی علاوه بر مشکلات روزمره فراوان می‌تواند سبب عوارض بسیاری از جمله مشکلات بهداشتی شود. زهرا نوایی، کارشناس بهداشت عضو دانشگاه علوم پزشکی مشهد، در این زمینه می‌گوید: «با توجه به توصیه وزارت بهداشت بر رعایت نکات بهداشتی و شستن مکرر دست‌‎ها در زمان شیوع ویروس کرونا، اولین خطری که اهالی این محله را تهدید می‌کند، ابتلا به کرونا در این وضعیت نامناسب بهداشتی است. بنابراین در این شرایط خطرناکِ بیماری، رسیدگی به رفع مشکل آب در محله کلاته‌برفی ضروری‌تر از قبل به نظر می‌رسد.»

این کارشناس بهداشت در ادامه می‌گوید: «علاوه بر ویروس کرونا نگرانی‌های دیگری هم با توجه به گرمای هوا و وضعیت بهداشتی نامناسب محله وجود دارد. دردسترس نبودن آب برای شست‌وشوی مواد خوراکی از جمله میوه‌ها می‌تواند سلامت شهروندان این محله را تهدید ‌کند. با توجه به اینکه برخی اهالی این محدوده برای تأمین آب آشامیدنی هم با مشکلاتی روبه‌رو هستند بنابراین برای شستن مواد غذایی مانند میوه‌ها هم کمبودهایی دارند که احتمال مصرف این مواد به شکل کاملا بهداشتی را کاهش می‌دهد در صوتی که چنین اتفاقی بیفتد امکان ورود باکتری‌ها و ویروس‌ها از راه مواد غذایی به دستگاه گوارش فرد وجود دارد که می‌تواند سبب اسهال، استفراغ، دردهای شکمی، حالت تهوع و یا در موارد خطرناک‌تر عفونت قسمت‌هایی از بدن شود.»

نوایی در ادامه به خطر ابتلا به بیماری‌های پوستی در شرایط کم‌آبی اشاره می‌کند و می‌گوید: «آن‌طور که مطرح شد برخی نوجوانان محله کلاته‌برفی در مواردی به دلیل کمبود آب با همدیگر زیر لوله آب کشاوزی دوش می‌گیرند. متأسفانه این اتفاقی خطرناک است که می‌تواند به دلیل تصفیه نشدن آب و همچنین حضور گروهی، سبب بیماری‌های پوستی فراوانی شود. زگیل، تبخال، گال و زردزخم از جمله این بیماری‌ها هستند که امکان دارد درمان راحتی هم نداشته باشند. در چنین شرایطی اگر مشکل آب محله برطرف شود، قطعا چنین صحنه‌های خطرناکی هم که می‌تواند به کودکان و نوجوانان آسیب برساند اتفاق نمی‌افتد.»

برخی نوجوانان محله کلاته‌برفی در مواردی به دلیل کمبود آب با همدیگر زیر لوله آب کشاوزی دوش می‌گیرند

قول‌های شرکت آب و فاضلاب مشهد برای بهبود وضعیت کلاته‌برفی

معاون بهره‌برداری و توسعه آب شرکت آب و فاضلاب مشهد درباره مشکلات به وجود آمده برای اهالی محله کلاته‌برفی گفت: «کمبودهای موجود به عوامل مختلفی از جمله کاهش بارش‌ها و قطعی برق بستگی دارد. با وجوداین تلاش زیادی می‌شود تا این مشکلات به حداقل برسد، در همین راستا برای تأمین آب شرب در محدوده محله کلاته‌برفی و خیابان آریا یک اقدام خوب انجام شده است که شبکه توزیع محلی به خط اصلی بولوار شاهنامه متصل شده است که گویا کافی نبوده است و در ادامه از یک حلقه چاه محلی هم برای رفع کاستی‌ها استفاده خواهد شد.»

سیدحسن آقایی در ادامه به یکی از دلایل اصلی بروز مشکل در امر آب‌رسانی به اهالی خیابان آریا اشاره کرد و گفت: «بروز اتفاق و نقص فنی در چاه آب شرب این محدوده هم سبب اخلال در این زمینه و کدورت موقت در شبکه شده است که بهسازی چاه در دست اجراست و در روزهای آینده مشکل به حداقل خواهد رسید.»

این مسئول در پاسخ به چرایی حضورنیافتن تانکر آب در محله به هنگام قطع آب گفت: «این کاری است که ما وظیفه داریم در زمان قطعی آب طولانی انجام دهیم. با توجه به دنبال کردن این موضوع توسط شما و نارضایتی اهالی محله پیگیری لازم انجام خواهد شد تا تانکر آب در روزهای آینده در صورت قطعی طولانی آب اعزام شود.»

معاون بهره‌بردای و توسعه آب شرکت آب و فاضلاب مشهد در پایان درباره راهکارهای پیشگیری از برداشت غیرقانونی آب توسط ویلاداران افزود: «یکی از عوامل اصلی مشکلات ساکنان محترم وجود انشعابات غیرمجاز باغ‌ویلاهاست. در این زمینه شرکت آب و فاضلاب مشهد برنامه گسترده قطع و برچیدن این انشعابات را در دستورکار دارد و تاکنون نیز تعداد درخور ملاحظه‌ای از این انشعابات قطع شده است.»