سفر به مشهد ظاهراً ممنوع است!

 «کوله ای سبک تدارک می بیند. اسبابِ اولیه یک مسافر را که می خواهد راهی سفر شود دم دست می گذارد و درون کوله می چیند. سنگین تر ها پایین و سبک ترها بالاتر. مقصد مشخص است؛ مشهد. دو سالی که کرونا آمده او را از این زیارت هرساله دور کرده، ولی حالا بدش نمی آید چشم هایش را دوباره با آن گنبد طلایی آشنا و دیداری تازه کند. مرخصی را جفت و جور کرده و قرارش را با بچه ها گذاشته است. محدودیت های جاده ای و جریمه های کرونایی نگداشته است خودرو را از پارکینگ خانه بیرون بکشد. به راه جایگزین فکرکرده است. اتوبوس نتوانسته راضی اش کند. قطار و هواپیما گزینه های بهتری هستند. هواپیما کمی با جیبش سر ناسازگاری داشت. قطار اما یک گزینه اقتصادی و راحت بود.» 

این روایت حمید است که با دوستانش از تهران به مشهد آمده و اکنون عزم بازگشت دارد. یک گروه شوخ وشنگ کوچک که زمان زیادی تا زمان حرکت قطارشان باقی نمانده است. علی و حامد ماسک های نصفه نیمه دارند و خیلی هم از کرونا واهمه ندارند.
قدم گذاشتن به سالن راه آهن و فرودگاه داستان های زیادی در خود جای داده است که یک خط سیر روشن دارد.

 مسیری که ما دنبال می کنیم تا بدانیم چرا محدودیت های جاده ای برای خراسان رضوی نتوانسته آمار رو به افزایش بیماران کرونایی را بشکند و همچنان مشهد با مسئله کرونا، وضعیت قرمز و تخت های مملو از بیمار دست و پنجه نرم می کند. شهری که محدودیت ها دسترس ناپذیرش نکرده و فقط راه رسیدن به آن را متفاوت کرده است.

لبخندهای بی ماسک ترسناک شده اند!

همین که به محوطه قدم می گذاری و کوله ات را به دوش می کشی، در شکوه ساختمان پر ابهت راه آهن غرق می شوی و حال و هوای سفرهای پیش از کرونا برایت زنده می شود. تاریخ انقضای این رؤیا در رویارویی با نخستین رهگذر، فرا می رسد تا ماسک و فاصله فیزیکی برایت اولویت پیدا کند.

 ناخودآگاه در طلبِ ماسک و فاصله ای. دیدن لبخندهای مسافرانی که ماسک ندارند نگرانت می کند. آنچه در محوطه بیرونی راه آهن زیاد به چشم می آید. خودت را قانع می کنی که میدان خلوت است و این چند لحظه تنفس آزاد به چالش تبدیل نمی شود. ورودی ایستگاه شبیه به هر مکان دیگری بنر نصب شده است: «با رعایت فاصله اجتماعی و استفاده از ماسک...»

فاصله کم مسافران از یکدیگر و ماسک های نصفه نیمه که بیشتر برای رفع تکلیف است، آن نگاه بلند را کوتاه و آشفته می کند

 بقیه اش خواندنی نیست. تکرار پشت تکرار. انگار این جمله معجزه می کند و مجوز هر کاری را می دهد. سالن شلوغ است. سمت چپ سالن با اقبال بیشتری روبه رو است. مسافران سه قطار تهران، سرخس و کرمانشاه در نوبت انتظار هستند. سقف برافراشته هلالی که تاقش به اندازه پل ورسک خمیده شده خیال آدم را کمی راحت می کند، اما فاصله کم مسافران از یکدیگر و ماسک های نصفه نیمه که بیشتر برای رفع تکلیف است، آن نگاه بلند را کوتاه و آشفته می کند.

 فضاهای مشترک ایستگاه،نمازخانه،رستوران، سرویس بهداشتی، خودپردازهای متمرکز، فروشگاه و صندلی هایی که هر دم کسی روی آن می نشیند. بلیت ها از سایت ها و مراکز فروش خریداری شده اند و آنچه معلوم است ظرفیت قطارها تکمیل شده است.

کرونا توی صف نمی ایستد

بافت مسافران خانوادگی است که با باروبنه و ساک های سنگین چیده شده منتظر هستند. صدایی درسالن می پیچد و برای سوار شدن مسافران تهران فراخوان می دهد. سرخس و کرمانشاه در نوبت های بعدی هستند. چمدان های عجول زوزه کشان و غلتان راه می افتند و در گیت ورودی همه در هم فرو می روند. 

اینجا چند نشان فاصله گذاری کشیده شده است که هیچ کس توجهی به آن ندارد. مسافران چسبیده به هم برای ورود به سکوی مسافرگیری شتاب دارند. از دستگاه تب سنج هم خبری نیست. ماسک ها همچنان روی چهره ها زار می زنند و تعداد کمی مقیدند تا ماسک سفت به صورتشان بچسبد.

 بانویی با چادر رنگی دور از هیاهو خیره به قطار ساکن در پشت شیشه هاست. انجماد صحنه روبه رویش با یک سؤال شکسته می شود: «چند وقت است مشهدید؟» 10روز است. برای زیارت آمده. بعد از چند سال دوری. هرچه صبر کرده که کرونا برود، نرفته! اکنون او آمده است. اوضاع اهواز تعریفی ندارد، درست مثل مشهد. این را خوب می داند. 

می گوید مراعات کرده و جایی نرفته. خواجه ربیع، خواجه اباصلت و چند جای زیارتی دیگر. غذا از بیرون نگرفته و صبح تا شب را در حرم گذرانده است. ماسک و بقیه چیزها هم که جزو ملزومات رعایت است. حالا دارد به شهرش برمی گردد و به محضی که برود واکسن می زند. باید خدا را شکر کرد که در این اوضاعِ غریب مشهد، سالم به شهرش می رود و جز آن یک سوم ظرفیت های پرشده غیربومی بیمارستانی مشهد نیست!

مسافرانی که در شهر پرسه می زنند

قطار تهران هم تازه آمده است. مسافران بی خبر از تونل بالا می آیند و یکی یکی در نور خورشید چشم ریز می کنند. چشمانشان که عادت کرد چمدان ها را به سمت در خروجی می کشند. تابلوی خروجی که جلوی چشمشان سبز می شود به داخل سالن انتظار می آیند. ماسک ها این سوی سالن محکم تر و جدی تر هستند. 

هنوز هم بافت جمعیت خانوادگی با ساک های بسیار است. راننده ها اینجا منتظرند تا هنوز مسافر از راه نرسیده قاپش را بدزدند. چند نفری هستند. بعضی ها ترجیح می دهند به ایستگاه بروند و تاکسی های راه آهن را بی نصیب نگذارند. با فاصله زمانی کم مسافران رشت هم می رسند. باز هم ترکیب خانوادگی مسافرها توجه جلب می کند. انگار همه این آدم ها خودرو شخصی شان را شبیه به حمید در پارکینگ خانه گذاشته ، ولی از خیر سفر نگذشته اند.

قطارها یکی یکی از راه می رسند. حدود 50 رام در هر روز. سر زدن به خیابان های نزدیک به حرم فقط نگرانی به همراه دارد

 اگرچه مسافران ورودی مدت زیادی را در ایستگاه نیستند، ولی مدت بیشتری را در شهر خواهند چرخید. در ایستگاه راه آهن خبری از تمهیدات کرونایی نیست. مسافران یکی یکی از راه می رسند و به یکی از مراکز اقامتی این شهر می روند. حالا مجبورند به رستوران ها و سرویس های اشتراکی تن بدهند. سوار اتوبوس یا تاکسی شوند و در شهر تردد کنند. 

راه آهن یکی از نقاط طلایی ورود مسافران است که در همه فصول سال ستاره اقبالش بلند است. خدا می داند قرار است چه اتفاقاتی برای این شهر رقم بخورد. قطارها یکی یکی از راه می رسند. حدود 50 رام در هر روز. سر زدن به خیابان های نزدیک به حرم فقط نگرانی به همراه دارد. تعداد بالای مسافران، بازارهایی که جان گرفته اند، فاصله هایی که در پیاده روهای شلوغ فراموش شده اند و کرونایی که همچنان در مشهد می تازد!

فاصله های نمایشی!

فرودگاه مقصد بعدی است که با وجود ممنوعیت سفر از مبدا همچنان به تبادل مسافر در این شهر کمک می کند. نمای بیرون خلوت است؛ دنج تر از راه آهن. رد شدن از گیت ورودی فقط چند دقیقه زمان می برد. سالنی فراخ پیش رو گسترده می شود. به نظر ساکت و آرام می رسد. 

از همین جا می توان چشم دوخت به هواپیماهایی که روی باند چمباتمه زده و برای پرواز روبه راه می شوند. دغدغه ابتلا به کرونا کمی فرو می نشیند. چند دقیقه ای طول می کشد تا اولین اعلان از بلندگوهای سالن انتظار پخش شود: «مسافران پرواز اهواز برای دریافت کارت پرواز...».
کافی است به تکاپوی مسافران چشم بدوزی و رد رفتن شان را دنبال کنی. همه مسافران پشت سر هم رج می بندند. فاصله گذاری های زرد رنگ نمایشی زیر پا خفه می شوند. کارت پروازها دریافت می شود و مسافرها به سمت سالن پرواز راه می افتند.

باز هم خانواده ها...

خانواده ها اینجا هم نقش پر رنگی دارند. خانواده هایی که نسبت به راه آهن جمعیت کمتری دارند و بیشترشان 3 نفره اند. چند دقیقه ای طول می کشد تا گیت باز شود. دوباره مسافرها در هم ادغام می شوند و با کنترل از مرز سالن به باند فرودگاه می روند. خبری از تب سنج یا تمهیدات دیگر نیست. انگار کرونا به مرحله شوخی رسیده است. 

دختری که مسافر تهران است، می گوید: «از تهران که آمدم خیلی خبری از صندلی های خالی نبود.» گویا تب سنجی پیش از پرواز حداقل در آنجا رواج بیشتری دارد. نوبت به پرواز کیش می رسد. مسافران کیش تعدادشان کمتر است. پرواز اصفهان می نشیند. پرواز تهران بلند می شود. پرنده های فلزی یکی پس از دیگری می روند یا برمی گردند. همه چیز روال عادی خودش را طی می کند. درست مثل روزی که از کرونا خبری نبود.

با کساد شدن بازار حمل و نقل جاده ای دور از ذهن نیست که تعدادی از مسافرانِ مشهد با هواپیما عازم این شهر بشوند

76 پرواز داخلی تا شب می نشیند و همین حدود پرواز داخلی از باند برمی خیزد. با کساد شدن بازار حمل و نقل جاده ای دور از ذهن نیست که تعدادی از مسافرانِ مشهد با هواپیما عازم این شهر بشوند. ممنوعیت ها نفعی به حال مشهد ندارد، ولی جیب آژانس های هواپیمایی را پر می کند.

مسئولان فقط هشدار می دهند!

مسافران هم خود در معرض آسیب هستند و هم مشهد را در برابر ویروس آسیب پذیر می کنند. این همه حرفی است که بارها باید گفت تا در ورطه خاموشی و فراموشی نیفتد. کسانی که از پیله امن شهر و دیار خود خارج شده اند در معرض خطر هستند و می توانند این خطر را به جان شهر نیز بریزند.

 هشدارها از زبان مسئولان مختلف نمی افتد. مدیرعامل سازمان فردوس های شهرداری مشهد اظهار می کند: «آرامستان بهشت رضوان اکنون چندین برابر ظرفیت خود در حال خدمت رسانی است و فوتی های روزانه کرونا در مشهد به مرز سه رقمی نزدیک می شود.»

 دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز بر بستری بیش از 400 بیمار کرونایی در روز و احتمال افزایش آن در روزهای آتی صحه می گذارد و اعلام می کند: «تعداد بیمارانی که بستری می شوند با تعداد افراد ترخیص شده هماهنگ نیست و فقط در صورت فوت بیمار تخت خالی می شود.»

 بررسی آمار مربوط به بیماران کرونایی بستری در بیمارستان های تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی نشان می دهد که یک سوم این افراد، غیربومی هستند که نشان از حضور چشمگیر مسافران و زائران در مشهد است. از سوی دیگر جای شگفتی دارد که تورهای زیارتی و اردوهای مختلف از سوی ارگان ها و مؤسسه ها به مشهد افزایش یافته است! همه چیز دست به دست هم داده تا مشهد روزهای سیاه را انتظار بکشد.

بیش از 2 میلیون مسافرِمشهد در ماه! 

جست وجوی آمار دقیق مسافران ورودی به مشهد به در بسته می خورد. مسئولان در شرایط سخت و حساس مشهد از دادن آمار دقیق وحشت دارند. در این شرایط داده های موجود و تخمین ها به کمک می آید تا به تعداد مسافران ورودی به مشهد در تیرماه و ماه های پیش رو پی برد.
در خوش بینانه ترین حالت روزانه 8 هزار و 200 نفر با هواپیما وارد مشهد می‌شوند. از 8 صبح جمعه 15 مرداد تا 9:15 شنبه، یعنی ظرف 24 ساعت، 76 پرواز داخلی از مبدأ شهرهای مختلف وارد فرودگاه مشهد شد. همچنین از ساعت 13 روز جمعه 15 مرداد تا 12:30 روز شنبه 9 پرواز خارجی در فرودگاه مشهد به زمین نشست. 

مجموع پروازهای داخلی و خارجی که در مدت یک روز وارد فرودگاه مشهد شدند به عدد 85 می رسد. تعداد مسافران هر هواپیما از 100 تا 500 نفر بسته به نوع هواپیما متغیر است، اما از آنجایی که تعداد هواپیماهای با ظرفیت پایین در ایران بیشتر است میانگین مسافران هر هواپیما را دست پایین 150 نفر در نظر می گیریم. با این احتساب روزانه 11 هزار و 400 مسافر با 76 پرواز داخلی وارد مشهد می شوند.

می دانیم برای هواپیما قانون فاصله گذاری اجتماعی و 60 درصد ظرفیت در ایام کرونا گذاشته شده است، البته اگر تنها یک بار در این دوران با هواپیما سفر کرده باشید متوجه می شوید این قانون چندان جدی گرفته نمی شود، چنانکه خرداد امسال به طور رسمی دبیر انجمن شرکت های هواپیمایی خواستار لغو این مصوبه شد و آن را قانونی بدون پشتوانه علمی بیان کرد که فقط در ایران اجرا شده و هیچ کشور دیگری در دنیا آن را اجرا نکرده است. 

این تعداد مسافر هوایی در یک ماه به 245 هزار و 700 نفر می رسد، البته باید دانست که این رقم حداقلی است

به گفته مقصود اسعدی سامانی، این مصوبه باعث وارد شدن ضرر عمده به شرکت های هواپیمایی شده است. با این حال اگر خوشبینانه به موضوع نگاه کنیم و فرض بگیریم قانون 60 درصد ظرفیت به طور کامل اجرا شده است تعداد مسافرانی که روزانه با پروازهای داخلی وارد فرودگاه شهید هاشمی نژاد مشهد می شوند به 6 هزار و 840 نفر کاسته شده است.

اما بر اساس آنچه پیش تر گفته شد و همچنین به این دلیل که شرط سفر مسافران پروازهای خارجی، داشتن تست پی سی آر منفی است، پروازهای خارجی ورودی به فرودگاه مشهد با ظرفیت کامل وارد فرودگاه می شوند. اگر 9 پرواز خارجی را با همان 150 نفر ظرفیت کامل حساب کنیم 1350 مسافر می شود.

بنابراین در پایین ترین حد ممکن محاسبات، روزانه 8 هزار و 190 مسافر با پروازهای داخلی و خارجی وارد فرودگاه مشهد می شوند. این تعداد در یک ماه به 245 هزار و 700 نفر می رسد، البته باید دانست که این رقم حداقلی است و فرودگاه مشهد در 3ماه ابتدایی سال 1400 در مجموع 958 هزار و 686 مسافر اعزام و پذیرش کرده است که این آمار به طور قطع در تابستان افزایش داشته است.

مسیرهای ریلی و زمینی همچنان پر تردد هستند!

درباره قطارها بررسی ها کمی پیچیده تر و احتمالی تر است. با توجه به نبود تابلو ریلی واحد برای ورود و خروج قطارها در راه آهن باید به آمار ورود و خروج شرکت های ریلی مختلف چشم دوخت و به محاسبات میانگین دلخوش کرد. آنچه مشخص است هر رام قطاری که وارد مشهد می شود کمتر از 10 واگن نیست. 

هر واگن حداقل 8 کوپه دارد که می تواند ظرفیت 4 یا 6 نفر را در خود جا بدهد. مسافرت های ریلی بیشتر به صورت خانوادگی اتفاق می افتد و معمولا از ظرفیت کوپه حداکثر استفاده می شود. اگر ما ظرفیت کوپه ها را میانگین 4 نفر در نظر بگیریم با رسیدن هر رام به مشهد نزدیک به 320 نفر به این شهر وارد می شوند.

 تعداد رام هایی که در بهار مسافران خود را به مقصد مشهدالرضا می رساندند حدود 40 رام بوده که به احتمال زیاد مشابه سال های گذشته در تابستان افزایش یافته است. با احتساب این افزایش حدودی، روزانه دستکم 50 رام از نقاط مختلف کشور عازم مشهد می شوند. ظرفیت قطارها بسته به تعداد کوپه ها و واگن های آن از 300 تا 650 نفر متغیر است. اگر میانگین جمعیت هر قطار را دست کم 350 مسافر در نظر بگیریم، روزانه 17 هزار و 500 نفر از طریق حمل و نقل ریلی رهسپار این شهر زیارتی می شوند.

از ابتدا تا 31 تیرماه 1400 بیش از یک میلیون و 396 هزار و 976 مسافر از طریق پایانه های مسافربری شهرداری مشهد جابه جا شده اند

از سوی دیگر قانون استفاده از 50 درصد ظرفیت مسافر در ایام کرونا برای قطارها وجود دارد که با توجه به گستردگی سفرهای خانوادگی در این نوع سفر خیلی قابل اعتنا نیست. در یک ماه میزان مسافری که با قطار به مشهد عزیمت کرده اند حدود 525 هزار نفر می شود که رقم درخور توجهی است.

پایانه مسافربری آمار مربوط به مسافران تیرماه را در سایت خود منتشر کرده است تا ما با سختی کمتری روبه رو شویم. براساس آمار از ابتدا تا 31 تیرماه 1400 بیش از یک میلیون و 396 هزار و 976 مسافر از طریق پایانه های مسافربری شهرداری مشهد جابه جا شده اند.

ممنوعیتی که محدودیت ندارد!

فقط کافی است تصور کنی که به این شهر 3 و نیم میلیون نفری با یک حساب سرانگشتی ماهانه 2میلیون و 123 هزار نفر وارد می شوند و آنچه مشخص است آمار ورودی های مشهد به طور قطع بیش از این هاست.

 وقتی دبیر ستاد مبارزه با کرونای خراسان رضوی خبر از موافقت ستاد ملی پیشگیری و مقابله با ویروس کرونا با پیشنهاد منع سفر به خراسان رضوی ازمبدأ تمام استان های کشور را داد؛ بسیاری تصور کردند اتفاق ویژه ای افتاده است، اما وقتی متوجه شدند پروازها روی روال همیشگی برقرار و برنامه قطارها نیز تغییری نکرده است تازه فهمیدند قرار نیست محدودیت جدی در سفرها ایجاد شود. سفرهای هوایی، ریلی و زمینی به قوت خودش باقی است و فقط خودروهای شخصی در صورت ورود به مشهد جریمه می شوند. 

همه مسئولان می دانند در مشهدالرضا(ع) چه خبر است، ولی اقداماتی که انجام می شود مسکّن هایی است که نمی تواند چهره بیماری را پنهان کند.