تولد دوباره پهلوانی در گود کشتی باچوخه شهید بابانظر

حضور عضو تیم‌ملی جودو در گود بابانظر برای رقابت کشتی باچوخه، باعث جلب توجه بیش از 1000تماشاگر به یک رقابت در گوشه میدان شد. صدها نفر به‌یک‌باره ایستادند و چشم به کشتی‌گیر هفده‌ساله دوختند که تا امروز در این گود هیچ پهلوانی پشتش را به خاک نزده بود. صدها نفر پیوسته پهلوان جوان را تشویق می‌کردند. فقط چندثانیه کافی بود که با چندفن شانه‌های حریف را به خاک بچسباند. 

ناگهان سکوت بر سکوی تماشاگران سایه انداخت. آن‌ها هنگامی که متوجه نگرانی پهلوان پیروز بر حریف آسیب‌دیده‌اش شدند، سرجای خود ایستادند. تماشای صحنه عذرخواهی حسن یوسفی از حریف، اشک شوق را به چشم‌های آن‌ها نشاند. طنین صلوات که برای سلامتی پهلوانان فرستاده می‌شد، تا آسمان ابری گود بالا می‌رفت. این گوشه‌ای از صحنه تماشایی در گود کشتی باچوخه شهیدبابانظر است که حتی سرمای هوا هم مانعی برای جمع‌شدن پهلوانان در آن نبوده است. 

این گود قدمتی بیش از ۵۰سال دارد و حدود 30سال تعطیل شده بود، تا اینکه در سال13۹۷ دوباره راه‌اندازی شد و به‌دلیل استقبال پهلوانان و مردم، طرح توسعه گود نیز آغاز شد. سرانجام حدود یک ماه و نیم پیش،‌ این مکان در اختیار ورزشکاران قرارگرفت و حالا شهرداری منطقه4 نیز در تدارک برگزاری مراسم افتتاحیه در آینده نزدیک است تا اولین گود مدرن و استاندارد در ایران را به صورت رسمی در اختیار علاقه‌مندان قرار دهد.

30سال تعطیلی برای گود

بلندشدن صدای ساز و دهل در ظهر جمعه‌های هرهفته چیزی به‌جز اعلام خبر برگزاری مسابقات کشتی باچوخه نیست؛ آن هم در گود کشتی باچوخه شهیدحسن بابانظر در بوستان بهشت. ساخت این گود در سال1397 به درخواست پهلوانان پیشکسوت کشتی باچوخه و به همت شهرداری مشهد در مساحت 5000مترمربع و با بیش از 30میلیارد ریال اعتبار شروع شد تا پس از سال‌ها تعطیلی، گود کشتی محله گلشور ، جانی تازه پیدا کند. 

تاریخ دقیق شکل‌گیری آن مشخص نیست. برخی قدمت آن را بیش از 80سال می‌دانند، اما طبق اسناد موجود، اولین مسابقات در سال1342 در محلی به نام گود ننه‌خداداد در مجاورت راه‌آهن برگزار شد، تا اینکه پس از 6سال محل برگزاری تغییر کرد و به محله گلشور منتقل شد. البته گود گلشور هم 3بار تغییرمکان داد و متأسفانه در سال1367 تعطیل شد و این تعطیلی 30سال ادامه پیداکرد تا اینکه با شروع ساخت گود شهیدبابانظر، اشتیاق را به رگ‌های ورزشکاران و علاقه‌مندان به چوخه کشاند.

نوجوانان عاشق جوانمردی

جمعه سرد پاییزی است. اعضای هیئت‌فنی، داوران و تماشاگران روی صندلی‌های 2سمت گود قرار می‌گیرند تا هرچه زودتر رقابت پهلوانان شروع شود و بنشینند به تماشای آن. نوجوانان اولین نفراتی هستند که به‌عنوان کشتی‌گیر قدم به میدان می‌گذارند. آن‌ها از میان ده‌ها رشته ورزشی، کشتی باچوخه را نه برای کسب عناوین بین‌المللی و پول، بلکه برای رسیدن به افتخار جایگاه پهلوانی انتخاب کرده‌اند. 

تعداد نوجوانان و جوانان کشتی‌گیر کم نیست. آن‌ها از شهرها و روستاهای مختلف استان خراسان‌رضوی، خراسان‌شمالی و حتی گلستان، به‌خصوص شهرهایی مانند کلات، فریمان، سبزوار و قوچان به گود می‌آیند.

محمد فرمانیان یکی از علاقه‌مندان است که کشتی هم می‌گیرد. او همراه 11کشتی‌گیر باچوخه دیگر از شهر فریمان هرهفته برای شرکت در مسابقات به مشهد می‌آیند. فرمانیان 5سال است که با کشتی باچوخه آشنا شده، اما در همین مدت کم دلداده این رشته ورزشی شده است. او می‌گوید: موضوع‌های زیادی باعث شد من به این رشته علاقه‌مند شوم، اما مهم‌ترینش این است که این رشته به ورزشکاران درس زندگی می‌دهد. ضمن اینکه کشتی باچوخه از دیگر رشته‌های ورزشی متمایز است. چون در کنار قدرت بدنی، مهارت و پشتکار، جوانمردی و معرفت نیز مهم است.

محمد هم خودش درتماشای رقابت‌ها شرکت می‌کند و از آن لذت می‌برد و هم لحظات برگزاری مسابقات را در صفحه مجازی برای دوستداران این رشته به اشتراک می‌گذارد تا فاصله و دوری محل برگزاری این رقابت‌ها از شهر فریمان مانع تماشای مسابقات برای دوستداران آن نباشد. او برای این کار دلیل دارد و توضیح می‌دهد: کشتی باچوخه قدمت زیادی در تاریخ ما دارد و بخشی از هویت ماست، اما متأسفانه مظلوم مانده است، به‌طوری‌که حتی در تلویزیون کمتر مسابقات آن پخش می‌شود. 

در این مدت که من به اینجا می‌آیم، این اولین‌بار است که می‌بینیم یک رسانه به مسابقات کشتی باچوخه اهمیت می‌دهد. به همین دلیل است که من و دوستانم در هر رقابتی که برگزار می‌شود، تلاش می‌کنیم با تلفن‌های همراهمان از مسابقات فیلم بگیریم و آن را در فضای مجازی منتشر کنیم تا علاقه‌مندان به این رشته ورزشی از تماشای کشتی باچوخه لذت ببرند.

قهرمانانی که ماندگار شدند 

ردیف تماشاگران پر از آدم‌هایی در طیف‌های سنی گوناگون است. چنان با شور و هیجان مسابقات را دنبال می‌کنند که انگار رقابت‌های بین‌المللی است. تماشاگران قدیمی خاطرات زیادی از این گود دارند. آن‌ها شانس تماشای رقابت‌های زیادی را داشتند و همین موضوع از آن‌ها کارشناسان خبره‌ای ساخته است. آن‌ها می‌توانند با دیدن 2کشتی‌گیر، عملکردشان را در این رقابت‌ها براساس قدرت جسمانی و مهارت تحلیل ‌کنند. حتی آنالیزهای دقیقشان را در اختیار دیگر تماشاگران، به‌ویژه کشتی‌گیران نوجوان قرار می‌دهند.

علی پوررجب سن‌وسال دار است. 71سال با عشق در یک رشته ورزشی کارکردن کم نیست. برای او تماشای این رشته ورزشی فقط یک سرگرمی نیست. او از اینکه فرصت دیدن دوباره مسابقات را پیدا کرده است، سر از پا نمی‌شناسد.

او ما را به سال‌های جوانی‌اش می‌برد و از زمانی تعریف می‌کند که شاهد حضور پهلوانان و علاقه‌مندان به تماشای کشتی از روستاها و شهرهای اطراف مشهد در محله گلشور بوده است. پوررجب درباره اولین رقابت‌ کشتی می‌گوید: دهه40 من یک چوپان ساده بودم. همیشه می‌دیدم جوانان از کشتی پهلوانی صحبت می‌کنند. پهلوانان و مردم عادی از روستاهای اطراف مشهد پیاده یا با دوچرخه برای شرکت در مسابقات کشتی یا تماشای آن به گود ننه‌خداداد می‌رفتند.این وضعیت باعث شد تصمیم بگیرم خودم به گود کشتی بروم و ببینم مردم برای چه این همه هیجان دارند. این ماجرا مربوط به سال1354 است.

مرام و منش پهلوانی باعث می‌شد همیشه به حق و عدالت رفتار کنند و از مظلوم دربرابر ظالم دفاع می‌کردند

علی پوررجب حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. او تعریف می‌کند: سال‌های زیادی از آن روز می‌گذرد و نام خیلی از کشتی‌گیرها از خاطرم رفته است، اما یادم هست پهلوانانی مانند شهیدحسن بابانظر، زینال، محمد کله، احمد علیزاده و... چگونه در گود کشتی پشت حریفان را به خاک‌ می‌چسباندند و ذوق تماشاگران کوک می‌شد. آن روزها هم تماشای کشتی مرا شیفته خود کرد و هم عاشق معرفت پهلوانان شدم. 

البته موضوعی که من را به این رشته ورزشی علاقه‌مند کرد، فقط زور و بازوی چند کشتی‌گیر نبود. می‌دیدم پهلوانانی که پیروز میدان مبارزه می‌شدند، چگونه با حریفانشان صمیمی رفتار می‌کنند، به‌طوری‌که از رفتار آن‌ها نمی‌شد تشخیص داد کدام‌یک برنده آن روز مسابقات است. بیشتر پهلوانان معروف آن زمان در خارج از گود نیز مرام و معرفت داشتند و متواضع بودند. 

مرام و منش پهلوانی باعث می‌شد همیشه به حق و عدالت رفتار کنند و از مظلوم دربرابر ظالم دفاع می‌کردند. همین مرام آن‌ها باعث شد با شروع جنگ تحمیلی بسیاری از پهلوانان واقعی گود به پیکار با دشمن بروند و قهرمانان به‌نامی شدند که نامشان ماندگار است؛ مثل شهیدحسن بابانظر.

پول قهرمانی برکت دارد

مسئولان برگزاری مسابقات گود، خود از پهلوانان نامی هستند و همان رسم گذشته را دنبال می‌کنند و این رمز موفقیت آن‌هاست. این موضوع را پوررجب لابه‌لای حرف‌هایش می‌آورد و ادامه می‌دهد: به یاد دارم در دهه‌های 40تا60 برخی تماشاگران قدرت مالی نداشتند، اما وقتی میان مسابقه، شخصی با یک کلاه برای جمع‌کردن پول به سراغشان می‌رفت، در حد توانشان برای برگزاری مسابقات و جوایز پهلوانان پول می‌دادند و بزرگ‌ترهای گود آن را به‌ترتیب بین پهلوانان برتر تقسیم می‌کردند. 

مشارکت تماشاگران در برگزاری مسابقات باعث می‌شد مردم مسابقات را از خود بدانند و پهلوانان هم پولش را بابرکت می‌دانستند. چون می‌دیدند مردمی که خود توان مالی زیادی ندارند و شاید حتی محتاج به کمک باشند، فقط به عشق برگزاری این مسابقات چگونه ریال به ریال پول داخل کلاه می‌اندازند.

او حالا از برگزاری مسابقات نگرانی کوچکی دارد و آن هم رعایت‌نشدن شیوه‌نامه‌های بهداشتی است. می‌گوید: مسابقه کشتی بدون حضور تماشاگران صفایی ندارد، اما وقتی می‌بینم در میان بیش از 1000علاقه‌مند، تعداد کسانی که ماسک زده‌اند، خیلی کم است و کسی فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت نمی‌کند، نگران و دلسرد می‌شوم. کاش می‌شد برگزارکنندگان برای رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی و به‌خصوص استفاده تماشاگران از ماسک کمی سخت‌گیری می‌کردند.

گود دوباره متولد شد

17عضو هیئت‌امنای گود کشتی باچوخه شهیدبابانظر وظیفه اصلی برگزاری مسابقات را برعهده دارند. نیمی از مردان عضو این هیئت افرادی هستند که در دهه‌های 40تا60 خود از پهلوانان گود کشتی گلشور بوده‌اند. پهلوانان پیشکسوت و دیگر اعضای هیئت‌امنا پس از تولد دوباره گود کشتی باچوخه محله گلشور در تلاش‌اند با صرف اعتبار، دانش، تجربه و سرمایه مادی خود نسل جدیدی از پهلوانان را تربیت کنند؛ پهلوانانی خاص همچون شهیدان حسن بابانظر، نورعلی شوشتری، علی‌اصغر حسینی‌محراب، حسن علیمردانی و... تا شاید بتوانند بخش کوچکی از فرصت‌های ازدست‌رفته را در سال‌های تعطیلی گود جبران کنند.

احمد علیزاده یکی از اعضای هیئت‌امنا و عضو کمیته فنی باچوخه گود شهید بابانظر است که تولد دوباره گود مدیون پیگیری‌های او و دیگر پهلوانان قدیمی این رشته ورزشی است. علیزاده درباره دلایل توقف فعالیت گود کشتی محله گلشور در اواخر دهه60، می‌گوید: من از سال1347 با گود آشنا شدم و البته این مسابقات از سال‌ها قبل برگزار می‌شد. 

آن زمان حجت‌الاسلام کریمی و چندتن دیگر نقش زیادی در آموزش پهلوانان داشتند. نوجوان بودم که از کلات به مشهد آمدم و به گود می‌آمدم. تماشاگران در ابتدا به‌دلیل سن و جثه‌ام من را با نام احمدخردو تشویق می‌کردند.

پهلوان پیشکسوت گود محله گلشور ادامه می‌دهد: سال1367 وقتی که گود کشتی گلشور شهرت زیادی پیدا کرده بود، شهرداری به ما اعلام کرد که باید محل برگزاری مسابقات را به منطقه دیگری در شهر منتقل کنیم. همین امر به‌یک‌باره زمینه‌ساز تعطیلی گود و بازنشسته‌شدن من و بسیاری از پهلوانان شد، تا اینکه پس از حدود 30سال من و چند پهلوان قدیمی به فکر احیای گود کشتی محله گلشور افتادیم. 

ابتدا تصمیم گرفتیم به شهرداری برویم و با شهردار وقت منطقه4 موضوع را در میان بگذاریم. در ابتدا زیاد به این کار امیدوار نبودیم، اما غلامرضا غلامی، شهردار وقت که بومی همین محله و با کشتی چوخه آشنا بود، از ما و این ایده استقبال گرمی کرد.

پس از قول شهردار برای ساخت گود، هیئت‌امنایی تشکیل دادیم و هرکدام از اعضا در حد توانش مبلغی را برای برگزاری مسابقات و تأمین جوایز برندگان کمک کرد. بعد از انجام کارهای مقدماتی برای آماده‌سازی زمین، شهردار وقت منطقه آن را به هیئت‌امنا تحویل داد و ما توانستیم 52رقابت را تا پیش از شیوع کرونا در این محله برگزار کنیم. 

البته برای برگزاری مسابقات هرهفته حدود 5تا7 میلیون تومان اعتبار لازم است و با توجه به اینکه ما از همان ابتدا می‌خواستیم از فروش بلیت پرهیز کنیم تا عموم علاقه‌مندان بتوانند مسابقات را رایگان ببینند، به رسم کشتی باچوخه محله گلشور کلاهی را بین تماشاگران می‌گردانیم تا هر شخصی که تمایل داشت، به برگزاری مسابقات کمک کند. از این راه هرهفته حدود 600هزار تا 2میلیون تومان جمع می‌شود که این مبلغ را با دیگر کمک‌های نقدی میهمانان جمع می‌کنیم و اگر مبلغی کم باشد، اعضای هیئت‌امنا کمبود بودجه را به عشق برگزاری هرچه بهتر کشتی‌ها رفع می‌کنند.

گود باید سرپوشیده شود

علیزاده با برشمردن دستاوردهای گود کشتی شهیدبابانظر، ادامه می‌دهد: خوشبختانه در همین مدت اندک از تولد دوباره گود محله گلشور، توانستیم بیش از 200پهلوان را جذب و تربیت کنیم. هرهفته حدود 140پهلوان برای رقابت و نزدیک به 2000نفر برای تماشای کشتی به اینجا می‌آیند. 

در همین مدت اندک از تولد دوباره گود محله گلشور، توانستیم بیش از 200پهلوان را جذب و تربیت کنیم

ما به‌نوعی کار تربیت و پرورش نوجوانان و جوانان را انجام می‌دهیم، اگرچه برای توفیق بیشتر در این عرصه به کمک‌های مسئولان نیاز داریم، به‌ویژه برای سرپوشیده‌کردن گود کشتی شهیدبابانظر، که اگر این اتفاق بیفتد، در وضعیت جوی نامناسب به تعطیلی کشتی‌ها یا جابه‌جایی محل برگزاری مسابقات مجبور نمی‌شویم و این مانع از سرگردانی ورزشکاران و تماشاگران و ریزش تعداد آن‌ها می‌شود. ضمن اینکه با نامناسب‌شدن وضعیت جوی، چه در تابستان و چه در زمستان، تماشاگران و ورزشکاران اوضاع دشواری را تحمل می‌کنند.

رفتن به میدان برای قند اول

مهدی وحدتی از کشتی‌گیران کهنه‌کار و مسئول برگزاری مسابقات است. او تعریف می‌کند: گود کشتی باچوخه شهیدبابانظر قوانین و قواعد خودش را دارد و به همین دلیل هیئت‌امنای گود برای برگزاری سالم و جذاب مسابقات، چندین کمیته ازجمله کمیته‌های فنی، اجرایی، مالی، داوران، پیشکسوتان و انضباطی تشکیل داده‌اند. در رقابت‌ها برای رده‌های سنی نوجوانان، جوانان و پیشکسوتان یک جایزه و برای دیگر پهلوانان 7جایزه در نظر گرفته شده است که به نام قند شناخته می‌شود. 

او درباره قوانین و نحوه برگزاری این مسابقات توضیح می‌دهد: مسابقات ما به‌صورت سنتی برگزار می‌شود. یعنی هر ورزشکاری که مدعی باشد، می‌تواند با رقیب داوطلب کشتی بگیرد. البته ما پهلوانان را به گروه‌های نوجوانان، جوانان، پیشکسوتان و بزرگ‌سالان در 2وزن کمتر از 80کیلوگرم و بیش از 80کیلوگرم تقسیم می‌کنیم.

وحدتی ادامه می‌دهد: اعضای کمیته فنی براساس مهارت و قدرت بدنی کشتی‌گیران صلاحیت آن‌ها را برای شرکت در مسابقات دستیابی به قندهای مختلف بررسی ‌می‌کنند و با نظر آن‌ها پهلوانان می‌توانند برای قند اول مدعی شوند و کشتی‌گیرانی که در حد آن‌ها هستند نیز برای این جایزه می‌توانند مدعی شوند. برای قندهای دوم تا هفتم نیز قانون به همین صورت است. البته برای قندهای بعدی کشتی‌گیران برتری پهلوانان قندهای بالاتر را می‌پذیرند و با حریفانی که در حد خودشان هستند، کشتی می‌گیرند.

انتقال محل برگزاری مسابقات به سالن بهشت

مسابقه سنتی جوایز سنتی نیز دارد. به همین دلیل در ابتدای کار به نفرات برنده دام اهدا می‌شد، اما امروز به میزان ارزش ریالی آن به برندگان پول نقد پرداخت می‌شود. دبیر روابط‌عمومی گود کشتی شهیدبابانظر درباره جوایز این مسابقات می‌گوید: کشتی باچوخه گود شهیدبابانظر به همان شکل سنتی برگزار می‌شود، به‌طوری که وزن و رده سنی نداریم. برای تشویق نوجوانان، جوانان و پیشکسوتان مسابقات جداگانه برگزار می‌کنیم، اما برای 7قند دیگر هر ورزشکاری که قدرت و مهارت کافی دارد، می‌تواند برای قند اول تا هفتم ادعا کند و کشتی بگیرد. 

سیدمحمد حسینی با اعلام تغییر محل برگزاری مسابقات تا پایان فصل بارندگی، اضافه می‌کند: متأسفانه گود کشتی شهیدبابانظر سرپوشیده نیست و در فصل بارندگی امکان میزبانی از مسابقات را نداریم. به همین دلیل هماهنگی‌های لازم برای انتقال محل برگزاری مسابقات به سالن ورزشی بهشت در خیابان نبوت44 انجام شده است. در این سالن ورزشی تا زمانی که وضعیت کرونایی شهر مشهد آبی باشد، میزبان تماشاگران خواهیم بود، اما در صورت زردشدن اوضاع، ظرفیت تماشاگران را محدود می‌کنیم و اگر وضعیت به سمت نارنجی و قرمز حرکت کند، به‌دلیل حفظ سلامت ورزشکاران و تماشاگران، برگزاری مسابقات را تعطیل خواهیم کرد. 

ضمن اینکه با توجه به سرپوشیده‌بودن سالن ورزشی بهشت، توجه خاصی بر رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی خواهیم کرد، به‌طوری‌که استفاده از ماسک برای تماشاگران الزامی خواهد بود و حتی کارت واکسیناسیون پهلوانانی را که برای کشتی داوطلب هستند، بررسی خواهیم کرد.