درخشش خشکبار در صنایع دستی

ظرف‌های مسی را پشت شیشه‌های مغازه‌اش گذاشته و هر کدام را پر از یک نوع آجیل کرده است. پشت این ویترین که می‌ایستی طعم خوش بادام، فندق و میوه‌های خشک را زیر زبانت مزه مزه می‌کنی و بعد از چند ثانیه با خودت می‌گویی چطور چیپس و پفک و بیسکویت را جایگزین این خوراکی‌های مفید و سالم کرده‌ایم؟! چند ثانیه بیشتر نمی‌گذرد که قیمت‌های نجومی نوشته شده روی هر کدام، جواب سؤالم را می‌دهد. شاید همین مشکلات مالی و البته فرهنگی باعث شده است که مغازه‌های آجیل‌فروشی هر سال خلوت‌تر از گذشته شوند.

میراث خانوادگی

محمود ریاسی از آجیل‌فروش‌های قدیمی محله دانشجو است که از حدود 25سال گذشته، مغازه‌اش دایر است. ابتدا مرحوم پدرش در آن آجیل‌فروشی می‌کرده است و پس از فوتش، پسرانش کار را در دست گرفته‌اند. 

به گفته ریاسی این شغل بین آن‌ها موروثی است و خانواده پدری‌اش که بیرجندی هم هستند، همه با این کسب و کار روزگار می‌گذرانند. محمود کارشناسی‌ارشد عمران دارد و با وجود اشتغال در فعالیت‌های مربوط به رشته‌اش کار آبا و اجدادی‌اش را رها نکرده است. 

او به‌واسطه اصالت بیرجندی‌اش از کودکی با کیفیت بسیاری از خشکبار آشنا شده اما معتقد است امروز با وجود اطلاعات وسیعی که فضای مجازی در اختیار مردم قرار می‌دهد هر فردی بخواهد وارد این شغل شود می‌تواند با انواع آجیل‌‎ها و تفاوت کیفیت‌ها آشنا شود. به نظر او چون هر کدام از مغزیجات و به‌طور کلی محصولات آجیلی انواع مختلفی دارند، کسی که می‌خواهد وارد این شغل شود یا باید مدتی را شاگردی کند تا اطلاعات لازم را از طریق مطالعه و فضای مجازی به دست آورد.

اهمیت تازه‌بودن آجیل

او می‌گوید: آجیل‌فروش هنگام خرید اجناس مغازه‌اش ابتدا باید یک بازرسی چشمی دقیق داشته باشد و بعد با چشیدن کمی از محصول، نوع و کیفیت آن را تشخیص دهد. اگر در این تشخیص درست عمل کند، نیم بیشتر راه را طی کرده و می‌تواند محصولات مناسبی را بخرد و بفروشد.

به نظر او پس از این تشخیص عامل مهم در موفقیت، ایده‌پردازی و خلاقیت در چیدمان و بسته‌بندی کالاهاست. ریاسی برای این‌کار از صنایع دستی هنرمندان ایرانی کمک گرفته و به‌عنوان مثال زعفران یا ادویه‌های مرغوب را در ظرف‌های خاتم و منبت‌کاری شده ارزشمند قرار داده است و بدین طریق علاوه‌بر اینکه جلوه و دکور مغازه‌اش زیباتر شده است، مشتریانی جذب کرده که این محصولات را به‌دلیل بسته‌بندی شکیل به دوستان و همکاران خود در داخل و خارج از کشور هدیه می‌دهند.

محمد شیبانی که از دیگر دارندگان این صنف است تازه‌بودن محصول را از رمزهای موفقیت در این کسب و کار می‌داند و توضیح می‌دهد: با توجه به شرایط اقتصادی مردم، غیر از مناسبت‌هایی مثل عید نوروز و شب چله، فقط قشر خاصی که متوسط رو به بالا هستند، به خرید آجیل می‌پردازند و این قشر هم به کیفیت محصول اهمیت می‌دهند بنابراین اگر یک‌بار از مغازه‌ای خرید کنند و جنس مانده به آن‌ها بدهد، این می‌تواند به قیمت از دست دادن آن مشتری تمام شود و ضدتبلیغی برای مغازه باشد.

سودی که کیفیت را می‌دزدد

به گفته او بعضی فروشندگان به‌طور مثال مقدار زیادی پسته را بعد از عید نوروز به قیمت مناسبی می‌خرند و آن را برای فروش شب یلدا در انبار می‌گذارند. این‌کار گرچه ممکن است سال اول به لحاظ مالی برایشان صرفه داشته باشد اما به‌دلیل کهنه بودن محصول، مشتری‌هایشان را از دست می‌دهند. به نظر شیبانی و ریاسی، مکان تأثیر مستقیمی در فروش آجیل دارد و کسی که می‌خواهد وارد این شغل شود باید مغازه‌اش را در جایی دایر کند که ساکنانش قدرت خرید این محصولات را داشته باشند.

مکان تأثیر مستقیمی در فروش آجیل دارد، مغازه‌ باید در جایی دایر شود که ساکنانش قدرت خرید این محصول را داشته باشند

شیبانی می‌گوید: در محله‌هایی از شهر که وسع خرید مردم کمتر است و تقاضای آجیل به‌تنهایی کم است، بهتر است کاسب اجناس دیگری مانند حبوبات هم داشته باشد تا آجیل را کنار آن‌ها بفروشد.

استقبال از خشکبار ایرانی

به گفته ریاسی خشکبار ایرانی بهترین کیفیت را در جهان دارد طوری که خشکبار سایر کشورها را به اسم ایرانی می‎فروشند. او می‌گوید: در حال حاضر خشکبارهایی مانند گردو که با قیمت کم اما به اسم ایرانی به فروش می‌رسد محصول بلغارستان، چین، افغانستان و دیگر کشورها هستند اما طعم، خاصیت و کیفیت محصول ایرانی را ندارند. همین باعث شده است که خشکبار ایرانی جزو سوغاتی‌های پرطرف‌دار و ارزشمند در همه کشورها باشد.

 او یکی از عوامل موفقیت در شغل آجیل‌فروشی را بسته‌بندی جذاب می‌داند 

ریاسی مشتریان زیادی دارد که خشکبارها را برای هدیه به خارج از کشور می‌فرستند بنابراین مغازه او پر از بشقاب‌ها و گلدان‌های هنرمندان ایرانی است که خشکبارهای باکیفیت کشورمان را در خود جای داده‌اند. او یکی از عوامل موفقیت در شغل آجیل‌فروشی را بسته‌بندی جذاب می‌داند و می‌گوید: با این‌کار می‌توان مشتری را به خرید کالا ترغیب کرد حال اگر در این بسته‌بندی زیبا محصول باکیفیت هم باشد، اعتماد مشتری جلب می‌شود.

تهدیدی برای سلامتی

شیوه خشک‌کردن محصولاتی مانند آلو، کشمش و زردآلو، تأثیر زیادی در خاصیت و کیفیت آن دارد. به عنوان مثال برگه‌های زردآلوی خیسی که با ظاهر بسیار زیبایی در مغازه‌ها دیده می‌شود با دود گوگرد خشک شده‌اند که سرطان‌زا هستند و اگر کسی دنبال خاصیت است باید آلوها و برگه‌های آفتابی را تهیه کند.

به نظر شیبانی خشکبارهای دارای خاصیت در بسیاری موارد ظاهر خوبی ندارند، همین موضوع باعث می‌شود که خیلی از مشتری‌ها ناآگاهانه به سمت خرید محصولی بروند که در ظاهر بهتر و درعین‌حال ارزان‌تر است در حالی که این‌کار به قیمت از دست دادن کیفیت تمام می‌شود. این آجیل‌فروش محله سیدرضی معتقد است فروشنده وظیفه دارد درباره کیفیت و علت تفاوت قیمت محصولات مختلف به مشتری توضیح دهد تا او بتواند آگاهانه خرید کند.