آب و ماهی در «خشت خورشید هشتم»

شهرداری در حال شهر تکانی است و خیابان‌های مختلف در حال آماده‌شدن برای نوروز هستند. منطقه11 هم با نزدیک شدن به بهار 1401 نونوار شده و رنگ و روی تازه گرفته است. 

در این بین یکی از مکان‌هایی که توجه شهروندان را به خود جلب کرده، تقاطع بولوار معلم با فارغ‌التحصیلان است که از چند هفته پیش، هنرمندان در آن مشغول کار هستند تا پاویونی که «خشت خورشید هشتم» نام دارد، ساخته شود.

این بنای هنری، به نام هنرمند حجت سالارمحمدی به ثبت رسیده است. به همین بهانه قراری با او گذاشتیم تا درباره این اثر با او گفت‌وگو کنیم.

احداث پاویون در ورودی رودپارک

محمدی متولد 1363 درمشهداست و کارشناسی نقاشی و کارشناسی‌ارشد تصویرسازی دارد. از او تاکنون سه نقاشی دیواری در پل پرتوی، ابتدای بولوار سجاد و بولوار مجلسی نقش بسته است.

 سه مجسمه «سلام سرباز» در خیابان طبرسی، «رنج مادرانه» در میدان جانباز و «عشق 28» در خیابان کاشانی از دیگر آثار هنری شهری او هستند. یک‌مجسمه در شهر یزد، سه مجسمه در کرمان، یک المان در تهران، سه نقاشی دیواری در تربت حیدریه و یک مجسمه در قم، آثار هنری محمدی در دیگر شهرها را شامل می‌شوند.

از بین 300 اثر ارسالی، 14پاویون پذیرفته شد که کار ما هم یکی از این‌هاست

او درباره اثر اخیرش که پاویونی در رود پارک است، می‌گوید: امسال که شهرداری مشهد فراخوان طرح‌های نوروزی را داد، برای اولین‌بار پاویون هم گنجانده شده بود و از بین 300 اثر ارسالی، 14پاویون پذیرفته شد که کار ما هم یکی از این‌هاست. بین جاهای مختلفی که قرار بود آثار هنری در آن نصب شود، رودپارک بیش از همه توجهم را به خودش جلب کرد.

 به ترکیب آب و ماهی فکر می‌کردم که هم با نوروز سنخیت داشت و هم با رود پارک. برای همین ایده آکواریوم به ذهنم رسید. در ادامه کار خواستم این ایده را به‌نوعی با تاریخ خراسان گره بزنم. پس از چندین ماه بررسی، اثر تاریخی برج رادکان را انتخاب کردم و تصمیم گرفتم، این دو ایده را با هم ادغام کنم.

ترکیب معماری با طبیعت

هنرمند سازنده پاویون حاشیه بولوار معلم در ادامه از دوست و همکارش محمدجعفر پاکروان صحبت می‌کند: گرچه طرح به نام من ثبت شده است ولی از مرحله طرح ایده تا اجرای کار، پاکروان در آن نقش داشته و همه امور با همکاری او انجام شده است.

او توضیح می‌دهد: برج رادکان در 75کیلومتری مشهد قرار دارد و بنایی تاریخی است که 800سال پیش با کارکرد نجومی ساخته شده و از آن برای تشخیص سال‌ها و ماه‌ها و همه اطلاعات تقویمی استفاده می‌کردند. دیدم برای طرح ما که می‌خواستیم ترکیب معماری و طبیعت باشد، بسیار مناسب است بنابراین ایده اصلی را از برج رادکان گرفتیم و با گنجاندن آکواریوم در آن، اثری ارائه شد که ترکیب معماری با طبیعت است.

جانمایی فرش هوشمند در خشت خورشید خراسان

از آنجایی‌که برج رادکان 36ستون و 12ضلع دارد که بر اساس آن‌ها تقسیم‌بندی سال و ماه‌ها انجام می‌شده، محمدی هم برای پاویون خشت خورشید هشتم 36ستون می‌گذارد ولی 12تا از این ستون‌ها، تبدیل به آکواریوم ماهی شده‌اند تا در کنار رودپارک، پاویونی ساخته شود که علاوه‌بر بهره‌گیری از تاریخ، آب و ماهی را که نماد طبیعت پاک و سرزنده هستند، نشان دهد.

فرش هوشمند نوعی تکنولوژی است که به‌واسطه آن، وقتی فرد وارد سازه شود، متناسب با حرکات بدنش، تصاویری از طریق پروژکتور روی زمین نشان داده می‌شود

همچنین قرار است در داخل سازه، فرش هوشمند کار گذاشته شود که محمدی درباره‌اش چنین توضیح می‌دهد: فرش هوشمند نوعی تکنولوژی است که به‌واسطه آن، وقتی فرد وارد سازه شود، متناسب با حرکات بدنش، تصاویری از طریق پروژکتور روی زمین نشان داده می‌شود.

او خوشحال است که سازه‌اش با آجر سنتی و نوعی شیشه که جزو مصالح ماندگار هستند، ساخته شده و می‌تواند سال‌ها در معرض دید شهروندان باشد.

چهار گوش یا دایره؟

به گفته محمدی، پس از اینکه طرح اولیه خشت خورشید هشتم، تأیید و پذیرفته شده است، بعضی کارشناسان بیان کرده‌اند که به جای دایره‌ای شکل بودن ستون‌ها و آکواریوم‌ها، آن‌ها به صورت چهارگوش طراحی شوند اما او مخالفت می‌کند که علتش را چنین توضیح می‌دهد: دایره از اشکال اصلی جهان خلقت است. 

کره زمین و بسیاری اجسام فضایی به صورت دایره هستند و این شکل هندسی به‌وفور در معماری ایران دیده می‌شود برای همین اصرار داشتیم که کار به همین صورت دایره‌ای ساخته شود.

به گفته او اگر آکواریوم‌ها به صورت چهارگوش طراحی می‌شدند هزینه‌اش بسیار کمتر می‌شد اما چون به ماهیت اصلی کار که با بهره‌گیری از کهکشان و نجوم و معماری سنتی انجام شده است، ضربه می‌زد، این کار را انجام نداده‌اند.

او می‌گوید: اکنون کار در مساحت 12مترمربع و ارتفاع هفت‌متر به صورت دایره‌ای طراحی شده است و تمام ستون‌های آن هم دایره‌ای شکل هستند.

جای خالی پلاک معرفی اثر

محمدی مثل بسیاری از دیگر هنرمندان، دغدغه معرفی اثر را دارد چراکه معتقد است بیشتر شهروندان ممکن است متوجه این نباشند که پاویون خشت خورشید خراسان چه معنای تاریخی و فرهنگی‌ای در دل خود نهفته دارد.

 او درباره واکنش شهروندان چنین می‌گوید: بعضی شهروندان اصلا توجه خاصی ندارند و برایشان مهم نیست که این المان چه معنایی دارد، عده‌ای دیگر آن را با امام‌زاده، سقاخانه و ... اشتباه می‌گیرند. بعضی‎ها هم کنجکاوانه می‌پرسند این چه بنایی است و وقتی برای آن‌ها توضیح می‌دهیم با اشتیاق گوش می‌دهند.

او گله می‌کند از اینکه خانه هنرمندان شهرداری اجازه نداده است کنار اثر پلاک یا نوشته‌ای گذاشته شود که آن را توضیح دهد و مخاطب متوجه شود هنرمند با چه ایده و ذهنیتی، اثرش را طراحی کرده است.
به نظر محمدی اگر کنار هر اثر هنری، معنا و پیام نهفته در درونش، نوشته شود تأثیر فرهنگی بیشتری بر شهروندان می‌گذارد.