جستجوگران غذای میهمان‌سرای حضرت رضا(ع)
گرفتن فیش غذای حضرت برای خیلی از مجاوران و زائران حکم طلا و کیمیا را دارد. حتی برخی از افراد، مورد قبول واقع شدن زیارتشان را با نشستن سر سفره حضرت رضا(ع) و خوردن تبرکی از سر این سفره مشروط می‌کنند و خیلی‌ها هم تبرک را در همین غذا می‌دانند. برای همین است که اگر از خیلی‌هایشان بپرسید می‌گویند حتی عطر و بوی غذای حضرت برایشان شفاست چه برسد به خوردن یک دانه برنج، یا تکه‌ای از نان میهمان‌سرا.
همه این موارد در حالی است که تقاضای حضور در میهمان‌سرا همیشه چند برابر عرضه فیش‌های توزیع شده است. آن‌هایی که شانس یارشان بوده و فیش گرفته‌اند؛ می‌توانند به آرزویشان برسند اما از بین آن دسته‌ای که به آرزویشان نمی‌رسند، تعدادی پشت در میهمان‌سرا صف می‌کشند تا شاید در انتهای ساعت صرف غذا بخت یارشان باشد و مجوز حضور در میهمان‌سرای حضرت را پیدا کنند یا کسی جوابی در برابر التماس‌هایشان بدهد. آنچه می‌خوانید روایت‌هایی از 5روز حضور در بین آرزومندان غذای حضرت است.
از لحظه‌ای هم که می‌آیند، صدای التماسشان برای گرفتن ذره‌ای تبرکی از دور شنیده می‌شود. کار هر روزشان است، قبل از اذان ظهر می‌آیند و تا ساعت 2 ناامید نمی‌شوند. بعضی‌هایشان خانوادگی می‌آیند و فکرشان فقط گرفتن تبرکی برای بیمارشان، برای میهمان راه دورشان، برای کودک گرسنه‌شان است و تعدادی هم که کم نیستند برای کاسبی می‌آیند.
پول بده تبرکی بگیر
اگر موفق نشدید در سامانه نعیم رضوان برای گرفتن فیش میهمان‌سرای حضرت ثبت‌نام کنید و اگر از راه رسمی هم نتیجه‌ای نگرفته‌اید، افرادی هستند که روشی غیرقانونی راه انداخته‌اند. افرادی که کارشان گرفتن تبرکی و سپس فروش آن است. آن‌ها نام افراد علاقه‌مند را در فهرستی ثبت می‌کنند.
فهرست این افراد روزانه و بعضا چند روزی است. لازم هم نیست زیاد دنبالشان بگردید، کافی است سری به ورودی میهمان‌سرا بزنید. این را خیلی‌ها می‌گویند، حتی خادمی که مأمور نظم و جلوگیری از ازدحام افرادی است که جلو در میهمان‌سرا صف بسته‌اند هم بر آن صحه می‌گذارد. این خادم که راضی به فاش شدن نام فامیلی‌اش نیست در این باره می‌گوید: کار هر روزشان است. بیشترشان کاسب‌اند. گرسنه هم نیستند، از ظهر می‌آیند جا می‌گیرند و تا تبرکی هم نگیرند، نمی‌روند.
آن زن به همراه پسرش هر روز می‌آید. با وجود آنکه خادمان او را می‌شناسند و می‌دانند که تبرکی نمی‌خواهد، اما باز هم بیان می‌کند که قصدش گرفتن تبرکی برای بیمار است!
زنی را نشانم می‌دهد که کمی دورتر با چادری رنگ و رو رفته ایستاده و به قول این خادم در کمین میهمان‌هایی است که بعد از صرف ناهار در حال خروج از میهمان‌سرا هستند: «آن زن به همراه پسرش هر روز می‌آید. با وجود آنکه خادمان او را می‌شناسند و می‌دانند که تبرکی نمی‌خواهد، اما باز هم بیان می‌کند که قصدش گرفتن تبرکی برای بیمار است!
به نزد زنی که خادم نشانم می‌دهد، می‌روم. حرف یک جمله است: گفتند شما برای گرفتن نذری اسم می‌نویسید؟ می‌گوید: «یک گوشه‌ای بایست تا برایت تبرکی بگیرم.» از او فاصله می‌گیرم.
همچنان که با چشم من را می‌پاید به سمت زائری که از در میهمان‌سرا در حال خروج است، می‌رود و با التماس از او تبرکی می‌خواهد، اما با بی‌محلی زائر دست خالی به سر جای خود باز می‌گردد. به نزد پسرش می‌روم و می‌گویم نذری می‌خواهم، می‌گوید: «باید صبر کنی، شاید چند روز. خیلی وقت‌ها تا چند روز چیزی نصیبمان نمی‌شود.»
بچه‌ها کاسب‌تر هستند
تکه نان تبرکی را به دندان می‌کشد و با پای برهنه و با شلواری رنگ و رو رفته و پاره به نرده‌های سبز رنگ میهمان‌سرا تکیه می‌دهد. به زور سنش به 4 سال می‌رسد. خیلی نحیف است و در عالم کودکانه خود زیر لب با خود حرف می‌زند و آواز می‌خواند. نزدیکش که می‌شوم، یک زن مسن خود را به من می‌رساند و می‌گوید: «کاری داشتید؟!» متوجه می‌شوم که مادر بچه است.
می‌گویم :«تبرکی می‌خواهم». پاسخش مشابه نفر قبلی است: «گرفتن تبرکی که به این آسانی‌ها نیست. باید از 11 بیایی تا ظهر، آن هم چند روز پشت سر هم، شاید یک چیزی نصیبت شود.» می‌گویم شما هر روز می‌آیید؟ «هر روز که نه اما خیلی به اینجا می‌آیم. گرسنه‌ایم و برای گرفتن غذا می‌آییم.» به کودکش اشاره می‌کنم و می‌پرسم«چرا بچه رو همراه خودت کردی؟» بدون خجالت و عذاب وجدان از حربه‌اش حرف به میان می‌آورد: «بچه‌ها مورد ترحم‌ترند! به بچه‌ها بیشتر تبرکی می‌رسد!»
البته خیلی‌ها هم بدون استفاده از بچه و التماس صاحب غذا می‌شوند. مشابه آن مردی که درست مقابل خروجی میهمان‌سرا ایستاده است. دست به جیب و ساکت. هرکس که با غذا بیرون می‌آید با انگشت به غذایش اشاره می‌کند.
بیشتر دعوت‌شده‌ها جواب رد می‌دهند یا سری تکان می‌دهند اما ناامید نمی‌شود. بالاخره پسر جوانی با چند غذا بیرون می‌آید و یکی از آن‌ها را به مرد می‌بخشد.
هجوم به سمت میهمان‌های خارجی
با چند نفر از افرادی که خبره گرفتن تبرکی بودند در حال گفت‌وگو بودم که 10 نفر به سمت 2 فردی که از در میهمان‌سرا در حال خروج بودند، هجوم بردند. زن و مرد به همراه 2پسر بچه کوچک که از میهمان‌های خارجی حرم مطهر رضوی بودند در حصار دستان دراز شده پیر و جوان محصور شده بودند و حیران و هاج و واج در حال نظاره این صحنه.
بعضی وقت‌ها که غذایی گیرشان می‌آید برای قاپیدن از دست هم دعوا می‌شود! نه می‌توانیم کنترلشان کنیم و نه می‌توانیم آن‌ها را متفرق کنیم
همراه این میهمان‌ها به آن‌ها شرایط را توضیح می‌دهد و آن‌ها پلاستیک و وسایل شخصی را به افراد نشان می‌دهند تا میان آن‌ها راهی پیدا کنند. صحنه‌ای که شاید به نظر خیلی از ما طبیعی و توجیه شده باشد اما برای میهمان‌های خارجی خاطره خوشایندی بعد از سفر چند روزه به مشهد نیست.
از خادمی که در نزدیکی من ایستاده بود با اشاره به این وضع می‌پرسم، همیشه روال همین‌گونه است که پاسخ داد: «اینکه خوب است(با دست به طرف افراد ناامیدی که در حال متفرق شدن هستند، اشاره می‌کند) بعضی وقت‌ها که غذایی گیرشان می‌آید برای قاپیدن از دست هم دعوا می‌شود! نه می‌توانیم کنترلشان کنیم و نه می‌توانیم آن‌ها را متفرق کنیم.
اقدامات مختلفی انجام شده است، اما نمی‌شود کاری کرد. این افراد دستگیر شوند، حاشیه دارد و از طرف دیگر باز هم فردا همین ساعت همین‌جا هستند. برای بیشترینشان فرقی نمی‌کند یک قاشق از غذا، بخشی از نان یا سوپ یا حتی نمک آن غذا باشد، از طرف دیگر برای تعدادی هم خود غذا مهم است.»
تبرکی مشکل‌گشا
این اعتقاد خیلی از مجاوران و زائران است که هر کسی دعوت آقا باشد و سر سفره امام مهربانی‌ها بنشیند و یا حتی ذره‌ای هر چند کوچک از این سفره پهن شده نصیبش شود، شفا پیدا می‌کند و گره از مشکلش باز می‌شود. به خاطر همین اعتقاد است که برخی مجاوران و زائران ساعت‌ها بیمارشان را روی ویلچر جلوی میهمان‌سرا نگه می‌دارند تا شاید با خوردن تبرکی شفا پیدا کند.
ساعت 12:10 و عطر خوش قرمه‌سبزی و پلو میهمان‌سرا تا صحن آزادی رسیده است.
نظرم به در ورودی میهمان‌سرای حضرت که مخصوص خدام است، جلب می‌شود، به زنی سال‌خورده که به زحمت سر پا ایستاده و در حال گوش دادن به حرفهای خادمی است که با التماس از او خواسته به داخل برود:«خواهرم همه ما میهمان آقا هستیم. من مأمورم و معذور. داخل جا نداریم. به اندازه‌ای که ژتون صادر شده جا و غذا تدارک دیده شده است. شما خودتان 5 میهمان دعوت کنید بعد 50 نفر بیایند، می‌توانید جواب‌گو همه باشید و شرمنده نشوید؟» و زن همچنان با لهجه‌ای از شهرستان فردوس اصرار و التماس می‌کند که به داخل برود.
به سراغ خادم می‌روم و از او می‌پرسم خیلی‌ها برای گرفتن غذا نمی‌آیند و غذا اضافه می‌آید، چرا به افرادی که اصرار دارند برای بیمارشان ببرند اجازه ورود نمی‌دهید. خادم جواب می‌دهد: «اگر قرار باشد بدون برنامه‌ریزی هر کسی که می‌آید را به داخل راه بدهیم که نمی‌توانیم جلو کسی را بگیریم. اینجا همه برای تبرکی گرفتن آمده‌اند و یکی دو تا هم نیستند. البته خیلی‌هایشان کار هر روزشان است. دیگر می‌دانیم چه کسی واقعا برای گرفتن تبرکی آمده است و چه کسی برای کاسبی و گدایی.»
غذا از گلو پایین نمی‌رود
خانم چادری از در میهمان‌سرا خارج می‌شود و قبل از اینکه به سمتش هجوم برده شود، نان غذایش را به سمت زن جوانی که بچه بغل کرده است، می‌گیرد. می‌گویدکه وقتی قصد داخل شدن به میهمان‌سرا را داشت و حال و روز این افراد را دیده، غذا از گلویش پایین نرفته است: «از اصفهان به همراه خانواده‌ام آمده‌ام.
طعم و مزه غذای متبرک حضرت را هرگز نچشیده بودم اما واقعا این غذا را نمی‌شود تا انتها خورد، چون چهره تک تک این افراد و بچه‌ها از جلو چشمم کنار نمی‌رود
همیشه وصف غذای حضرت را از زائرهایی که به مشهد آمده بودند و نصیبشان شده بود، شنیده بودم و آرزو داشتم به مشهد که می‌آیم بتوانم سر این سفره بنشینم. امسال قسمتمان شد و به مشهد سفر کردیم و از طریق یکی از دوستان که در سامانه ثبت نام کرده بود، فیش تهیه کردیم اما قبل از صرف غذا این افراد را دیدم که با التماس از من تبرکی یا فیش اضافه می‌خواستند، نتوانستم غذا بخورم. غذایم را نصف کردم و برایشان آوردم.»
زائر دیگری که از شمال کشور آمده است از حال و هوای غذای متبرکی می‌گوید: «طعم و مزه غذای متبرک حضرت را هرگز نچشیده بودم اما واقعا این غذا را نمی‌شود تا انتها خورد، چون چهره تک تک این افراد و بچه‌ها از جلو چشمم کنار نمی‌رود.» این زائرها معتقدند که باید تمهیداتی برای این افراد از سوی مسئولان اندیشیده شود، چرا که هم چهره بست‌های حرم مطهر رضوی زشت جلوه می‌کند و هم عملکرد مسئولان زیر سؤال می‌رود.
به گفته خادمان، مردم بیشتر به خاطر رضای خدا تبرکی خود را با این افراد تقسیم می‌کنند در حالی که نمی‌دانند برای تعدادی از آن‌ها این روش یک شگرد کاسبی است.
غذای تبرکی فروشی!
فیش فروشی غذای متبرک حضرت این روزها در اطراف حرم مطهر رضوی کم و بیش وجود دارد. کافی است پی غذای حضرت را بگیرید تا به این افراد برسید. فقط از طریق تلفن با شما ارتباط می‌گیرند و شمارشان کم هم نیست. کافی است شماره تماستان را به یکی از کاسب‌های اطراف حرم مطهر بدهید.
فرقی هم نمی‌کند بست طبرسی یا نواب. شماره که بگیرند همان روز یا چند روز بعد شما را با واسطه‌ها ارتباط می‌دهند. تلفنی شرایط را اعلام می‌کنند. یکی از شرایط واگذاری غذای تبرکی هزینه آن است که نسبت به روز، ماه، ایام عید و ایام عزاداری نوسان دارد. روش دیگر استفاده از شماره کد ملی علاقه‌مندان است.
همین واسطه‌ها 5شماره کدملی درخواست می‌کنند، اما فقط 3 فیش غذای حضرت تحویلت می‌دهند. 2 فیش دیگر حق‌الزحمه خودشان است. چون این شماره‌های ملی در نرم‌افزار رضوان ثبت می‌شود فرد با آن شماره نمی‌تواند طی 2سال از این روش فیش غذای حضرت را دریافت کند. خلاصه اگر برای غذای متبرک حضرت نتوانستید فیش تهیه کنید با روش‌های به راه افتاده با کمی هزینه کردن می‌توانید غذای حضرت میل کنید!
در میهمان‌سرای شماره 2 حضرت اوضاع بهتر است
تبرکی بگیرهای حرفهای یک پایشان صحن کوثر است و یک پای دیگرشان صحن غدیر؛ اما به طور کلی اوضاع افرادی که در صحن غدیر نزدیک در ورودی میهمان‌سرای شماره 2 حضرت هستند، بهتر است. استدلالشان هم این است که هم تعداد فیش‌ها بیشتر است و هم افرادی که از این میهمان‌سرا خارج می‌شوند، دست و دل‌بازتر هستند.
ضمن اینکه یکی از خادمان این صحن هم می‌گوید: «ساعت صرف غذا که تمام می‌شود، برای غذاهای اضافه فراخوان می‌دهیم تا اگر کسی در دفتر و سامانه نعیم رضوان ثبت‌نام کرده است، بتواند از غذای متبرک استفاده کند اما این افراد عادت به گدایی کردن غذای متبرک دارند. ضمن اینکه این افراد غذای متبرک نمی‌خواهند، این غذا را می‌گیرند در خارج از حرم مطهر توزیع می‌کنند و کاسبی خود را دارند.»
خادم بیراه هم نمی‌گوید؛ درست در یک ساعتی که از ایستادنم در ورودی میهمان‌سرا گذشته است یکی از همین التماس‌کننده‌های غذا هم فیش آزاد از مراجعه‌کنندگان گرفته و هم با دست درازی حدود 10نان بسته‌بندی حضرت جمع کرده‌است!
کلیپ زشتی‌ها
همان‌طور که اشاره شد، کلیپ صحنه‌های گرفتن تبرکی با هجوم به سمت میهمان‌ها و زائران حرم حضرت رضا(ع) از کلیپ‌هایی است که خیلی‌ها دیده‌اند. این کلیپ در حالی از این سر ایران تا آن سر جهان کلیک و دانلود می‌شود که موضوع فقیر و غنی و افراد سیر و گرسنه را به تصویر می‌کشد.
همه این موارد درحالی است که تاکنون روش‌های توزیع مختلف هم اجرایی شده است. مثلا یکی از روش‌ها سامانه اینترنتی است.سامانه‌ای که با مدیریت بهتر از طریق سامانه‌ای که با ثبت‌نام در آن شانس گرفتن فیش وجود دارد، می‌توان شاهد چنین صحنه‌ها و انتقادهایی نبود.
البته علاوه بر این؛ سامانه پیامکی هم راه‌اندازی شده است که افراد با پیامک در فهرست انتظار برای گرفتن غذای حضرت قرار می‌گیرند. گویا این سامانه هم گاهی اوقات هیچ پاسخی به پیامک فرستاده‌ها ارسال نمی‌کند!
در حرم نمی‌توان برخورد قهری کرد
«برای حل این مشکل و ازدحام افراد که متاسفانه بیشتر آن‌ها معلوم الحال هستند؛ بارها و بارها جلساتی تشکیل شده و تصمیماتی گرفته و اجرا شده، اما راه حل‌ها مقطعی بوده است و بعد از مدتی دوباره وضع به روال گذشته یعنی ازدحام جلوی در مهمان‌سرا بازگشته است.»
این جمله را خلیل منبتی، معاون اماکن و امور زائران آستان قدس رضوی در توضیح به موضوع افرادی که برای گرفتن غذا در مقابل میهمان‌سرای حضرت رضا(ع) جمع می‌شوند می‌گوید. آن‌طور که وی توضیح می‌دهد حتی آستان قدس در سال96برای جلوگیری از این تجمع و التماس‌ها طرح بازکردن درهای میهمان‌سرا روی این افراد را بعد از هر وعده غذایی اجراکرده، اما بعد از چند وقت شمار این افراد از هزار نفر هم گذر کرده است!
حتی در برخی از موارد این افراد به وسیله یک نفر ساماندهی می‌شدند و از دو جای مختلف تبرکی می‌گرفتند
منبتی اضافه‌می‌کند: همچنین در باب الجواد(ع) که توزیع نذورات انجام می‌شود؛ نیز در مقاطعی بین ساعت 13 تا 14 توزیع تبرکی داشتیم که باز هم شمار این افراد به 5 هزار نفر رسید. حتی در برخی از موارد این افراد به وسیله یک نفر ساماندهی می‌شدند و از دو جای مختلف تبرکی می‌گرفتند!
معاون اماکن و امور زائران آستان قدس رضوی با بیان اینکه امسال هم برنامه‌های مختلفی برای ساماندهی این افراد داریم؛ حرف از حل شدن مقطعی این مشکل در مقابل مهمان‌سرای حضرت رضا(ع) به میان می‌آورد.
وی تاکیدمی‌کند: در حریم حرم مطهر رضوی نمی‌توانیم برخورد قهری داشته باشیم. به همین دلیل برای هر نوع برخوردی محدودیت‌هایی داریم. این درحالی است که می‌دانیم رفتاری که این افراد انجام می‌دهند رفتاری زننده است.
وی در پایان در پاسخ به این سوال که برخی از این افراد برای گرفتن تبرکی برای دیگران نام نویسی می‌کنند، می‌گوید: در صورت مشاهده چنین رفتارهایی به طور حتم با شخص برخورد جدی خواهد شد.
ماجرای هفتاد‌و‌دومین پیکر 
گمشده در کوچه پس‌کوچه‌های خواجه‌ربیع 