حسینیه بی‌فرش مشهد

 داستان حسینیه ممد(محمد) سرخه شنیدن دارد. حسینیه‌ای که 100سال پیش ساخته شده و یکی از حسینیه‌های به‌نام محله عیدگاه است. دلیل انتخاب این حسینیه معماری آن نیست، چرا که این حسینیه معماری خاص یا معمار به‌نامی ندارد، بلکه دلیلش به خاطر نام حسینیه است. حسینیه‌ای که تا دلتان بخواهد، حرف و روایت دارد. روایت‌ها از بانی و خیری که اتفاقا مشهدی هم نبوده و در این شهر غریب بوده است.

حسینیه ممد سرخه ویژگی‌های زیادی دارد که در این گزارش به آن خواهیم پرداخت، اما مهم‌ترین ویژگی آن اسم و البته رسم آن است. آنچه در ادامه می‌خوانید، معرفی ممد (محمد) سرخه، خیر محله عیدگاه از زبان حاج‌آقا فرامرزیان، پسر معمار حسینیه و قدیمی محله عیدگاه است.

ممد سرخه که بود؟

تمام محله عیدگاه، ممد سرخه را می‌شناسند؛ البته خیلی‌ها او را به همین اسم و رسم یعنی ممد سرخه می‌شناسند. ممد سرخه مخفف اسم و اصالت محمد پستچی است. محمد پستچی اصالتا سمنانی و اهل سرخه این شهر بوده است. از آنجایی که در مشهد رسم بوده که اسم را مخفف صدا می‌زدند، وقتی محمد پستچی به مشهد آمد و اسم و رسمش را گفت، همه او را ممد سرخه صدا می‌کردند. در واقع فامیلی‌اش سخت تلفظ می‌شده و برای همین فامیلش سرخه شده بود.

می‌گویند تا زمانی که زنده بود، نه به سمنان رفت و نه کسی از سمنان به دیدنش آمد. از اجدادش به نیکی یاد می‌کرد اما کسی خبر ندارد پدرش که بود و اصل و نسبش چه؛ اما از طرز لباس پوشیدنش می‌گویند که متمول بوده و در اصطلاح قدیمی‌ها دستش به دهانش می‌رسیده است.

آمد و رفت بی‌صدا

ممد سرخه در مشهد ازدواج می‌کند و در همان محله عیدگاه ساکن می‌شود. فرامزیان در این‌باره اظهار کرد: کسی نمی‌داند ممد سرخه متولد چه سالی است اما وقتی به مشهد آمده و حسینیه را در ابتدای سال‌های 1300 ساخته، حدود سی‌وپنج، شش‌ساله بوده است. 

حتی سال فوتش را هم کسی نمی‌داند اما می‌گویند قبل از انقلاب اسلامی در اثر کهولت سن فوت کرده و در یکی از گورستان‌های قدیمی مشهد در نزدیکی محله عیدگاه دفن شده است. از ممد سرخه تنها یک حسینیه به یادگار مانده و هیچ فرزندی ندارد که نامش را زنده نگه دارد. به نظر من خیلی غریبانه به مشهد آمد و غریبانه زندگی کرد و غریبانه هم فوت شد. اگر بعد از 100سال نامی از او شنیده می‌شود، به خاطر همین حسینیه است.

خیری از سمنان

از سمنان آمده بود. می‌گویند زندگی‌اش در آنجا را رها کرد و به مشهد آمد. از خانواده‌های به‌نام سمنان بوده اما عشق به امام رضا(ع) او را به مشهد کشاند و ماندگار کرد. درباره ممد سرخه‌ می‌خوانید؛ کسی که حسینیه‌ وقفی‌اش را 100سال پیش با کمک مردم محله عیدگاه ساخت. فرامرزیان فرزند معمار این حسینیه درباره ممد سرخه که چندین سال است فوت کرده، می‌گوید: پدرم با او دمخور بود. از وقتی که به مشهد آمد، با پدرم حشر و نشر داشت.

 مرد خوب و خیری بود و همه به او احترام می‌گذاشتند. من خیلی بچه بودم و چهر‌ه‌اش را به یاد ندارم اما همیشه نام او از زبان پدرم به نیکی یاد می‌شد. تصوری که من تا امروز از ممد سرخه دارم، مردی است که تمام زندگی‌اش را پای عشقش به امام رضا(ع) گذاشت و از خانه و زندگی‌اش در سمنان گذشت و به مشهد آمد.

حسینیه مردمی

یک روز که ممد سرخه از کنار زمینی خرابه رد می‌شده، با خود تصمیم گرفته که این زمین مخروبه را به بزرگ‌ترین حسینیه محله تبدیل کند. حسینیه ممد سرخه را مردم محله ساخته‌اند و برای همین این حسینیه یک بانی ندارد و در تمامی مراسم‌هایی که در ایام و دهه‌های خاص برگزار می‌شود، همه مردم محله بانی و دست‌اندرکار این حسینیه هستند.

 حاج‌آقا فرامرزی در این‌باره می‌گوید: اهل محله عیدگاه یا پدرانشان و یا پدربزرگانشان در ساخت این مسجد کمک کرده‌اند و به‌نوعی در حال حاضر همه بانی این حسینیه هستند. پدر من معمار اصلی این حسینیه بوده اما تمامی مردم محله برای ساخت این حسینیه کمکش کردند. پدرم تعریف می‌کرد روزی که ممد سرخه موضوع ساخت حسینیه را با پدرم مطرح کرده، نه‌تنها پدرم، بلکه تمام اهل محله با او دست همکاری می‌دهند.

مصالحی که مردم آوردند

بعد از تصمیم ساخت حسینیه ممد سرخه جوانان محله بسیج می‌شوند تا مصالح را از کوچه‌پس‌کوچه‌های باریک و آشتی‌کنان آن زمان دست‌به‌دست کنند تا به دست معمار برسد.فرامرزی می‌گوید: «پدرم تعریف می‌کرد که در زمان ساخت این حسینیه، جوانان محله از ابتدای کوچه مصالح را دست‌به‌دست می‌کردند تا او بتواند حسینیه را بسازد. حتی خود ممد سرخه هم کمر همت بسته بود و از صبح تا غروب پا به پای بقیه کار می‌کرده است. حسینیه ساخته می‌شود و نامش را به نام بانی‌اش ممد سرخه می‌گذارند.

حسینیه بی‌فرش

یکی از ویژگی‌هایی که این حسینیه دارد، حضور اکثریت اهل محله در برگزاری مراسم‌هاست. فرامزیان در این‌باره می‌گوید: از زمانی که به یاد دارم، در تمام مراسم‌های عزاداری و همچنین اعیاد تمام مردم محله برای باشکوه‌تر شدن مراسم به این حسینیه می‌آیند و در برگزاری مراسم کمک می‌کنند. 

یکی از ویژگی‌هایی که باید برای این حسینیه بگویم، این است که حسینیه ممد سرخه فرش ندارد. یعنی از همان ابتدای ساختش هر زمان قرار بوده مراسمی برگزار شود، مردم محله فرش‌های خانه‌هایشان را می‌آوردند و در حسینیه می‌انداختند و بعد از مراسم دوباره فرش را به خانه بازمی‌گردانند. شاید این حسینیه تنها حسینیه‌ای باشد که بدون فرش است.

عزاداری سالار شهیدان

حسینیه ممد سرخه را همه اهل محل به عزاداری‌هایی که در ایام محرم و صفر برگزار می‌شود، می‌شناسند. در این ایام و به‌خصوص در شب‌ و روز عاشورا و تاسوعا حسینیه رنگ و بوی دیگری دارد. یکی از جوانان محله در این‌باره می‌گوید: در ایام عزاداری امام حسین(ع) در تمام حسینیه‌های مشهد عزارداری برگزار می‌شود و من هم به حسینیه‌های زیادی برای مداحی می‌روم اما حال و هوای این حسینیه را خیلی دوست دارم. مراسم‌هایی که در این حسینیه برگزار می‌شود، خیلی خودمانی است و به دل می‌چسبد. این حسینیه مجلل نیست و امکانات زیادی ندارد اما حال خوشی در روزهای عزاداری دارد.

حاج‌آقا فرامرزیان نیز در این‌باره می‌گوید: نذر این حسینیه ردخور ندارد. خیلی از مردم مشهد نذر می‌کنند و در ایام خاص نذر خود را ادا می‌کنند. جالب است بدانید در این حسینیه نذر بچه‌دار شدن ردخور ندارد. خیلی‌ از زوج‌ها که دکترها جوابشان کرده بودند و به یقین می‌دانستند که بچه‌دار نمی‌شوند، وقتی نذر حسینیه کردند، بچه‌دار شدند. من فکر می‌کنم به خاطر صاحب حسینیه که بچه‌ای نداشته، این نذر در این حسینیه خیلی جواب می‌دهد.