پاتوقی برای کتاب‌‌خوان‌های حاشیه شهر

پسربچه‌ای کنار قفسه‌های رنگی ایستاده است و با ذوق کتاب‌ها را ورق می‌زند. پدر و دختری ‌هم در بخش قفسه معارف مشغول انتخاب کتاب موردعلاقه‌شان هستند و یکی‌یکی آن‌ها را رصد می‌کنند. وسط مجموعه نیز در بخشی کوچک چند میز و صندلی برای مطالعه قرار داده‌اند که آنجا نیز کودکی نشسته و کتابی در دست دارد که روی جلد آن تصاویر نقاشی‌شده دیده می‌شود.

 اینجا کتاب‌فروشی است، اما نه به سبک معمول کتاب‌فروشی‌ها. این مجموعه فقط کتاب‌فروشی نیست و به مکانی فرهنگی برای اهالی محلات اطراف تبدیل شده است. اینجا پاتوق کتاب شعبه خیابان طلاب است که نبش خیابان شهید رحیمی محله حسین‌آباد و در حاشیه بولوار میرزاکوچک‌خان قرار دارد. محلی فرهنگی که اسفند سال گذشته جایگزین بازار میوه و تره‌بار شد.

فضایی برای دردسترس‌بودن کتاب

ظهر‌ها این کتاب‌فروشی با دانش‌آموزان مدارس اطراف پررونق می‌شود. این پاتوق کتاب مناطق3، 4، 5 و 6 را پوشش می‌دهد و این محدوده‌ها کتاب‌فروشی دیگری با این حجم و وسعت ندارند. پیش از این، سه شعبه در خیابان‌های آیت‌ا... بهجت، فداییان اسلام و زیرگذر بوستان ملت داشتند و این شعبه چهارم آن است. 

سعید محمدی‌نیا، مدیرداخلی پاتوق کتاب، می‌گوید: به‌دنبال این بودیم که شعبه‌ای در مناطق حاشیه‌شهر داشته باشیم و قرعه به خیابان میرزاکوچک‌خان افتاد. آن‌ها این فضا را در اختیار ما قرار دادند و با سازمان میادین میوه و تره‌بار و سامان‌دهی مشاغل شهری شهرداری مشهد به توافق رسیدیم. دو ماه آماده‌سازی زمان برد و 15اسفند سال گذشته افتتاحیه را برگزار کردیم.

او نکته مهم درباره این بازار کتاب را دردسترس‌بودن آن می‌داند: زمانی که به اینجا آمدیم تا این فضا را آماده کنیم، فکر می‌کردم شاید افتتاح این فضا اینجا کاری اشتباه باشد. بعد از افتتاح و دیدن بازخورد مردم متوجه شدیم که بخشی از مشکلات فرهنگی و اجتماعی این مناطق به‌دلیل وجودنداشتن فضاهایی این‌چنینی در اینجاست. 

کتاب‌فروشی نبوده تا مردم بتوانند کتاب بخرند و آن را مطالعه کنند. از وقتی به اینجا آمدیم و متوجه این کمبود شدیم، حاضریم اگر سازمان یا ارگانی همکاری کند، شعبه دیگری را در مناطق محروم‌تر تأسیس کنیم. دردسترس‌بودن، از مهم‌ترین اولویت‌ها در حوزه فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی است. اگر کتاب‌فروشی‌ها مثل سوپر، اغذیه‌فروشی و دیگر موارد مشابه در شهر وجود داشته باشند، حتما سرانه مطالعه افزایش می‌یابد.

اولویت ما مطالعه کتاب است

در بین قفسه‌های کتاب، چند نفری را مشغول مطالعه کتاب می‌بینم. محمدی‌نیا درباره مطالعه آزاد مراجعه‌کننده‌ها می‌گوید: در شعب پاتوق کتاب، مطالعه آزاد است و مخاطبان می‌توانند همین‌جا کتاب مدنظرشان را مطالعه کنند، هرچند برای ما از نظر مالی زیان‌آور است و ارگان و سازمانی هم از ما حمایت نمی‌کند.

 کتاب‌ها خراب و پاره می‌شود و همه این موارد ضرر مالی به‌دنبال دارد. با وجود همه این مشکلات، پای کار ایستادیم تا بتوانیم به روند رشد مطالعه کتاب در کشور کمک کنیم. جزو معدود کتاب‌فروشی‌هایی در کشور هستیم که این فضا را برای مخاطبان آماده کرده است و در کشور شعبه دارد و مطالعه کتاب در آن آزاد است. اولویت اصلی ما خواندن کتاب است. مهم‌ترین هدف پاتوق کتاب، رساندن کتاب به‌دست مخاطب و ایجاد فضایی است که مخاطب به‌راحتی کتاب را در دسترس داشته باشد.

اینجا مشاوران خوبی برای انتخاب کتاب دارد

ابوالحسن ایزدخواه جزو فعالان فرهنگی فضای‌مجازی است. او ساکن بولوار طبرسی و از مشتریان قدیمی پاتوق کتاب است. همچنین، کارشناس صداوسیما، عضو نخبگان دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه مشهد و مربی آموزش تحکیم خانواده است. 

اولین‌بار در خیابان آیت‌الله بهجت با پاتوق کتاب آشنا شده و از نحوه برخورد فروشندگان پاتوق کتاب راضی است و می‌گوید: پاتوق کتاب، فروشنده و کتاب‌شناس‌های خیلی خوبی دارد و می‌توانند به‌راحتی کتاب مدنظر مخاطب را برایش پیدا یا به او معرفی کنند.
او خاطره‌ای هم از پاتوق کتاب خیابان آیت‌الله بهجت دارد. 

قصه این بوده که به میزان خرید پول نداشته، اما فروشنده با او کنار آمده و بعد از چند ماه به او یادآوری کردند که بخشی از مبلغ مدنظر را پرداخت نکرده است. می‌گوید: وقتی به من گفتند حسابم مانده است، گفتم چرا زودتر نگفتید و خندیدند و گفتند هنوز که شما هستید و صدای شما را از رادیو می‌شنویم. 

من هربار که جلسه یا همایشی داشتم، برای تهیه کتاب به آنجا می‌رفتم تا زمانی که این شعبه افتتاح شد. اینجا به خانه ما نزدیک‌تر است و حالا برای خرید به اینجا می‌آیم. فضای اینجا بسیار زیبا و دردسترس است. فروشنده‌ها مشاوران خوبی هستند و به‌خوبی مخاطب را راهنمایی می‌کنند.

غرق در داستان «خانه درختی 52طبقه»

مادری حین صحبتم با دیگران، وارد پاتوق کتاب می‌شود. دست پسرش را می‌گیرد و او را پشت‌میز می‌نشاند و به مدیر کتاب‌فروشی می‌گوید یک ساعت دیگر می‌آیم دنبالش و آنجا را ترک می‌کند. آن پسر، مهدیار یازده‌ساله است و درحال خواندن کتاب «خانه درختی 52طبقه» است. 

می‌گوید: اینجا تازه ساخته شده است و فضایی دل‌نشین و زیبا دارد. خیلی وقت‌ها به اینجا می‌آیم و کتاب می‌خوانم. مهدیار کتاب‌های علمی و داستانی را بیشتر دوست دارد. می‌گوید: عکس کتاب درختی جذاب بود و تصمیم گرفتم آن را بخوانم.
خانه آن‌ها در خیابان طبرسی است و هفته‌ای یک‌بار با پدر یا مادر به اینجا می‌آید و چند ساعتی کتاب می‌خواند تا پدر و مادر دنبالش بیایند. مهدیار می‌گوید: اینجا کتاب‌های جذاب زیاد دارد و محیط آن هم آرام و دل‌نشین است.

عشق کتاب‌ها در کتاب‌فروشی کار می‌کنند

از 150ناشر، کتاب و در مجموع 7هزار عنوان کتاب دارند. کتاب‌های عمومی، داستان و رمان، ادبیات و شعر. در این چند ماه بازخورد خوبی داشتند و مردم از حضور آن‌ها در اینجا خوش‌حال‌اند. کسانی بودند که به اینجا آمدند و برای اولین‌بار یک کتاب‌فروشی را از نزدیک دیدند. هم‌محلی‌ها از آن‌ها راضی هستند و این مفیدبودن را در همان برنامه استقبال و حضور شهروندان زیاد به چشم دیدند، اما هنوز ظرفیت زیادی دارند تا کامل معرفی شوند و مخاطب داشته باشند.

سینا شفیعی از خیابان شهید علیمردانی به اینجا آمده و سه ماه است که با پاتوق کتاب همکاری می‌کند. می‌گوید: از اینکه بین این‌همه کتاب هستم و هر روز تعدادی از آن‌ها را هم می‌خوانم، خوش‌حالم. برای من خیلی خوب است و این کار را دوست دارم.
او دانش‌آموزی شانزده‌ساله است که در زمان‌هایی که درس و مدرسه ندارد، بین کتاب‌ها زندگی می‌کند. او می‌گوید: تابه‌حال چنین فضایی در این محلات نداشتیم و این برای علاقه‌مندان به کتاب بسیار جذاب است.

روح‌الله خدادادی حدود دو سال است که با پاتوق کتاب همکاری می‌کند؛ از افتتاح این شعبه تاکنون. علاقه زیادی به کتاب دارد و از سال1373 به کتابخانه‌های مختلف شهر رفته است. او درباره کار در کتاب‌فروشی می‌گوید: کار در حوزه کتاب، تخصصی است و باید درباره موضوعات مختلف اطلاعات داشت؛ فقه، سیاست، فلسفه، عرفان، دفاع مقدس، پزشکی و... . بیشتر مخاطبان اینجا نوجوان و جوان هستند و با اینکه از امکانات بسیاری محروم هستند، از علاقه‌مندان به کتاب‌خوانی‌اند و عمدتا دنبال کتاب‌های روان‌شناسی و ادبیات کلاسیک هستند.