بزرگ‌ترین طومار باقی مانده در حرم رضوی
در مرکز اسناد و مطبوعات آستان‌قدس‌رضوی، سندی مربوط به دوره ناصرالدین‌شاه قاجار نگهداری می‌شود که لول شده است. این سند نوشته‌هایی از ۱۶۷ سال قبل به یادگار دارد که طول آن به ۶۸ متر می‌رسد.
با افتادن حکومت به‌دست صفویان، اداره بیوتات در حرم‌مطهر شکل گرفت. آن‌ها که شیعه بودند و اهمیت زیادی به حرم‌مطهر می‌دادند، به‌نوعی تشکیلات اداری آستان‌قدس را شکل دادند که همه‌چیز در آن ثبت می‌شد. به‌دنبال همین، سند‌های زیادی از نحوه اداره حرم‌مطهر در هر دوره پادشاهی باقی مانده است که جزئیات جالبی دارند.
اگر از جزئیات نوشته‌شده در این سند‌ها بگذریم، ویژگی ظاهری آن‌ها هم قابل توجه است. در نوشته پیش‌رو به بزرگ‌ترین و کوچک‌ترین طومار که سندی باقی‌مانده از دوره قاجار است، پرداختیم که توسط محرر (کاتب) برای نوشتن دخل‌وخرج روزانه حرم‌مطهر تهیه شده است.
طوماری به‌طول ۶۸ متر
در مرکز اسناد و مطبوعات آستان‌قدس‌رضوی سندی به سال ۱۲۷۸ قمری (دوره ناصرالدین‌شاه قاجار) نگهداری می‌شود که لول شده است. این سند نوشته‌هایی از ۱۶۷ سال قبل به یادگار دارد که طول آن به ۶۸ متر می‌رسد. کل کاغذ هم ۲۰ سانتی‌متر عرض دارد.
در آن زمان تهیه کاغذ یکدست به این بزرگی غیرممکن بود و بیشتر نشان‌دهنده خلاقیت محرر است. محرر کاغذ‌های کوچک ۴۷ در ۲۰ سانتی‌متر را با سریش منظم به هم چسبانده و چنین طوماری را درست کرده است. کل طومار ۸۶ قطعه کاغذ دارد. نوع کاغذ آن هم کشمیری است که با خط خوش نستعلیق خطوطش پر شده است.
این طومار شرحی بر دخل وخرج و عملکرد کارکنان آستانه در یک ماه اداره حرم‌مطهر است. در این طومار نام‌هایی از کشیک‌خانه، هزینه سوخت و روشنایی، مکتب‌خانه، کارخانه خادمی، کارخانه زواری، تحویل‌خانه، سقاخانه، دارالشفا و... آمده است.
همچنین در بین اسناد کوچک‌ترین سند به طوماری ۴۴ سانتی‌متری تعلق دارد. این سند در مرکز اسناد آستان‌قدس‌رضوی نگهداری می‌شود که همچون بزرگ‌ترین طومار، ۲۰ سانتی‌متر عرض دارد. تفاوت این طومار با بزرگ‌ترین، در نوع کاغذ است. جنس کاغذ طومار بزرگ «کشمیر» و طومار کوچک «فرنگی» و نوشته‌هایش به خط نستعلیق است.
* این گزارش پنج‌شنبه ۱۷ اسفندماه ۱۴۰۲ در شماره ۵۴۰ شهرآرامحله منطقه ثامن چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
تفاوت تشک‌ها از نگاه حلاج قدیمی خيابان عبادي 
داستان مشهد قدیم 