به زودی از زیرزمین می‌توانید وارد رواق‌های حرم امام رضا(ع) شوید

عمرمان آن‌قدر قد نمی‌دهد که از گذشته‌های دور تصویری از تغییروتحولات حرم رضوی به‌خاطر داشته باشیم، اما دست‌کم دهه‌شصتی‌ها پروژه زیرگذر حرم را خوب یادشان هست؛ پروژه‌ای که در نوع خودش بزرگ و کم‌نظیر بود و همه خیابان‌های اصلی چهارگوشه حرم‌مطهر را به‌هم وصل کرد و پایانی بود برای رفع گره‌های ترافیکی مسیر‌های مشرف به بارگاه نورانی حضرت‌رضا (ع).

هنوز هم خیلی‌ها از کاری که در زیرگذر حرم به ثمر رسید، به‌عنوان یک دستاورد بزرگ یاد می‌کنند و آن سال‌ها را زمان طلایی توسعه زیرساخت‌های ارتباطی اطراف حرم‌مطهر می‌دانند. طولی نکشید که طرح ساخت رواق‌های سرپوشیده کلید خورد و این‌بار هم مهندسان، معماران و کارگران برای اجرای پروژه نفس‌گیر دیگری وارد گود شدند.

رواق امام‌خمینی (ره) یکی از مهم‌ترین پروژه‌های دهه ۸۰ بود که هشت سال ساخت آن زمان برد، اما سرانجام هدفی که مدیران آستان‌قدس درپی آن بودند، محقق شد.

حالا صحبت از بزرگ‌ترین پروژه عمرانی حرم‌مطهر است؛ پروژه‌ای که با نام پروژه زیرسطحی حرم رضوی از آن یاد می‌شود و سال ۱۳۹۳ با هدف افزایش فضا‌های زیارتی مسقف حرم رضوی آغاز شد و اکنون به مرحله اجرای سازه رسیده و قرار است در طبقه منفی‌یک، همه رواق‌های زیارتی پیرامون مضجع شریف را به‌هم وصل کند.

به‌این‌ترتیب، در گرمای تابستان و سرمای زمستان امکان انتخاب مسیر مسقف برای زائران بارگاه ملکوتی امام‌هشتم (ع) فراهم می‌شود و دیگر ضرورتی ندارد زائر برای زیارت ناگزیر به حضور در صحن‌های روباز حرم‌مطهر شود.

ساخت کتابخانه جدید با امکانات عالی

این پروژه ۴۳ هزار مترمربعی از سمت شمال به دارالحجه می‌رسد و از شرق به رواق دارالمرحمه، زیر رواق امام خمینی (ره) متصل می‌شود و در سه طبقه اصلی ۲-، ۱- و همکف و دو نیم‌طبقه در طبقات ۱- و همکف تعریف شده است.

فضا‌های قدیمی که هنگام اجرای پروژه تخریب شده است، دوباره ساخته خواهند شد و به بهره‌برداری می‌رسند. یکی از این اماکن، کتابخانه گوهرشاد است که در طرح جدید با امکانات عالی احداث و جایگزین کتابخانه قبلی خواهد شد.

۱۲۱ چشمه سرویس بهداشتی به مساحت بیش از ۱۳۰۰ مترمربع در این پروژه پیش‌بینی شده است. یکی از امکانات ویژه در این مجموعه، درنظرگرفتن اتاق مادر و کودک و سرویس‌های ویژه معلولان و... است تا رفاه بیشتری برای زائران حرم‌مطهر حضرت‌رضا (ع) فراهم شود.

ایجاد ۱۰ هزار مترمربع رواق جدید

در طبقه ۱- این پروژه، ۱۰ هزار مترمربع رواق زیارتی برای استقرار زائران ایجاد می‌شود که ۳ هزار مترمربع از این مساحت زیر مسجد گوهرشاد، حدود ۵ هزار مترمربع از آن زیر بست شیخ بهایی و ادامه آن در ضلع غربی پروژه، در مکانی که پیش‌تر کتابخانه، سرویس‌های بهداشتی و انبار فرش بوده است، قرار دارد.

سرداب قبور، بخش‌های ارتباطی، تأسیساتی و خدماتی نیز در طبقه ۲- قرار دارند. دسترسی‌های این پروژه بزرگ از صحن جمهوری، ابتدای بست شیخ بهایی و صحن غدیر به‌صورت پله‌برقی، پله‌سنگی و آسانسور طراحی شده است و به‌این‌ترتیب، دسترسی زائران به رواق زیرسطحی آسان می‌شود.

فضا‌های طراحی‌شده در بزرگ‌ترین پروژه عمرانی حرم رضوی، بسیار فاخر و براساس معماری سنتی متناسب با شأن و جایگاه حرم‌مطهر و با استفاده از نظر استادان و خبرگان معماری طراحی و اجرا خواهد شد. به‌دلیل اتصال پروژه به مسجد گوهرشاد، سعی شده است از طراحی معماری به سبک تیموری استفاده شود. طرح‌ها نمونه‌سازی شده‌اند و عملیات اجرایی آن پس از تصویب استادان معماری کشور به‌زودی آغاز خواهد شد.

پایان بزرگ‌ترین پروژه در سال ۱۴۰۳

مهندس علی جلیلی، مدیر پروژه زیرسطحی حرم‌مطهر، به برخی افت‌وخیز‌ها در تاریخ اجرای پروژه اشاره می‌کند و می‌گوید: پروژه زیرسطحی سال ۱۳۹۳، ابتدا با عملیات اجرایی مقاوم‌سازی، تحکیم سازه‌های موجود، خاک‌برداری و اجرای سازه نگهبان شروع به کار کرد و در تعامل با بنا‌های موجود حرم‌مطهر و به‌صورت مرحله‌ای اجرا شد. با تمام‌شدن گودبرداری پروژه و حصول اطمینان از حذف ریسک‌های ناشی از آن برای بنا‌های هم‌جوار، روند اجرایی پروژه از آذر ۱۴۰۱ با سرعت بیشتری ادامه پیدا کرده است.

جلیلی این موضوع را هم اضافه می‌کند که به‌دلیل کار هنری و معماری خاص پروژه، فعالیت‌های اجرایی فشرده‌ای پیش‌رویمان قرار گرفته است و به همین دلیل، باید سرعت اجرای پروژه چندین‌برابر پروژه‌های مشابه باشد تا به اهداف زمان‌بندی‌شده دست یابیم. بااین‌حال، همه تلاشمان را خواهیم کرد تا پایان سال ۱۴۰۳ زنگ اتمام عملیات اجرایی پروژه را به صدا درآوریم.

*این گزارش پنج‌شنبه ۲ شهریورماه ۱۴۰۲ در شماره ۵۱۷ شهرآرامحله منطقه ثامن چاپ شده است.