فرشهای حرممطهررضوی کجا بافته می‌شود؟
از ۲۱ هزارو ۶۰۰ مترمربع فرش دست‌بافت که در رواق‌های حرم‌مطهر پهن شده‌اند، رواق امام‌خمینی (ره) با ۴ هزارو ۷۳۳ مترمربع فرش دست‌بافت، بیشترین مساحت فرش‌شده را در میان رواق‌ها به خود اختصاص داده است.
فرشهای این صحن‌وسرا حرف‌های زیادی برای گفتن دارند؛ از رازونیاز قلب‌های شکسته تا شادمانی آدم‌های به‌وصال‌رسیده که نخستین لحظات تکرارنشدنی پیوندشان را روی این تاروپود‌ها جشن گرفته‌اند. قصه تنهایی آن‌هایی را که پناهی به‌جز مهربانی امام رئوفشان ندارند و بیمارانی که سرانجام به مراد رسیده و شفایشان را گرفته‌اند، همین فرشهای متبرک گواهی می‌دهند.
از نگاه برخی زائران، فرشهای استفاده‌شده در برخی رواق‌ها چشم‌نوازتر و زیباتر به‌نظر می‌آید. فرشهای روضه منوره، رواق نجمه‌خاتون و دارالزهد ازجمله مصادیق مدنظر زائران است.
فقط فرش‌دست‌بافت مشهدی
مدیر اجرایی خدمات فرش حرم‌مطهر امام‌رضا (ع)، با ارائه گزارشی درباره فرشهای استفاده‌شده در صحن‌ها و رواق‌های حرممطهررضوی می‌گوید: فضای اصلی رواق‌های حرم‌مطهر با فرشهای دست‌بافت پوشیده شده است و فقط در قسمت‌هایی از رواق‌ها که بیشتر گوشه‌ها بوده، از کناره‌های ماشینی استفاده شده است. دفترها، صحن‌ها، مسیر راه‌ها و برخی رواق‌ها که تردد کمتری دارند هم با بیش از ۱۷ هزارمتر مربع فرش‌ماشینی مفروش شده‌اند.
بنابر آماری که سیدمقداد صفاریان ارائه می‌دهد، از ۲۱ هزارو ۶۰۰ مترمربع فرش دست‌بافت که در رواق‌های حرم‌مطهر پهن شده‌اند، رواق امام‌خمینی (ره) با ۴ هزارو ۷۳۳ مترمربع فرش دست‌بافت، بیشترین مساحت فرش‌شده را در میان همه رواق‌های حرممطهررضوی به خود اختصاص داده است. رواق دارالمرحمه با ۳ هزارو ۷۰۰ مترمربع و رواق دارالحجه با ۳ هزارو ۵۰۰ مترمربع رتبه بعدی مفروش‌شدن را دارند.
او با اشاره به اینکه «ابعاد فرش‌ها متغیر است، اما بیشتر فرشهای استفاده‌شده در حرم‌مطهر ۴۸ متری و ۲۴ متری هستند»، می‌گوید: بزرگ‌ترین فرش موجود در حرم‌رضوی، ۱۲ در ۱۲ یعنی ۱۴۴ مترمربع است.
این فرش از ابتدا برای رواق دارالذکر بافته و پهن شد، اما باتوجه‌به وجود برخی مشکلات اجرایی، فقط در برخی مناسبت‌ها و مراسم خاص که به فرش‌آرایی ویژه نیاز باشد، در صحن پیامبراعظم (ص) پهن و استفاده می‌شود. ارائه خدمات و وصل‌کردن آب کُر در صورت ناپاک‌شدن این فرش بسیار سخت است، از این‌رو تصمیم گرفته شد در اوضاع فعلی در هیچ رواقی به‌عنوان فرش ثابت استفاده نشود.
نکته‌ای که این مسئول تأکید می‌کند، این است که همه فرشهای دست‌بافت، بافته‌شده شرکت فرش آستان‌قدس‌رضوی هستند و حتی نقشه فرش‌ها هم خیلی تفاوتی باهم ندارند و بیشتر نقشه مشهد در سه طرح افشان، ترنج‌افشان و لچک‌ترنج بافته می‌شود.
شرکت فرش فقط در برخی موارد نقشه اصفهان و تبریز و... را هم بافته است، اما تأکید بیشتر بر حفظ اصالت نقشه فرش مشهد است. رنگ اصلی به‌کاررفته هم لاکی و کرم‌رنگ است.
بااین‌حال، رنگ سبز، آبی و سورمه‌ای هم بافته شده است. فرشهای افشان کرم‌رنگ ویژه‌ترین نوع هستند که در رواق‌های حرم امام‌رضا (ع) استفاده شده‌اند. به طور میانگین در ۱۰ سال اخیر سالانه حدود ۳ هزار و ۵۰۰ متر مربع فرش دستباف در شرکت فرش آستانه بافته و تحویل حرم رضوی شده است.
طبق گفته‌های او، فرشهای ماشینی هم در مناقصه‌ها انتخاب و قرارداد خریدشان منعقد می‌شود. یکهزار تخته فرش ماشینی ۲ در ۳ نذری هم سال ۱۴۰۱ به حرم‌رضوی اهدا شد.
فرش‌هایی که نذر حرم می‌شود
فرش در ابعاد و کیفیت‌های مختلف از همه‌جای کشور به حرم‌مطهر حضرت‌رضا (ع) اهدا می‌شود. دراین‌میان، فرش‌هایی که از نظر نقشه و ترکیب رنگشان قابلیت استفاده در اتاق‌های حرم‌رضوی را دارند، باقی می‌مانند و سایر فرش‌ها فروخته می‌شوند و به‌ازای مبالغی که از محل فروش آن‌ها به‌دست می‌آید، از شرکت فرش آستان‌قدس فرش خریده می‌شود. سالانه ۷۰۰ مترمربع فرش دست‌بافت درجه‌یک از محل فروش فرشهای نذری، برای مفروش‌کردن حرم‌مطهر خریده می‌شود.
صفاریان می‌گوید: در وضعیت عادی، روزانه ۱۰۰ هزار مترمربع (۱۵ هزار تخته فرش) در صحن‌های حرم‌مطهر برای اقامه نماز زائران پهن می‌شود. برای انجام این کار، نزدیک به ۲۵۰ نفر در سه نوبت کاری و ایام پیک ۵۰۰ نفر فعالیت می‌کنند. معمولا سه ساعت قبل از اقامه نماز، کار پهن‌کردن فرش‌ها شروع می‌شود و یک‌ساعت مانده به وقت شرعی در هر نوبت نماز‌های یومیه تمام می‌شود.
اگر قرار باشد همه صحن‌های مرکزی حرم‌مطهر و فضای پیرامونی حرم (حریم رضوی) مفروش شود، نزدیک به ۲۰۵ هزار مترمربع فرش می‌شود که با احتساب فضای موردنیاز برای نشستن و نمازخواندن دست‌کم برای ۴۰۰ تا ۴۵۰ هزار نفر قابل استفاده خواهد بود. این درحالی است که فضای داخل رواق‌ها هم حدود ۴۰ هزار مترمربع است.
همچنین، شرکت به‌نشر و فرش آستان‌قدس با درآوردن گل‌های فرشهای داخل حرم و قاب‌گرفتنشان، گل‌فرش‌ها را به فروش می‌گذارند. برای تهیه سجاده‌های متبرک هم فرشهای حرم را در سایز سجاده‌ای برش می‌زنند و پس از حاشیه‌دوزی در فروشگاه عرضه
می‌کنند.
* این گزارش پنج‌شنبه ۲۱ دی‌ماه ۱۴۰۲ در شماره ۵۳۴ شهرآرامحله مطقه ثامن چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
محله رسالت؛ یادگار روستای یوسفیه و قاسم‌آباد 
حجاب؛ محله پررفت‌وآمد قاسم‌آباد 