کارآفرینی برای زنان نیازمند حاشیه شهر

25سال قبل، خیاطی و دوخت لباس را به‌صورت تفننی و سرگرمی آغاز و بعدها همین رشته را در دانشگاه دنبال کرد. در حال حاضر نیز دانشجوی دکترای کسب‌وکار در دانشگاه جامع علمی‌کاربردی مشهد است. او سال‌1399 موفق به کسب مقام اول دوره نهم کارآفرینان کشور و دریافت لوح تقدیر از معاونت زنان ریاست‌جمهوری شد.

او جزو کارآفرینان موفق زن در استان خراسان رضوی است و با تأسیس انجمن خیاطان مشهد، درکنار مسئولیت سرپرستی کارگاه خیاطی، درحوزه مشاوره و کارآفرینی به‌ویژه برای زنان بدسرپرست و بی‌سرپرست تلاش بسیار کرده است. زینب الله دوست، بانوی هنرمند و کارآفرین، ساکن محله احمد‌آباد است.

دوخت لباس برای دخترم

زینب‌خانم که  متولد سال‌1356 در محله احمدآباد است، از کودکی در‌زمینه عروسک‌دوزی، نقاشی و هنرهای سنتی استعداد داشته است و به‌دنبال همین علایق، هنر خیاطی را می‌آموزد. خودش می‌گوید: در دوران دبیرستان ازدواج کردم و یک‌سال بعد از ازدواج، دخترم به دنیا آمد. مادرشدن در این سن‌وسال ذوق‌وشوق عجیبی دارد.

خیلی دوست داشتم برای دخترم لباس‌های رنگارنگ و زیبا بدوزم. همین علاقه و یک اتفاق ساده دیگر باعث شد به خیاطی علاقه‌مند شوم و آن را بیاموزم. یک روز پارچه‌ای برای خانم خیاطی که در همسایگی ما بود، بردم تا برای دخترم لباس بدوزد. روزی که لباس را به خانه آوردم و تن دخترم کردم، دیدم لباس با مهارت و زیبایی‌ای که انتظارش را داشتم، دوخته نشده است؛ از این بابت خیلی پکر شدم. بعد از این اتفاق به فکر افتادم که خیاطی را بیاموزم.

دو‌ماهه خیاط نیمه‌حرفه‌ای شدم

زینب‌خانم خیلی زود تصمیمش را عملی و در آموزشگاه خیاطی ثبت نام می‌کند. بعد از دوماه آموزش، خیاطی را تا حد خوبی یاد گرفته بود. الله دوست تعریف می‌کند: خانواده به‌ویژه مادر و خواهرهایم خیلی حمایت کردند و هرچه پارچه برای الگوبرداری و دوخت لازم داشتم، در‌اختیارم قرار می‌دادند. شاگرد‌زرنگ آموزشگاه خیاطی بودم و در اولین نگاه به دست استاد، همه‌چیز را یاد می‌گرفتم. آموزش خیاطی من دو ماه بیشتر طول نکشید، چون نگهداری از دخترم و رسیدگی به امور خانواده، همه وقتم را می‌گرفت. خوشبختانه در همین مدت به خیاط نیمه‌ماهری تبدیل شده بودم. همه خانواده، خواهر و برادر، عمه و خاله، هر‌چه لباس می‌خواستند سفارش می‌دادند.

تا به امروز که 25سال از شروع کار خیاطی‌اش گذشته است، پیش استاد و خیاط دیگری نرفته و هرچه طراحی کرده و دوخته، تجربه عملی همان دو ماه آموزش بوده است. زینب‌خانم در آن سال‌ها که فضای مجازی و ژورنال مناسبی وجود نداشت، با رفتن به پاساژهای لباس زنانه در خیابان جنت و احمدآباد، الگوها و طرح‌های جدید لباس را در ذهنش حفظ و بعد از آمدن به خانه آن‌ها را روی پارچه اجرا می‌کرد؛ «‌سال 1375 به‌دلیل افزایش تعداد مشتری‌ها یک مغازه کوچک نزدیک منزلمان اجاره کردم. همسرم نیز بسیار حمایت کرد و با کمک او توانستم چرخ خیاطی و یک چرخ سردوز بخرم.

شاگردان آموزشگاه خیاطی‌ای که دو ماه شاگردش بودم، به توصیه استاد برای زدن سردوزی لباس‌ها پیشم می‌آمدند و من از‌طریق مشاهده این لباس‌ها با الگوها و مدل‌های جدید لباس آشنا می‌شدم. درکنار تجربه عملی، خیاطی را به‌صورت آکادمیک و از‌طریق تحصیل در دانشگاه جامع علمی و کاربردی پیگیری کردم و موفق‌به گرفتن مدرک کارشناسی طراحی و لباس شدم. در حال حاضر نیز دانشجوی دکترای کسب وکار هستم.»

اجر معنوی کارآفرینی

او بعد از چندسال با توسعه کارگاه خیاطی توانست برای ده‌ها نفر کار ایجاد کند. تعریف می‌کند: مدتی بعد‌از راه‌اندازی اولین کارگاه خیاطی به‌تدریج شغلم را توسعه دادم، تا‌جایی‌که گاهی 10‌‌استاد خیاط در کارگاهم مشغول به کار بودند و گاهی حتی برای پاسخ‌گویی به مشتری‌ها دو شیفت و شبانه‌روزی کار می‌کردیم. درکنار مدیریت کارگاه، به نوآموزان نیز خیاطی آموزش می‌دادم. سال‌ها بعد با افزایش مشکلات اقتصادی و تورم کم‌کم تقاضا برای دوخت لباس کمتر شد؛ با‌وجوداین کار ما همچنان رونق داشت.

من که به‌تازگی کارشناسی طراحی لباس را تمام کرده بودم، با طراحی الگوهای جدید و زیبای لباس که تلفیقی از الگوهای سنتی و مدرن و به‌روز دنیا بود، توانستم مشتری‌های خودم را راضی نگه دارم. اما با شیوع کرونا و تعطیلی جشن‌‌ها و مراسم اجتماعی به‌دلیل ممنوعیت‌هایی که به وجود آمده بود، کسب‌وکار ما نیز کمی بی‌رونق شد.

زینب الله دوست بعد از دوران رکود کرونا بیشتر وقت خود را صرف کارآفرینی و مشاوره برای کارآفرینان به‌ویژه زنان مناطق محروم و حاشیه شهر کرده است. او می‌گوید: این روزها بیشتر وقتم صرف فعالیت‌های اجتماعی و همکاری با معاونت زنان فرمانداری و استانداری برای مشاوره و کارآفرینی زنان به‌ویژه زنان بدسرپرست و بدون سرپرست حاشیه شهر شده است.

خانم‌های بسیاری در همین کارگاه خیاطی آموزش دیدند و با گرفتن وام و خرید چرخ خیاطی مشغول به کار شدند. ارزش و اجر معنوی این کار بیشتر از سود مادی‌ای است که در گذشته نصیبم می‌شد و تا‌زمانی‌که توان داشته باشم، این کار را انجام خواهم داد.

کارآفرین برتر سال‌1399

در طول 25سال فعالیت بارها به‌عنوان کارآفرین برتر مشهد و استان از او قدردانی شده است. او همچنین سال‌1399 به‌عنوان کارآفرین برتر کشور انتخاب شده است. می‌گوید: با شیوع کرونا و تعطیلی بیشتر کارگاه‌های خیاطی، طرح تولید ماسک را در شانزده‌مرکز تولید ماسک در شهر مشهد اجرا کردیم.

این شانزده‌مرکز با ظرفیت 25نفر به تولید ماسک می‌پرداختند. کارگاه تولید ماسک ما در خیابان توس‌75 قرار داشت. در روزهایی که هیچ فردی جرئت بیرون‌آمدن از خانه را نداشت، به‌همراه همسرم پارچه‌های برش‌زده ماسک را از کارگاه توس به مراکز دیگر می‌بردیم و تحویل می‌دادیم.

دراثر همین رفت‌وآمدها گرفتار بیماری کرونا شدم و دوماه تمام در خانه ماندم. با وجوداین در همان دوره بیماری پیگیر کارها بودم. تولیدات ما علاوه‌بر مشهد و استان به استان‌های دیگر مثل مازندران (قائم‌شهر) و بوشهر (بندر‌عباس‌) نیز فرستاده می‌شد. در همان سال‌1399 به‌عنوان کارآفرین برتر و پیشتاز در‌زمینه تولید ماسک، رتبه برتر کارآفرینی کشور را از معاونت زنان ریاست‌جمهوری دریافت کردم.

مجری کارگاه خیاطی در بند نسوان

زینب‌خانم به‌عنوان پیشران اقتصادی امور بانوان استانداری و مدیر مؤسس انجمن صنفی کارفرمایان خیاط مشهد در حوزه اشتغال‌زایی برای زنان زندانی و کارتن‌خواب نیز فعال بوده است. او می‌گوید: یکی از برنامه‌های ما در حوزه معاونت زنان استانداری، کارآفرینی و اشتغال‌زایی برای زنان معتاد کارتن‌خواب و زندانی بوده است.

در اجرای یکی از طرح‌های ویژه بانوان معتاد، ما 220زن کارتن‌خواب را از شهر مشهد سامان‌دهی کردیم. این زنان در یک پروسه زمانی چندماهه تحت آموزش خیاطی و مشاغل خانگی قرار گرفتند. بعد از آن برای آن‌ها از وزارت صنعت و معدن، وام‌های خوداشتغالی بین 100 تا 500میلیون تومان گرفتیم. برخی از همین خانم‌های کارتن‌خواب در حال حاضر کارگاه خیاطی و مشاغل خانگی دارند.

او در طرح اشتغال‌زایی برای زنان زندانی، کارگاه‌های خیاطی را در بند نسوان زندان وکیل‌آباد راه‌اندازی کرده و این طرح نیز مورد‌استقبال بانوان زندانی قرار گرفته است. ا...‌دوست با ذکر خاطره‌ای در این‌باره می‌گوید: یک روز خانمی به کارگاه خیاطی ما آمد و با چشمانی اشک‌بار سر و صورتم را غرق بوسه کرد. بعداز گفت‌وگو با او متوجه شدم که او یکی از همان زنان زندانی بند نسوان است که یک کارگاه مشاغل خانگی تأسیس کرده و چند نفر را در کارگاه خود مشغول به کار کرده است.