یاد کربلا با «از عرفات تا فرات»

طول کوچه را داربست زده و سیاه‌پوش کرده‌اند. یک طرف بنر بزرگی از تصویر حرم حضرت ابوالفضل (ع) دیده می‌شود و در سوی دیگر حرم اباعبدالله(ع). در فاصله این دو نیز موکت‌های قرمز پهن شده است و در دو سمت، آثار هنری و ساخته دست طراحان دیده می‌شود.

اینجا نمایشگاه «از عرفات تا فرات» در کوچه پشت بازار بزرگ ملل در محله شهید‌آوینی و تداعی‌کننده بین‌الحرمین کربلاست. در اینجا آثار هنرمندان مهاجر افغانستانی با موضوع عزاداری ایام محرم به نمایش گذاشته شده است.

نمایش ارادت با هنر

سمت راست نمایشگاه، از تصویر صحرای عرفات و حجاج شروع می‌شود، سپس ماکت‌های گنبد و بارگاه حرم پیامبر (ص)، خانه خدا، خیمه‌های صحرای کربلا، نماز جماعت ظهر عاشورا و مبارزه حضرت ابوالفضل (ع) دیده می‌شود. در‌مقابل، سمت چپ نمایشگاه، تابلو‌های نقاشی و عکس‌ها قرار دارد. میزی هم برای خوش‌نویسی قرار داده‌اند.

در بخش نقاشی، سی‌اثر از هشت‌هنرمند در سمت چپ نمایشگاه برای بازدید عموم قرار داده شده است. فریبا محمدی، مسئول بخش نقاشی و طراحی این قسمت است و اکثر شرکت‌کنندگان از هنرآموزان او هستند و آثاری با رنگ‌روغن و سیاه‌قلم ارائه کرده‌اند که همگی موضوع عاشورایی دارند. یکی از آثار او تابلو رنگ روغن و لحظه شهادت حضرت علی‌اصغر (ع) است. اثر دیگر نیز کودک خردسالی را در وحشت هجوم یزیدیان به خیمه‌ها به تصویر کشیده است.

او می‌گوید: از فراخوان تا زمان برگزاری، بیست‌روز فرصت داشتیم و هنرمندان طرح و ایده خود را با موضوع عاشورا اجرایی کردند. سمیرا غلامی، از دیگر طراحان نمایشگاه، حدود سه‌سال است که تکنیک سیاه‌قلم کار می‌کند. او می‌گوید: این نمایشگاه فرصت خوبی بود تا به بازدیدکنندگان، وجه دیگر این تکنیک را معرفی کنیم. سیاه‌قلم فقط طراحی چهره نیست و می‌توان موضوعی هم کار کرد.

یکی از آثار او مردمک یک چشم است که حرم و بارگاه امام‌حسین (ع) در آن منعکس شده است. او می‌گوید: در این اثر سه تکنیک سیاه‌قلم، مدادرنگی و خوش‌نویسی به کار رفته است. پایین تابلو حدیث امام‌رضا (ع) با مضمون «اگر خواستی برای کسی گریه کنی، برای امام‌حسین (ع) گریه کن.» با خط نستعلیق نوشته شده است.

فرشته علیدوست هم دو‌سالی می‌شود که سیاه‌قلم کار می‌کند. موضوع طراحی او حضرت‌زینب (س) در خرابه‌های شام است. در تابلو او حضرت زینب (س) روشنایی خرابه‌های تاریک است و کودکان را نوازش می‌کند.

او می‌گوید: به حضرت زینب (س) ارادت ویژه‌ای دارم و بانو در بسیاری مواقع گره‌گشای مشکلاتم بوده‌اند. پس از تابلو‌های نقاشی به بخش عکس می‌رسیم که ۳۲‌عکس از برگزاری مراسم عزاداری در هرات افغانستان به نمایش گذاشته شده است.

یکی از آثار متعلق به روح‌الله حیدری است که مراسم عزاداری را با ترکیب زیبایی از پرده‌های سیاه، قرمز و سبز نشان می‌دهد. از هنرمندان، محمدمصطفی موسوی عکاس افغانستانی در اینجا حضور دارد. او با مجموعه‌ای تحت عنوان «آسمان حسین (ع)» در این نمایشگاه حضور پیدا کرده است.

محمدمصطفی چند سال تجمع و مراسم شیعیان افغانستان در شهر هرات را با دوربین عکاسی ثبت کرده است؛ او در‌این‌باره می‌گوید: مراسم در افغانستان کمی متفاوت است. شیعیان به‌نوعی اقلیت هستند. در زمان دولت جمهوری مجوز‌ها برای برگزاری عزاداری در مناطق محدودی داده می‌شد.

عموما مناطق جبرئیل، بکرآباد و طرف پل غوردرواز، میزبان مراسم بودند. مراسم محدود به سه روز هشتم، نهم و دهم محرم بود و در شرایط امنیتی شدید برگزار می‌شد.

سیاه‌مشق نام مولا‌علی (ع)

محمد حسینی، استاد خوش‌نویسی مهاجر، از تهران آمده است و در کنجی از نمایشگاه زنده‌نویسی می‌کند. او می‌گوید: هر‌جا همشهری‌هایم باشند و فعالیت فرهنگی انجام دهند، هر‌چه در توانم باشد، انجام می‌دهم. در‌کنار نمایشگاه، توفیق زیارت امام‌رضا (ع) را نیز خواهم داشت.

محمد مشغول خوش‌نویسی روی برگه‌ای بزرگ به سبک سیاه‌مشق و با خط شکسته است. چند‌صدبار نام حضرت‌علی (ع) را در اندازه‌های مختلف و با دوات‌های رنگی به شکل تو‌در‌تو خوش‌نویسی کرده و هنوز هم مشغول تکمیل آن است. اثر او تا همین لحظه نیز چشم‌نواز و درخشان است.

او می‌گوید: به نظر من هنرمند باید بتواند پیامی را انتقال دهد و اگر نتواند، انگار به بن‌بست رسیده است. امشب حس و حال نجف را داشتم و به همین نیت خواستم با نام مبارک حضرت‌علی (ع) عشق‌بازی کنم و حسم را در این اثر بریزم.

روایتی متفاوت از عاشورا

زهرا کاریزی، یکی از فعالان فرهنگی گلشهر، از بازدیدکنندگان نمایشگاه است. فضای نمایشگاه را دوست دارد، اما در نظرش آن‌طور‌که باید، نمادین نیست. معصومه مرادی، ساکن محله شهید‌آوینی، همراه خانواده‌اش به اینجا آمده است و از نمایشگاه دیدن می‌کند. او می‌گوید: کار جدیدی است و برای کودکان جذابیت دارد. هر‌کاری برای به‌تصویر‌کشیدن قیام کربلا، ارزشمند است و به تقویت مفاهیم دینی و ارزشی کمک می‌کند.

محمدعلی اصغری نیز نمایشگاه را متفاوت و زیبا می‌داند. او می‌گوید: از دیدن لحظه خلق تابلو‌های نقاشی، عکاسی و خوش‌نویسی لذت بردم. این نمایشگاه روایت متفاوتی از عزاداری ایام محرم است.

هنر در خدمت ارزش‌های دینی

سیدباقر سجادی، مسئول مرکز توانمندسازی نخبگان مهاجر افغانستانی در مشهد، از مسئولان برگزارکننده این برنامه است. او می‌گوید: این نمایشگاه در ادامه برگزاری سلسله‌نمایشگاه‌های نخبگان افغانستانی دایر شده است. عنوان این نمایشگاه «از عرفات تا فرات» است و ویژه ایام عزاداری دهه اول محرم است.

خواسته اصلی ما این است که هنرمندان نخبه افغانستانی در‌زمینه طراحی، عکاسی، نقاشی، خوش‌نویسی و... هنر و توانشان را در خدمت فرهنگ و مفاهیم دینی به کار گیرند. با‌توجه‌به اینکه زمان کمی برای فراخوان و اطلاع‌رسانی داشتیم، فرصت نشد تعداد بیشتری از هنرمندان با آثارشان در این گردهمایی حضور پیدا کنند. با‌این‌حال از حضور هنرمندان و بازدیدکنندگان رضایت داریم. پیش از این، همین نمایشگاه را ۱۰‌سال در شهر هرات افغانستان برگزار کردیم.

حالا با‌توجه‌به مهاجرت گسترده شیعیان افغانستان تصمیم گرفته‌ایم امسال از این ظرفیت استفاده کنیم و در گلشهر نمایشگاهی دایر کنیم. اداره اتباع و امور مهاجران مشهد، شهرداری منطقه‌۵، نیروی انتظامی و بازار بزرگ ملل در برگزاری این نمایشگاه یاور ما بوده‌اند.

روایت بصری عاشورا

سید‌حسن روشن، مدیر مالی و اجرایی نمایشگاه و مجموعه توانمندسازی نخبگان مهاجر افغانستانی است. او می‌گوید: این نمایشگاه در دهمین سال برگزاری هم‌زمان با اینجا در منطقه جبرئیل شهر هرات نیز برپا شده است. ما قصد داشتیم حالا که اینجا هم نمایشگاهی برگزار شده است، آثار هنرمندان ساکن ایران را در منطقه جبرئیل و آثار هنرمندان ساکن افغانستان را در مشهد نمایش دهیم. ولی متأسفانه به‌دلیل مشکلات و کمبود امکانات، این برنامه اجرا نشد.

خواسته ما و کارکرد نمایشگاه این بوده است که فضای عزاداری را از برگزاری مراسم هیئتی و روایت به سمت نمایش بصری هدایت کنیم. شاید از این طریق عده‌ای بهتر بتوانند با پیام عاشورا ارتباط برقرار کنند. فراخوان در چهار بخش عکاسی، پوستر، طراحی و خطاطی بود.

می‌خواهیم حال و هوای بین‌الحرمین را برای کسانی که نتوانستند در این ایام برای زیارت به کربلا تشریف ببرند، تداعی کنیم. با‌توجه‌به استقبال بازدیدکنندگان و تمایل مسئولان، نمایشگاه تا هجدهم‌ماه محرم از ساعت ۵ تا ۱۱‌شب برپا خواهد بود.