نام «شهدای مسجد گوهرشاد» هنوز جا نیفتاده!

اواخر سال ۱۳۹۱ بود که میدان پنجراه پایین خیابان مشهد به میدان «شهدای مسجد گوهرشاد» تغییر نام یافت. این تغییر نام برگرفته است از حادثه تاریخیِ تیرماه ۱۳۱۴ که به دنبال بست‌نشینی مردم مشهد در مسجد گوهرشاد، در اعتراض به تغییر لباس و اجباری شدن کلاه پهلوی رخ داد و به شهادت جمع کثیری از شهروندان منجر شد.

حادثه تاریخی مسجد گوهرشاد هنوز هم کم و بیش در حافظه تاریخی مردم مشهد جای دارد، اما تغییر نام میدان ظاهرا چندان در گوش مردم آشنا و جا افتاده نیست. سراغ کسبه محل می‌روم.

حاج صادق سعادت از قدیمی‌های اطراف میدان است و مغازه آجیل و خشکبار دارد. وقتی از او درباره نام میدان می‌پرسم می‌گوید: از قدیم به این میدان پنجراه می‌گفتند. ولی ما می‌گوییم پنجراه روشن‌فکران! می‌دانید چرا؟ چون که هرچی عملی و شیشه‌ای و معتاد هست، اینجاست! همه چیز اینجا پیدا می‌شود.از ناس گرفته تا کریستال.

معتادان در اطراف این میدان هرکاری می‌کنند به خصوص شب‌ها که نور کم است، در تاریکی هر غلطی پایین پای حضرت می‌کنند و احترام اینجا را که بوی بهشت می‌دهد، نگه نمی‌دارند. البته برای شهردار قبلی منطقه نامه نوشته بودیم که نور اینجا را افزایش دهند، ولی متاسفانه تاثیری نداشت.

او که غریب به ۳۰ سال در این منطقه به کسب‌وکار مشغول است، درباره نام میدان و حادثه تاریخی مسجد گوهرشاد به ما می‌گوید: از ماجرای مسجد گوهرشاد چیزی نمی‌دانم، ولی الان هم کسی اینجا را به اسم شهدای مسجد گوهرشاد نمی‌شناسد.

نمی‌دانم کجاست!

اطراف میدان پیرمردی را می‌بینم که تعدادی کت و شلوار بر دوش انداخته است و دنبال مشتری می‌گردد. از او می‌پرسم میدان شهدای مسجد گوهرشاد کجاست؟ می‌گوید: نمی‌دانم. من فقط بعضی روز‌ها برای فروختن لباس از ساختمان به اینجا می‌آیم. به او می‌گویم: پنجراه را بلد هستید؟ با دست اشاره می‌کند به میدان روبه‌رو.

در اطراف میدان شهدای مسجد گوهرشاد یا همان پنجراه پایین خیابان، مغازه کفاشی را می‌بینم که در انتهای آن پیرمردی ۹۰ ساله و شاید هم بیشتر نشسته است. سن و سال حاج محمد عدالتیان آن‌قدر زیاد است که کمرش خمیده شده است. سلام می‌کنم.

صدایش را به سختی می‌توانم بشنوم؛ حتی وقتی که سرم را نزدیک صورتش می‌برم باز هم نمی‌فهمم که چه می‌گوید. از او می‌پرسم از ماجرای مسجد گوهرشاد چیزی به خاطر دارد؟ با اشاره سر می‌گوید بله. ولی آن‌قدر توان صحبت کردن ندارد که بخواهد خاطراتش را تعریف کند و فقط به زحمت می‌گوید: چه بگویم... مردم را کشتند....

سراغ یکی از کسبه جوان محله می‌روم. علی مرادی حدود ۲ سال است که اینجا، در یک مغازه عطر فروشی، شاگردی می‌کند و منطقه را چندان نمی‌شناسد. او که ساکن خیابان رسالت مشهد است و برای کار هر روز به این منطقه می‌آید، می‌گوید: اسم میدان را زیاد می‌بینم، ولی اگر از کسی بپرسید میدان شهدای مسجد گوهرشاد کجاست؛ نمی‌دانند.

حتی کسبه هم این اسم به گوششان نخورده است و همه می‌گویند «پایین خیابان» یا همین «پنجراه». البته به نظرم این اسم انتخاب شده کمی سخت و طولانی است و بعد از این همه سال که اسم قدیمی آن در ذهن و دهن مردم افتاده، بعید می‌دانم که بشود نام جدید را جا انداخت.

البته خوب است که تابلوی توضیحی هم در مورد اسم میدان در محدوده آن بگذارند، چون خیلی از اهالی محله درباره حادثه مسجد گوهرشاد و علت نام‌گذاری این میدان، اطلاعی ندارند و به نظرشان اسمی سخت و طولانی می‌آید.

ما که هنوز می‌گوییم پنجراه

حاج نظرعلی رضایی یکی دیگر از قدیمی‌های محله است که مویی اینجا سفید کرده است. او می‌گوید: ما الان ۵۰ سال است که اینجا هستیم. این میدان را از قدیم می‌گفتند «پنجراه پایین خیابان» یا «پایین پای حضرت».

در قدیم بیشتر رفت‌وآمد‌های حرم و اصل کاسبی اینجا بود. مردم به احترام حضرت از پایین پای ایشان می‌رفتند داخل حرم و برکت و آرامش زندگی‌ها هم خیلی بیشتر بود.

قبل از انقلاب توی حرم، کاشی تراشی می‌کردم با روزی چهار تومان، دو تومان هم مزد شب‌کاری می‌گرفتم که در مجموع می‌شد روزی شش تومان. با این شش تومان هم ازدواج کردم و هم خانه خریدم. البته در زمان انقلاب هم روبه‌روی آتش‌نشانی میوه‌فروشی داشتم و بعد آمدم اینجا و کفش‌فروشی راه انداختم.

حاج‌آقای رضایی که هم اکنون در محله شیرودی ساکن است و در اطراف میدان شهدای مسجد گوهرشاد مغازه کفش فروشی دارد در پاسخ به این سؤالم که آیا تا به حال کسی آدرس میدان را با نام جدید از او پرسیده است می‌گوید: تا حالا کسی نپرسیده است و همه به همان اسم قدیمی می‌شناسند، حتی کوچه چهنو را هم که عوض کرده‌اند، مردم هنوز به همان نام چهنو می‌شناسند و کسی اسم جدیدش را بلد نیست.

به شهروندان حق می‌دهیم

مشکل تاریکی اطراف و داخل میدان شهدای مسجد گوهرشاد را از رئیس ناحیه ۱ منطقه ۶ شهرداری مشهد پیگیری کردیم. امین‌ا... تفضلی می‌گوید: تامین روشنایی شهر بر عهده اداره برق است و شهرداری وظیفه تامین نورپردازی‌های فضای سبز را دارد که این اقدام در محدوده میدان انجام شده است، اما درخصوص تاریکی منطقه به شهروندان حق می‌دهیم و به عنوان یک درخواست مردمی به اداره برق نامه می‌زنیم و آن را پیگیری می‌کنیم و نتیجه را نیز به اطلاع مردم منطقه خواهیم رساند.