احیاگر معادن متروک
سیدمرتضی قاسمیان، با اختراع ماشین‌معدن و تجهیزات پالایشگاهی ثابت کرد غیرممکن وجود ندارد.
بیست‌سال قبل که کارش را در کارگاه قطعه‌سازی ماشین شروع کرد، صنعت تولید قطعات خودرو به‌اندازه امروز پیشرفت نکرده بود و بیشتر به‌صورت وارداتی و مونتاژ‌شده وارد بازار می‌شد. او باور داشت که ایرانی می‌تواند هرکار غیر‌ممکنی را ممکن سازد. سال‌ها بعد، وقتی اولین اختراعش را در معدن به کار گرفت، ثابت کرد که پای باورش ایستاده است. سیدمرتضی قاسمیان، تولیدکننده ماشین‌های سنگین معدن، مخترع و سازنده غیرممکن‌هاست.
تولید قطعات خودرو
سیدمرتضی قاسمیان متولد سال۱۳۵۴ ساکن محله احمدآباد است. او مدرک کارشناسی مهندسی معدن و کارشناس‌ارشد مکانیک را که از دانشگاه گرفت، بلافاصله وارد بازار کار شد. خودش می‌گوید: سال ۱۳۷۸ اولین کارخانه صنعتی تولید استارت و دینام را راه‌اندازی کردم.
سال۱۳۸۰ دومین کارگاه درزمینه تولید قطعات فایبرگلاس خودرو شامل کولینگ تادورها، ساندویچ پنل و قطعات بدنه خودرو را نیز راه انداختم. آن سال‌ها صنعت قطعه‌سازی خودرو در کشور پیشرفت چندانی نکرده بود و کیفیت امروز را نداشت. مصرف‌کنندگان ایرانی نیز رغبت چندانی برای خرید دینام و استارت ایرانی نداشتند.
آن‌طور‌که قاسمیان می‌گوید، در روز‌های اول شروع به‌کار کارخانه، مشتری‌ها و فروشندگان لوازم خودرویی استقبال چندانی از تولیداتشان نکردند. اما با تلاش بیشتر و ارتقای کیفیت قطعات تولید‌شده به‌تدریج نظر مشتری‌ها تغییر کرد و آن‌ها هرروز سفارش‌های مختلفی از سرتاسر شهر و استان و حتی کشور دریافت می‌کردند؛ «در مدت بیست‌سال فعالیت این دو کارخانه، کیفیت تولیداتمان هرروز بهتر و بیشتر شد، اما هیچ‌وقت از شهرتی که به دست آوردیم، سوء‌استفاده نکردیم.
این‌طور نبود که وقتی مشتری‌مان را پیدا کردیم، از کیفیت تولیداتمان کم کنیم. تلاش کردیم با تولیدات مرغوب و باکیفیت به رقیب سرسخت تولیدکنندگان خارجی تبدیل شدیم.»
کارآفرینی در سیستان و بلوچستان
قاسمیان که تحصیلاتش درزمینه معدن بود، از سال۱۳۹۹ فعالیت در حوزه تولید و ساخت ماشین‌آلات ویژه کار در معدن را شروع کرد. او می‌گوید: بعداز بیست‌سال فعالیت در صنعت قطعه‌سازی خودرو، زمان آن رسیده بود که دست به کار بزرگ‌تری بزنم. دو کارگاه قطعات خودرویی را فروختم و با کمک مهندس جواد قدیری شرکت دانش‌بنیانی تأسیس کردم.
روش کار ما این‌طور بود که به‌صورت مدیریت پیمانکاری، معادن سنگ‌آهن را از صاحبان آن‌ها تحویل می‌گرفتیم و بعداز رونق دوباره، معدن را به آن‌ها تحویل می‌دادیم. هدف ما رونق‌بخشیدن به معادن به‌ویژه در مناطق محروم و فاقد صنایع بزرگ و محوری بود. اولین معدنی که قاسمیان با هدف احیای دوباره در آن مشغول شد، معدن سنگ‌آهن در استان سیستان‌وبلوچستان بود.
او تعریف می‌کند: مردم این منطقه از لحاظ اشتغال وضعیت بسیار نامطلوبی داشتند. قصد ما این بود که به این معدن سنگ‌آهن که درحال ورشکستگی بود، جان دوباره ببخشیم و برای افراد بومی و بیکار این منطقه نیز کارآفرینی کنیم. مشکل عمده معادن در این منطقه این بود که سنگ آهن موجود خلوص کمی داشت؛ به همین دلیل هزینه استخراج بسیار زیاد بود.
هزینه زیاد استخراج و نا‌کارآمدی ماشین‌آلات موجود، قاسمیان را بر آن داشت که طراحی و تولید ماشین‌آلات بهتر و پیشرفته‌تر درزمینه معدن و کار در آن را شروع کند؛ «تجهیزات و ماشین‌آلات موجود عملکرد بسیار پایینی داشت و اجاره آن‌ها نیز بسیار پرهزینه بود.
با‌توجه‌به بیست‌سال فعالیتی که درزمینه قطعه‌سازی خودرو و تحقیقات و مطالعاتی که درزمینه ماشین‌آلات معدنی داشتم، با همکاری دوستم، جواد قدیری، طراحی و ساخت ماشین‌آلات جدید و باکیفیت معدن‌کاری را در شرکت دانش‌بنیانی که به‌تازگی راه اندازی کرده بودیم، شروع کردیم. اولین نمونه ماشین معدن ظرف مدت سه‌ماه ساخته و بلافاصله ثبت اختراع شد.»
با‌وجود تلاش‌های این دو دوست، ماشین معدن‌کاری جدید، کارایی و کیفیتی را که انتظار داشتند، نداشت. آن‌ها دوباره کار روی ماشین و برطرف‌کردن نقص‌های آن را شروع کردند. در نمونه‌های بعدی، اشکالات آن برطرف و ماشین نهایی به‌صورت تمام‌اتوماتیک ساخته شد؛ «ماشین معدنی که ساختیم، در هر روز، بین یک تا پنج کیلومتر حرکت می‌کرد.
این ماشین بدون سرنشین و از راه دور هدایت می‌شد. نظیر چنین خصوصیاتی در هیچ‌کدام از خودرو‌های معدن‌کاری خارجی و ایرانی وجود نداشت. ماشین معدن اختراعی ما از لحاظ کارکرد نیز منحصربه‌فرد بود. با به‌کارگیری این ماشین، درگیری پنج لودر و بولدوزر به دو‌دستگاه کاهش یافت و ۷۵ درصد از هزینه‌های معدن کم شد.»
او می‌گوید: این دستگاه در نوع خود کامل است و تقریبا همه مراحل کندن، بارگیری و جداسازی و حتی بخشی از فرآوری مواد معدنی را در محل معدن انجام می‌دهد؛ «با این کار سرعت و تبدیل ماده معدنی به محصول نهایی افزایش چشمگیری داشت و به‌طور عملی برخی از مراحل تولید حذف شد. با ساخت این ماشین، شاهد استقبال معدن‌کاران از معدن واستخراج مواد معدنی در منطقه سیستان‌وبلوچستان بودیم.»
تولید ماشین خط زن ترافیکی
قاسمیان علاوه‌بر فعالیت درزمینه معدن در حوزه تولید و ساخت ماشین‌آلات شهری نیز فعالیت‌هایی داشته است. او می‌گوید: ماشین خط‌زن ترافیکی یکی از اختراعات ما در شرکت دانش‌بنیان است. این ماشین، تولید چندکشور پیشرفته دنیا مثل آلمان و آمریکاست؛ قیمت آن نیز بین ۱۴ تا ۲۰میلیارد‌تومان است. ما توانستیم این دستگاه را بومی‌سازی و با عملکرد بهتر و بیشتری وارد بازار کنیم.
به گفته او در نوع خارجی، میزان ماندگاری رنگ خط‌ها بین شش‌ماه تا حداکثر یک سال است و بعد از آن باید خط‌کشی‌ها دوباره انجام شود، اما ماشین اختراعی آن‌ها با تغییرات در نوع ترکیبات و مخزن، قابلیت ماندگاری بیشتری دارد و ماندگاری این خطوط تا سه‌سال افزایش یافته است که این موضوع در کاهش هزینه‌ها تأثیر زیادی دارد.
قاسمیان معتقد است هیچ‌کدام از ماشین‌های خط‌زن خارجی این ماندگاری رنگ را ندارد. از لحاظ قیمت نیز ارزان‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر از مشابه خارجی است. بخشی از خط‌کشی‌های خیابان‌های مشهد و طرقبه به‌وسیله این ماشین خط‌زن انجام شده است.
اختراعات پالایشگاهی
شرکت دانش‌بنیان قاسمی در حوزه تولید تجهیزات نفت و گاز نیز فعال بوده و اختراعاتی نیز این زمینه داشته است؛ «تولید و ساخت قطعات فرآوری گوگرد پالایشگاهی، یکی از اختراعات مهم ما در این حوزه است. این ابرماشین قبل از تحریم‌ها از کشور‌های اروپایی خریداری می‌شد.
با شروع تحریم‌ها و جلوگیری از ورود قطعات، بخشی از ماشین‌های موجود از کار افتاد و از چرخه تولید خارج شد. خوشبختانه ما توانستیم ظرف مدت چند ماه، این ابرماشین پالایشگاهی را تولید و بومی‌سازی کنیم. تا‌کنون چند نمونه از آن نیز در پالایشگاه گاز خانگیران سرخس و چند فاز عسلویه نصب شده است.»
به گفته او میزان مواد معدنی تولیدی در دستگاه خارجی بین سیصد تا چهارصدتن در سال است، درحالی‌که ظرفیت دستگاه تولید‌شده آن‌ها هزارتن میعانات گازی است که از نمونه خارجی آن بسیار کاربردی‌تر است.
این مخترع در ادامه می‌گوید: ساخت و راه‌اندازی کارخانه کود شیمیایی فسفاته از دیگر تولیدات شرکت دانش‌بنیان بوده است؛ این کارخانه ظرفیت تولید انواع کود فسفاته، مونو و تریپل برای زمین‌های کشاورزی را دارد.
ثبت ۲ اختراع در سال گذشته
این مهندس معدن از سال۱۳۹۹ بعد از راه‌اندازی شرکت دانش‌بنیان، در عرصه اختراعات مختلف درزمینه صنعت و معدن خوش درخشیده و چند نمونه را نیز به ثبت رسانده است. قاسمیان می‌گوید: سپراتور موبایل اولین دستگاهی بود که سال۱۳۹۰ در اداره اختراعات ایران به ثبت رسید. سپراتور موبایل ما در مقایسه با نمونه موجود که معمولا از کشور‌های اروپایی وارد می‌شد، عملکرد و کیفیت بهتری داشت و خیلی زود مورد استقبال اهل فن و تعمیرکاران موبایل قرارگرفت.
او به توصیه یکی از دوستانش برای جلوگیری از سوء‌استفاده شرکت‌های رقیب، این اختراع را در اداره اختراعات ایران ثبت کرد. قاسمیان پس‌از این، با‌وجود ساخت و اختراع قطعات خودرو که باکیفیت و مقاوم بودند، تمایلی برای ثبت اختراع نداشت. او با اشاره‌به دلیل این بی‌رغبتی می‌گوید: ثبت اختراع از این لحاظ که باعث جلوگیری از سوء‌استفاده‌های افراد سودجو می‌شود، خوب است، اما تأثیر دیگری ندارد.
به گفته او ثبت اختراع باعث نمی‌شود که مخترع از طرف دولت حمایت مادی و معنوی شود، اما بعداز تأسیس شرکت دانش‌بنیان ازآنجایی‌که ثبت اختراع لازمه فعالیت و به‌نوعی کسب وجهه برای شرکت‌های دانش‌بنیان بود، به‌دنبال این کار رفته‌اند. آن‌ها از دوسال قبل پیگیرند که چند نمونه از اختراعاتی را که در مؤسسه دانش‌بنیان تولید کردند، ثبت کنند.
این مخترع در ادامه می‌گوید: سال۱۴۰۱ اختراع دو ماشین استخراج سنگ‌آهن و دستگاه گرانولاتور مذاب را در سازمان اختراعات ایران به ثبت رساندیم. کارت عضویت کانون مخترعان کشور به ما داده شد. درحال حاضر نیز کار روی چند دستگاه اختراعی دیگر درزمینه نفت، گاز و معدن را در دست کار داریم و امیدوار‌یم اختراعات بعدی بتواند مشکلات موجود در مسیر صنعت و تجارت ما را رفع کرده و کشور را از وابستگی به شرکت‌ها و کارخانه‌های غربی و آمریکایی بی‌نیاز کند.
کار نشد ندارد
مهندس قاسمیان که از سال۱۳۹۰ تا امروز دوازده‌سال از عمر خود را صرف اختراعات جدید در عرصه صنایع و معادن سنگین و زیربنایی کشور کرده، هیچ وقت از طرف مسئولان حمایت نشده و همیشه با تکیه بر توان و استعداد‌های خود در جهت رسیدن به اهدافش تلاش کرده است؛ «متأسفانه حمایت نکردن از کارآفرینان و مخترعان در کشور ما موضوع جدیدی نیست و این قصه سر دراز دارد.
از طرف دیگر مسئولان توقع دارند که مخترع بدون هیچ‌گونه حمایت مادی و معنوی اختراع خود را در‌اختیار آنان قرار دهد. مخترعان و کار‌آفرینانی که جلای وطن کرده‌اند، بیشتر به‌دلیل همین بی‌توجهی‌ها بوده است. این مهاجرت‌ها بیشتر به اروپا و دیگر کشور‌های صنعتی انجام می‌شود و به‌دلیل حمایت آن‌ها از مخترعان است.»
سیدمرتضی قاسمیان از‌جمله مخترعانی است که برای حمایت از اختراعاتش به مسئولان مراجعه کرده، اما به درِ بسته خورده است. او می‌گوید: دوسال قبل که قرار شد دستگاه تولید گوگرد پالایشگاهی را راه‌اندازی کنیم برای تولید این ماشین عظیم و پیشرفته نیاز به بودجه داشتیم. به این امید که مسئولان از ما حمایت کنند، به سازمان صنعت و معدن و تجارت استان رفتیم.
در حضور مسئولان و کارشناسان حاضر توضیحات کاملی درباره کاربرد این دستگاه در حوزه نفت و گاز بیان کردیم. حتی درباره منحصر‌به‌فرد‌بودن آن و عملکرد و کارایی بهترش، نسبت‌به دستگاه‌های مشابه خارجی، تضمین و قول دادیم.
به آن‌ها گفتیم «ما این دستگاه را با یک‌دهم قیمت مشابه خارجی تولید می‌کنیم و در‌اختیار سازمان صنعت و معدن استان و کشور قرار می‌دهیم.»، اما بعد از آن همه توضیح و تعریف از دستگاه مورد‌نظر چه اتفاقی افتاد؟ مسئول مربوطه در جواب گفت «متأسفانه ما نمی‌توانیم از این پروژه حمایت کنیم؛ فقط می‌توانیم برای موفقیت شما دعا کنیم!»
او ادامه می‌دهد: همه حمایت مسئولان از ما در حد همین یک دعا بود و تا امروز از طرح‌ها و اختراعات ما هیچ‌گونه حمایت مادی و معنوی نشده است. باوجوداین ما کارمان را ادامه دادیم و با هر سختی که بود، دستگاه را طراحی کردیم و ساختیم؛ اختراعی که در دنیا مشابه ندارد. دستگاه خارجی موجود که ساخت کشور کاناداست از لحاظ تولید نصف ظرفیت و از نظر قیمت حداقل ده‌برابر نمونه تولیدی ماست.
نا‌گفته نماند که ورود این دستگاه به‌دلیل تحریم‌ها ممنوع و غیرممکن شده است. باوجوداین بی‌مهری‌ها ما چند نمونه از دستگاه اختراعی را به عسلویه و خانگیران سرخس فرستادیم و از تعطیلی این مراکز به‌دلیل نبود واردات دستگاه‌های خارجی جلوگیری کردیم.
مهندس قاسمیان دل پردردی از حمایت‌نکردن مسئولان صنعت و معدن استان دارد، اما تنها به عشق شهرش و عزت کشورش پای کار ایستاده و با وجود دعوت چند کشور اروپایی برای مهاجرت و زندگی مرفه جلای وطن نکرده است؛ «افراد زیادی با رزمه کاری و اختراعات بسیار کمتر از ما و شرکت ما، در یکی‌دوسال گذشته که شرایط اقتصادی و زندگی سخت شد، ایران را ترک کردند و ساکن اروپا شدند.
آن‌ها زندگی بسیار مرفهی دارند و در بهترین شرکت‌ها و کارخانه‌های صنعتی به عنوان مدیر مشغول کارند. همین چند ماه قبل بود که یکی از شرکت‌های مطرح کانادایی از ما دعوت کرد که به آنجا برویم و اختراعاتمان را در آنجا تکمیل کنیم. ما این دعوت‌نامه را رد کردیم. نمی‌دانم با این وضعیت تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی و نبود منابع مالی تا کی می‌توانم ادامه بدهیم و تسلیم نشویم.»
قاسمیان آدم کار‌های ناممکن است؛ به قول خودش «کار نشد ندارد.» او و همکارانش در شرکت دانش‌بنیانشان سخت مشغول کارند و اختراعات دیگری در دست انجام دارند؛ اختراعاتی که می‌تواند در آبادانی این آب و خاک مؤثر باشد.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
چراغ روشن مسجد ۷۳ ساله در کلاته‌برفی 
یاد ۶ شهید در کوچه شهید عطایی 