چالش اهالی بهمن بر سر آرامستان چاهش
بیشتر اهالی محله بهمن به دلایل بسیاری ازجمله حضور معتادان، چندین سال است پیگیر تخریب و تبدیل آرامستان قدیمی محله به یک بوستان هستند.
به آرامستان که رسیدیم، از دور دیدیم چیزی را دست به دست می‌کنند؛ به خیالمان خیرات بود. برایمان عجیب بود که اهالی در گرم‌ترین ساعت هم به یاد اموات هستند و قبرستان خلوت نیست. اما به جمعیت که نزدیک شدیم، همه این تصورات رنگ باخت. ما ماندیم و بهت دیدن زن و مردی که آزادانه مواد مخدر خرید و فروش می‌کردند.
از قدیم گفته‌اند آرامستان محل آرامش اموات است و حرمت دارد؛ حتی می‌گویند با تاریکی هوا نباید در قبرستان ماند. اما حکایت آرامستان قدس یا همان قبرستان قدیمی چاهش متفاوت است. نقل است آدم‌های خفته در این خاک، ساکن روستای خوش‌آب‌و‌هوای چاهش بودند؛ مردمی زحمتکش که از‌طریق کشاورزی و دامداری امرار معاش می‌کردند. آن‌ها حتی رسوم خاص خود را داشتند و هنوز هم یکی از این مراسم، ظهر عاشورا در محلی به نام قتلگاه در همین آرامستان اجرا می‌شود.
بیشتر اهالی محله بهمن به دلایل بسیاری ازجمله حضور معتادان در این محل و معابر اطراف و ناامنی، چندین سال است پیگیر تخریب و تبدیل اینجا به یک بوستان هستند. این موضوع دودستگی ایجاد کرده است. مخالفان شامل آن دسته از ساکنانی می‌شوند که عزیزی در خاک آرامستان دارند و نمی‌خواهند همان فرصت‌های کوتاه دیدار با اهل قبور از آن‌ها گرفته شود.
قبرستانی برای ۲ روستا
تا کمتر از نیم‌قرن پیش در‌کنار معابری همچون بولوار شهید موسوی‌بایگی، خواجه‌ربیع و بهمن، روستای خوش‌آب‌و‌هوایی به نام چاهش وجود داشت؛ روستایی که ساکنانش با دست‌کم دویست‌خانوار بهترین محصولات کشاورزی منطقه را در مزارع خود کشت می‌کردند. حتی به‌دلیل سرسبزی و خوش‌آب‌و‌هوایی و مجاورت آن با خواجه ربیع، بسیاری از ساکنان روستا‌های مجاور برای شرکت در برخی مراسم همچون ظهر عاشورا به آنجا می‌رفتند.
وسعت آرامستان چاهش البته بیش‌از نیاز اهالی روستا بود و به‌همین‌دلیل گفته می‌شود آن‌ها بخشی از زمین قبرستان خود را با ساکنان روستای مجاور یعنی کلاته‌بوغا که جمعیت کمتری داشت، شریک شدند و کم‌کم متوفیان این روستا هم در این محل به خاک سپرده می‌شدند.
در دهه ۷۰ روستای چاهش به‌دلیل مهاجرت گسترده اهالی روستا‌های محور جاده کلات دستخوش تغییراتی شد؛ حتی نام آرامستان به «قدس» تغییر کرد و کم‌کم شکل و بافت روستا تغییر یافت. کوچه پس‌کوچه‌ها، منازل، نماد‌ها و... حتی آرامستان که از نزدیک بولوار موسوی‌بایگی تا خیابان شهید بایگی۶ و بخشی از خیابان بهمن ۴.۲۸ را شامل می‌شد، به‌مراتب کوچک‌تر از قبل شد.
اهالی قدیمی می‌گویند پیکر نزدیک به هزارنفر در این آرامستان به خاک سپرده شده است. در طول زمان به‌واسطه شکل‌گیری معابر جدید، بهسازی کال، نابودی و فرسوده‌شدن سنگ‌ها، قبر‌ها تخریب شده و از بین رفته‌اند و حالا در‌مجموع حدود هفتصد قبر در این آرامستان باقی مانده است.
قدیمی‌ترین سنگ قبر آن مربوط‌به سال۱۲۸۹ هجری‌قمری مصادف با ۱۲۵۱ هجری‌شمسی است. آخرین به‌خاک‌سپردگان هم به سال ۱۳۸۸ در اینجا آرمیده‌اند. البته از ابتدای دهه۸۰ خاک‌سپاری اموات در این آرامستان به‌صورت محدود انجام می‌شد.
در ابتدای دهه ۸۰ اتفاق دیگری در این محدوده رخ داد که موجب شد آرامستان تبدیل به پاتوق معتادان و محل خرید و فروش انواع موادمخدر شود. در‌کنار آرامستان کالی خاکی قرار داشت که در آن، ده‌ها معتاد متجاهر برای خود غار حفر کرده بودند. طی عملیات بهسازی، پاتوق معتادان از بین رفت و آن‌ها به سمت شمال کال رفتند و موقعیت آرامستان قدس را مناسب دیدند و همان‌جا مستقر شدند.
این اتفاق، مهاجرت کارتن‌خواب‌های شهر و معتادان متجاهر را به‌همراه داشت، تا جایی‌که آرامستان تبدیل به مرکز تهیه انواع و اقسام مواد مخدر و محل امن مصرف شد، آن هم درست در فاصله‌ای کمتر از ۱۰ متر تا بافت مسکونی روستای چاهش که حالا به‌عنوان محله بهمن شناخته می‌شود.
دردسرهای آرامستان
ناامنی و سرقت‌های پرتکرار از منازل و واحد‌های تجاری و ناهنجاری‌های دیگر... باعث شده است اهالی محله بهمن به‌ویژه همسایگان آرامستان سال‌ها پیگیر تغییر وضعیت آرامستان شوند. صد‌ها خانواده با حضور در ارگان‌های مختلف به‌ویژه شورای اسلامی شهر و شهرداری، مطالبه خود را برای تخریب و تبدیل آن به یک بوستان مطرح کرده‌اند.
محمد کیکانلو از همسایگان این آرامستان است. او دارای سه فرزند است و نگران آینده آن‌ها. محمد‌آقا با اشاره به حوادث و سرقت‌هایی که توسط برخی معتادان متجاهر انجام شده است، می‌گوید: همین چند ماه قبل و در همسایگی ما وقتی یکی از معتادان متوجه خروج زنی از خانه و باز‌بودن در شد، وارد خانه شد و تلویزیون را برداشت و برای اینکه خطری تهدیدش نکند، پسر کوچک زن را هم با خودش برد. بعد که کاملا مطمئن شده بود از محیط دور شده است، بچه را رها کرده بود.
او ادامه می‌دهد: این ماجرا شاید در ظاهر خیلی بی‌اهمیت به نظر برسد، اما شما تصور کنید که این دلهره‌ها و نگرانی‌ها چه بار روانی‌ای برای خانواده‌ها دارد. آینده بسیاری از نوجوان‌های ما را همین افراد خراب کرده‌اند. مادر‌ها و پدر‌های بسیاری به خاطر اعتیاد نوجوان و جوانشان به خاک سیاه نشسته‌اند.
ما را از این مصیبت نجات دهید
علی خراسانی از کسبه حاشیه آرامستان است. علی‌آقا چهار دوربین مدار‌بسته برای حفظ امنیت واحد تجاری خود و همسایه‌ها بیرون از مغازه‌اش نصب کرده است. دوربین‌ها خیلی مفید بوده است و با آن‌ها سارقان بسیاری را شناسایی کرده‌اند.
علی‌آقا می‌گوید قبرستان قدیمی و کهنه است؛ در طول ماه فقط یکی‌دو نفر از خانواده اموات به آرامستان می‌آیند؛ البته حق هم دارند، چون از آخرین خاک‌سپاری چهارده سال می‌گذرد و بیشتر خانواده‌های متوفیان از این محله رفته‌اند.
علی‌آقا می‌گوید: حالا که حرف تخریب و تبدیل آن به فضای سبز است، خیلی‌ها مخالفت می‌کنند، به این بهانه که اموات اینجا دفن هستند. من نمی‌دانم آن‌ها چطور به این محل پر‌خطر رفت‌وآمد می‌کنند.
او ادامه می‌دهد: تنها موضوع مهم، حضور هیئت مذهبی محله برای برگزاری مراسم روز عاشورا در قبرستان است که با تبدیل آرامستان به پارک، می‌توانند در فضای بهتری مراسم را برگزار کنند. ما مشکلاتمان را برای هر کسی که به ذهنمان می‌رسید، توضیح دادیم. اعضای شورای شهر سابق و شهردار وقت منطقه آمدند، دیدند، وعده هم دادند، اما این مشکل رفع نشد. لطفا ما را از این مصیبت نجات دهید!
فکری به حال زنده‌ها کنیم
بین موافقان و موافقان طرح تبدیل بوستان به فضای سبز، دیدگاه‌های موافق بیشتر است. عباسعلی برومند که اجدادش همگی ساکن روستای چاهش بودند و به گفته خودش، ده‌ها نفر از اقوام نزدیکش در همین آرامستان به خاک سپرده شده‌اند، می‌گوید: اگر حرف تعصب است، بیش از پنجاه‌نفر از اقوام من اینجا به خاک سپرده شده‌اند و من هم روی این موضوع حساس هستم. اما معتقدم اموات از میان ما رفته‌اند و باید فکری به حال زنده‌ها کنیم. پیشنهاد من این است که این آرامستان را هم‌سطح کنند، فضای سبز در آن بسازند و وسایل بازی کودکان نصب کنند.
شاید کمی از رنجی که مردم می‌برند، کم شود. برای قبوری نیز که زمان شرعی برای جمع‌آوری آن‌ها نگذشته است، سنگ قبر جدید نصب کنند. البته بهتر است این کار برای همه اموات انجام شود.
قبرستان هویت‌دار را خراب نکنید
ده‌ها خانواده که اقوام و نزدیکان آن‌ها در اینجا به خاک سپرده شده‌اند، مخالف جدی طرح تبدیل هستند. حسین صدیقی، یکی از اهالی محله بهمن، می‌گوید: اینجا تنها هویت باقی‌مانده ما و کلاته‌بوغاست و ما به این‌دلیل مخالف طرح هستیم. مسئولان باید توجه کنند که بیشتر اهالی محله با تخریب آرامستان و تبدیلش به پارک مخالف هستند.
حسین‌آقا ادامه می‌دهد: ما با بهسازی آرامستان مشکلی نداریم. اینجا را همچون بهشت‌رضا (ع) بسازند؛ یعنی زمین را هم‌سطح و بین مزار اموات فضای سبز ایجاد کنند. البته برخی افراد که در حاشیه آرامستان مالک زمین هستند، از این کار هراس دارند.
آن‌ها با‌توجه‌به اختلافی که با آستان قدس دارند، با بهسازی آرامستان مخالف‌اند و نگران هستند که زمین‌های آن‌ها تصرف شود. در‌هر‌صورت اگر نبش قبر انجام نشود، ما با عملیات بهسازی موافقیم. هم‌سطح‌شدن آرامستان باعث می‌شود معتادان مانند سابق امنیت نداشته باشند و از اینجا بروند.
نظرسنجی برای مشخص‌شدن تکلیف
شورای اجتماعی محله بهمن نیز در جلسات متعدد، موضوع این آرامستان را پیگیری کرده است. حسین خضری، رئیس این شورا، می‌گوید: وضعیت آرامستان به هیچ‌روی مناسب نیست. اهالی محله به‌ویژه ساکنان مجاور آرامستان حتی یک ساعت در طول شبانه روز آرامش ندارند. آن‌ها ترجیح می‌دهند اینجا به‌طور کامل تخریب و تبدیل به یک پارک شود.
با‌وجوداین ما در جلساتی که با مردم گذاشتیم، متوجه شدیم برخی با این کار مخالف هستند. اگر یک‌درصد هم مخالف طرح باشند، نمی‌توان آن را اجرا کرد. ضمن اینکه نمی‌توانیم قسمت قبور قدیمی را از قبور جدید جدا کنیم؛ چون بسیاری از خانواده‌ها قبر هم‌جوار خریده‌اند؛ به همین‌دلیل در قطعه ها‌ی قدیمی هم متوفیانی آرمیده‌اند که تاریخ فوت آن‌ها سال‌های اخیر است و خانواده‌ها به این موضوع حساس هستند.
حسین خضری ادامه می‌دهد: طرح بهسازی آرامستان را پس‌از درخواست ساکنان، در‌قالب پروژه‌های زودبازده به شهرداری پیشنهاد کردیم که پذیرفته شد، اما اختلاف آن‌قدر زیاد است که پیشنهاد می‌کنم از‌طریق سامانه۱۳۷ از اهالی نظرسنجی و صدای افراد ضبط شود تا دیگر کسی نتواند اعتراض کند. اگر هم قرار است طرح اجرا شود، از مسئولان می‌خواهیم به‌هیچ عنوان نبش قبر انجام نشود.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمد منصوریان، یکی از اهالی قدیمی محله بهمن، نیز درباره این آرامستان می‌گوید: به نظر من درست نیست که آرامستان تخریب شود و در آن یک بوستان بسازیم. اگر قرار است اقدامی انجام شود، باید زمین صاف شود. بلندترین سنگ قبر در‌نظر گرفته شود و سایر سنگ قبر‌ها به همان میزان بالا بیایند. حتی جای سنگ‌ها نباید تغییر کند. نکته دیگر، محل برگزاری برنامه‌های هیئت‌مذهبی محله در آرامستان است.
بیش از یک قرن است که اهالی این منطقه در مرکز آرامستان یعنی قتلگاه دور هم جمع می‌شوند و سوگواری می‌کنند. به نظر من، این محل نیز نباید تغییر کند. در‌هر‌صورت اگر قرار باشد اقدامی صورت بگیرد، حتما باید توجه کرد که زمان شرعی یعنی ۳۳سال گذشته باشد.
مردم به شهرداری اعتماد کنند
پس‌از شنیدن همه نظرات و جمع‌بندی‌ها به‌سراغ معاون فنی و اجرایی شهرداری منطقه۳ می‌رویم و از او درباره برنامه شهرداری برای آرامستان چاهش یا همان شهرک قدس می‌پرسیم. سید‌جواد هاشم‌نیا می‌گوید: در سال‌های اخیر بار‌ها موضوع آرامستان قدس توسط اهالی در شهرداری مطرح شده است، اما متأسفانه به‌دلیل متناقض‌بودن درخواست‌ها رسیدگی به این مطالبه دشوار بود.
در‌واقع ما با دو مطالبه رو‌به‌رو بودیم. یک گروه اهالی مجاور آرامستان می‌گفتند آن را تخریب کنید و به‌جایش بوستان بسازید. گروه دیگر که از خانواده اموات بودند، می‌گفتند کاری به اینجا نداشته باشید، چون قبر‌ها از بین می‌رود. ما بار‌ها کوشیدیم نظرات مردم را به هم نزدیک کنیم؛ حتی جلساتی با سازمان فردوس‌های شهرداری برگزار کردیم تا ببینیم آیا طرحی برای رفع این مشکل دارند یا خیر.
سید‌جواد هاشم‌نیا ادامه می‌دهد: پس‌از ماه‌ها بررسی موضوع، برای اولین‌بار طرح بهسازی آرامستان را با رویکرد فضای سبز آماده کردیم. با اجرای این طرح، همه قبور آرامستان حفظ می‌شود و حتی مشخصات اموات در سنگ‌ها به ابعاد کوچک درج می‌شود، پستی‌ها و بلندی‌های بسیاری که در آرامستان وجود دارد و معتادان متجاهر در آن پناه می‌گیرند، از بین می‌رود. در طراحی‌های پیش‌بینی‌شده با‌وجود پراکندگی قبور برای همه آن‌ها مسیر دسترسی در نظر گرفته‌ایم.
او یادآور می‌شود: همچنین محل برگزاری مراسم مذهبی ساکنان محله بهمن در آرامستان را بهسازی و محل مناسبی برای آن ایجاد خواهیم کرد. علاوه‌بر این وسایل بازی کودکان نیز نصب خواهد شد و اطراف آرامستان نرده‌های محافظ نصب می‌شود.
این مسئول که در جریان فراز و فرود‌های این مشکل است، ادامه می‌دهد: ما می‌دانیم که موضوع آرامستان به یک چالش بین اهالی محله بهمن تبدیل شده است. در پایان هفته گذشته که پیمانکار اجرای این پروژه انتخاب شد، پیش از هر چیزی به او اعلام کردیم در اولین قدم باید برای آرام‌کردن التهاب و نگرانی اهالی محله گام بردارد. در همین راستا به پیمانکار سپرده شده است که برای اطلاع‌رسانی و کار فرهنگی، چند بنر در محله نصب و پروژه را به اهالی معرفی کند.
هاشم‌نیا می‌گوید: به‌زودی در مساجد و مراکز عمومی محله بهمن، جزئیات پروژه به مردم توضیح داده می‌شود. در‌واقع ما ابتدا اطلاع‌رسانی خواهیم کرد، سپس با اعتباری بالغ‌بر ۱۵میلیارد‌تومان که از محل پروژه‌های زودبازده و اعتبارات منطقه است، کار اجرای طرح را آغاز می‌کنیم.
* این مطلب در شماره «۵۳۴» شهرآرامحله ۲۲ مرداد ۱۴۰۲ در منطقه ۳ و ۴ به چاپ رسیده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
فرشته ایرجی‌نیا هم معلم ریاضی است هم رفیق 
«نقاشی خدا» روی بال پروانه‌ها 