قرقی؛ محله‌ای بلاتکلیف میان شهر و روستا

تاریخچه

قرقی روستاشهری است که قدمت پشت‌بام‌های کاهگلی برخی خانه‌هایش به یک قرن می‌رسد. این روستا که از سال ۱۳۹۲ به محدوده شهر مشهد پیوست، در گذشته به سه روستای کوچک‌تر به نام‌های قرقی‌علیا، قرقی‌سفلی و حسین‌آباد‌قرقی تقسیم می‌شد.

اهالی روستای قرقی از گذشته به محافظت و مقاومت معروف بوده‌اند. این گذشته که آن‌ها حرفش را می‌زنند، به احتمال زیاد به زمان ترکمان‌تازی باز‌می‌گردد. آن زمان مردمان روستای قرقی دور روستا دیوار بلندی کشیده بودند که چهار برج نگهبانی داشت. ترکمن‌ها و راهزنان حمله می‌کردند و آن‌ها مقاومت می‌کردند و به تونل‌هایی که بین خانه‌ها راه داشت، پناه می‌بردند.

برای نسل جدید روستای قرقی، از آن همه شکوه فقط یک برج مانده است که آن را «یک‌لنگه» می‌نامند. بخشی از این دیوار قدیمی نیز برای عریض‌شدن راه، تراشیده شده است.

به گفته اهالی وجه تسمیه روستا به دیواری برمی‌گردد که در گذشته دور روستا کشیده شده بود و به همین واسطه کسی به‌جز اهالی اجازه ورود به روستا را نداشت و در اصطلاح قرق شده بود. به همین خاطر نام روستا را قرقی گذاشتند.

باغ‌های انگور قرقی از گذشته مورد توجه بوده است، اما در سال‌های اخیر بسیاری از باغ‌ها به‌دلیل کمبود آب و خشک‌سالی خشک شده و مردم مجبور به مهاجرت شدند. قدیمی‌ها رسوم خاص و زیبای خود را داشتند که یکی از آن‌ها دعا برای نهال‌هایی بود که تازه میوه می‌دادند.

نسلی که به آب‌وهوای اینجا عادت دارند و هویت خود را در قرقی شناخته‌اند، دل به شهر و زندگی شهری نمی‌دهند. برخی هنوز هم بیل روی شانه‌هایشان دارند و در کوچه‌های محله به سوی باغ‌هایشان راه می‌روند.

محله قرقی مردمان انقلابی دارد. در جریان هشت‌سال دفاع‌مقدس، زمانی که فقط ۳۶۰ خانواده در روستای قرقی ساکن بود، آن‌ها ۲۶ شهید را تقدیم انقلاب و دفاع از کشور کردند و بعد هم ۴۳ شهید جانشان را برای دفاع از حرم حضرت‌زینب (س) در سوریه فدا کردند.

به گفته برخی ساکنان، در گذشته از قرقی، حرم مطهر امام‌رضا (ع) دیده می‌شده و اهالی از همین‌جا به حضرت سلام می‌دادند.

بافت

اکنون محله قرقی بین شهر و روستا بلاتکلیف است؛ نه باغ و مزارع روستا را دارد و نه امکانات شهر را. شاید «روستاشهر» بهترین اصطلاح برای تعریف این محله باشد. دیوار‌های کاهگلی بسیاری از خانه‌ها به‌ویژه در بافت قدیمی، فرسوده شده و روی زمین خاکی فروریخته است.

کوچه‌های خاکی، در‌های چوبی و کلون‌های روی آن هنوز بافت روستایی را تداعی می‌کند. مردمانش بیش از ۱۰۰ سال است که به دامداری و کشاورزی مشغول‌اند و هنوز می‌توان صدای گوسفند را در کوچه‌پس‌کوچه‌هایش شنید.

این محله ۲۷۲‌هکتار وسعت دارد و یکی از محلات بزرگ مشهد محسوب می‌شود. تراکم جمعیت در این محله ۳۳۳‌نفر در هر هکتار است که به نسبت میانگین شهر مشهد شلوغ است.

امکانات فرهنگی و رفاهی

• جوانان و کودکان محله قرقی حتی یک سالن ورزشی یا بوستان ندارند که در آن تفریح کنند و همین باعث شده است که از اوقات فراعتشان به‌خوبی استفاده نکنند.
• این محله پنج مسجد دارد.
• محله قرقی درمانگاه ندارد، اما به سبک وقتی محدوده روستایی بود، یک مرکز سلامت دارد.
• محله قرقی پنج دبستان دارد، اما دبیرستانی ندارد. تعداد دختران دیپلمه محله قرقی بسیار اندک است. آن‌هایی که دیپلم گرفتند، دختران با اراده‌ای بودند که هر روز مسیر طولانی را با اتوبوس به سایر نقاط شهر رفتند.

دسترسی

محله قرقی دور از مرکز شهر است و دسترسی اهالی این محله به شریان‌های درون‌شهری فقط از جاده سیمان و بولوار رسالت ممکن است. این محله به خطوط مترو دسترسی ندارد، اما پراکندگی خطوط اتوبوس در آن مطلوب است و از هر نقطه محله به طور میانگین تا ایستگاه اتوبوس ۱۹۳‌متر راه است.

حدود جغرافیایی

قرقی جزو محدوده منفصل منطقه‌۳ شهرداری مشهد است، به این معنی که برای رسیدن به آن باید در امتداد خیابان رسالت شمالی محله حاشیه‌ای سیس‌آباد را پشت‌سر بگذارید و بعد از آن از روستا‌های دهرود، همت‌آباد و علی‌آباد بگذرید تا دوباره با ورود به قرقی وارد محدوده خدماتی شهرداری منطقه‌۳ شوید.

این محله از شمال به محله مهرگان می‌رسد و از جنوب به روستا‌های دهرود، همت‌آباد، علی‌آباد.