گره کور «سرشور» نیازمند تدبیر ویژه است
حمیده صفائی، سمیرا منشادی| روایت تاریخ و هویت شهر مشهد بدون نام‌بردن از محله سرشور کامل نیست؛ محله‌ای که بیش از ۱۵۰ سال قدمت دارد و وقایع بسیاری را به خود دیده است. در حال حاضر این محله ۱۲۰ هکتار مساحت و حدود ۶ هزار نفر جمعیت ثابت دارد.
بسیاری از خانه‌های قدیمی سرشور، در گذر زمان، توسط ورثه فروخته شده و ساخت‌و‌ساز‌های مدرن جای آن خانه‌های قدیمی را گرفته است. برخی از خانه‌ها هم بدون سکنه، به حال خود رها شده است و دارد تخریب می‌شود. این مسائل باعث ایجاد فضای امنی برای معتادان و کارتن‌خواب‌ها شده و فضا‌های ناهمگونی در ظاهر امروزی سرشور ایجاد کرده است.
از‌طرفی اجرای طرح‌های ترافیکی در روز‌های مناسبتی سبب افزایش ورود خودرو‌ها به معابر فرعی سرشور می‌شود و به‌دنبال آن احتمال وقوع تصادف را افزایش می‌دهد و گره‌های ترافیکی بسیاری ایجاد می‌کند.
گاهی ساکنان به‌دلیل پارک خودرو‌های دیگران، نمی‌توانند حتی خودروشان را از در خانه بیرون بیاورند. همه این‌ها یعنی این روز‌ها حال و روز این محله و ساکنانش چندان خوب نیست. اهالی تصور می‌کنند مدیران دستگاه‌های مختلف سرشور را از یاد برده‌اند و مشکلات آن را از سر باز می‌کنند.
این گلایه‌ها وقتی بیشتر شد که ساکنان محله در جریان طرح تفصیلی ابلاغ‌شده قرار گرفتند؛ طرحی که بر تثبیت بافت فعلی سرشور تأکید دارد و مردم می‌گویند با این شرایط، گره‌های ترافیکی محله هیچ‌وقت باز نخواهد شد.
شهرآرامحله میزگردی را درباره بررسی مشکلات طرح تفصیلی محله سرشور در دفتر روزنامه شهرآرا برگزار کرد. در این میزگرد مسئولان مختلفی دعوت شدند تا نظرات خود را دراین‌باره به شور و مشورت بگذارند.
حل مشکلات مردم در طرح تفصیلی در نظر گرفته نشده است
در ابتدای نشست، سه نفر از اعضای شورای اجتماعی محله سرشور، به نمایندگی از مردم به بیان مشکلات این محدوده پرداختند و نارضایتی خود را از طرح تفصیلی ابلاغ‌شده بیان کردند.
حفظ هویت برای اهالی دردسرساز نشود
موسی عمرانی، عضو شورای اجتماعی محله سرشور:
با‌توجه‌به اهمیت خاص محله سرشور، انتظار داشتیم مشاور طرح تفصیلی قبل از تدوین آن، وضعیت محله را با دقت بیشتری بررسی کند و این مسئله را در نظر بگیرد که زائر و مجاور برای تشرف به حرم رضوی باید در چه معبری حرکت کنند. عرض کم معبر، تردد زائران را دشوار می‌کند.
برخی می‌گویند این بافت تاریخی است و باید حفظ شود
این گذر در حال حاضر در روز‌های مناسبتی، گنجایش جمعیت فعلی را ندارد، چه رسد به بیست‌سال آینده. برخی می‌گویند این بافت تاریخی است و باید حفظ شود. ما هم با آن موافقیم، اما حفظ هویت نباید تردد زائر و مجاور را با مشکل جدی روبه‌رو کند.
پناهگاهی برای معتادان و زباله‌گرد‌ها
علی قاسمی، عضو شورای اجتماعی محله سرشور:
برخی خانه‌های محله در گذشته عقب‌نشینی کرده‌اند و برخی نه. این موضوع باعث شده است چهره محله شلوغ و بی‌نظم باشد، ترافیک ایجاد شود و معتادان و زباله‌گرد‌ها مکان‌های امنی برای خود در محله پیدا کنند. مشکل دیگر محله این است که برخی املاک قدیمی در این بافت وجود دارند که حفظ و بازسازی شده‌اند.
اگر خدای‌نکرده آتش‌سوزی در این خانه‌ها اتفاق بیفتد، ماشین‌های کمک‌رسان آتش‌نشانی چطور می‌توانند از این معابر باریک عبور کنند؟ مشکل دیگر این روز‌های محله که گریبان‌گیر مردم شده موضوع پروانه تجاری است که گفته شده واحد‌های تجاری چنانچه پروانه تجاری موقت دارند، باید جمع شوند و دیگر برای آنان پروانه تجاری صادر نمی‌شود. با این کار، افراد بسیاری بیکار خواهند شد.
این طرح مناسب حال شهروندان نیست
کاظم عرفانیان، رئیس شورای اجتماعی محله سرشور:
چهار سال قبل که برای بهسازی ورودی سرشور تصمیم می‌گرفتند، باید این جلسه‌ها برگزار می‌شد و مثل الان مدیران شهری نظر مردم را می‌شنیدند. وقتی نظر ساکنان محله برای اجرای طرحی پرسیده شود، به‌دلیل تجربه‌های فردی با آزمون و خطای کمتری همراه است، اما هنگامی‌که کارشناسان بخواهند با اعتماد به تخصصشان و بدون نگاه به مردم طرح بدهند، آن طرح مناسب حال شهروندان نخواهد بود.
مغازه‌هایی در محله سرشور است که کمتر از پنجاه‌سال قدمت دارد و وسط یک معبر، جلوتر از بقیه مغازه‌ها قرار گرفته‌اند. وقتی این مغازه‌ها باعث ایجاد تنگنا وسط یک معبر می‌شوند و عرض آن را کم می‌کنند، چه اصراری به نگهداری از آن‌هاست؟
دردسر ۹ گره ترافیکی
سید‌جعفر سیدزاده، رئیس اداره ناحیه یک شهرداری منطقه ۸:
از ابتدای سال جاری، طرح تفصیلی جدید به ما ابلاغ شده و جای طرح قبلی یا همان طرح تاش را گرفته است. در شهرداری منطقه ۸ بر‌اساس طرح جدید پاسخ‌گوی شهروندان هستیم. مهم‌ترین دغدغه ما در شهرداری و مردم محله، مشکلاتی است که با تثبیت معابر اصلی خیابان سرشور و خیابان چهنو پیش خواهد آمد.
در حال حاضر طبق بررسی کارشناسان ما، حدود ۹گره ترافیکی در این دو معبر وجود دارد که در ایام مناسبتی دردسرساز است و در ارائه خدمات تأثیر منفی می‌گذارد، به‌طوری‌که تردد خودرو‌ها به‌سختی انجام می‌شود و ترافیک ایجادشده به‌سمت خیابان‌های آخوند خراسانی و آیت‌الله مصباح می‌رود.
هنگامی‌که کارشناسان بخواهند بدون نگاه به مردم طرح بدهند، آن طرح مناسب حال شهروندان نخواهد بود
ما به‌همراه نمایندگان میراث فرهنگی از این نقاط بازدید کرده‌ایم؛ شاید بتوان با‌توجه‌به کمیسیون ماده۵ این دغدغه مردم را رفع کرد. موضوع دیگر در این طرح، کاربری‌های تجاری موقت است که برای شهروندان دغدغه شده است.
سال‌های قبل، شهرداری پروانه تجاری‌های موقت را تمدید می‌کرد، اما اکنون که موضوع تجاری موقت لغو شده است، حداقل بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ واحد اقامتی تعطیل خواهد شد. این کاربری‌ها سال‌هاست که در سرشور شکل گرفته است و با این اتفاق، خانواده‌های بسیاری بیکار خواهند شد. برای این موضوع هم باید فکر اساسی شود.
تجهیز ساختمان‌های سرشور به سیستم اطفای حریق؛ امری واجب
حمیدرضا کافی‌نیا، سرپرست سازمان آتش‌نشانی شهرداری مشهد:
در محله سرشور ارائه خدمات آتش‌نشانی به‌سختی صورت می‌گیرد. عرض کم معبر و پارک خودرو‌ها در معابر، کار ما را سخت‌تر می‌کند و ترافیک در معابر، دسترسی ما را کاهش می‌دهد. ما نمی‌گوییم بافت محله را تخریب کنید، اما باید سازمان‌ها پای کار بیایند و زیرساخت‌ها مناسب‌سازی شود.
ساختمان‌های مسکونی پنج‌طبقه و بیشتر و همه کاربری‌های غیر‌مسکونی باید در سه مرحله از سازمان آتش‌نشانی استعلام بگیرند تا ما اعلام نظر کنیم. ساختمان‌های بسیاری داریم که پایان‌کار را می‌گیرند و بعد از دو ماه که برای بازدید می‌رویم، متوجه می‌شویم سیستم اطفای حریق آن‌ها اجاره‌ای بوده است و دیگر وجود ندارد. دقت کنید که ما اجازه پلمب نداریم، اما مرجع ذی‌صلاح مانند شهرداری، میراث فرهنگی، دانشگاه علوم پزشکی و... تصمیم می‌گیرند که این مکان‌ها مجاز به ادامه کاربری هستند یا نه.
در هشت‌ماه گذشته در محله سرشور هشتاد عملیات اجرا کرده‌ایم، یعنی ماهی ۱۰عملیات که برای یک محله زیاد است. البته قرار نیست برای ساختمان مثلا پنجاه‌متری نردبان پنجاه‌متری داشته باشیم یا ساختمان دویست‌متری نردبان دویست‌متری، بلکه ساختمان خودش باید به سیستم اطفای حریق مجهز باشد.
اگر ساختمان‌ها مجهز باشند، خطر رفع می‌شود. در هر ۱۲۰متر به یک شیر هیدرانت نیاز است که نصب آن با آبفاست، اما هنوز به استاندارد‌های لازم نرسیده‌ایم. در‌صورت وجود این استاندارد‌ها هنگام حریق سیستم موتوری در محل حاضر می‌شود و اقدامات اولیه را تا رسیدن خودرو‌ها انجام می‌دهد.
ما فقط آموزش می‌دهیم، مسئولان به فکر باشند
سعید درودی، مسئول امور پدافند غیرعامل ستاد مدیریت بحران شهرداری مشهد:
مدیریت بحران شهرداری در‌کنار سایر حوزه‌های امدادرسان مانند آتش‌نشانی و هلال‌احمر فعالیت می‌کند، اما پیوستی برای شهرسازی ندارد. محله سرشور، بنا‌هایی قدیمی دارد که عقب‌نشینی نکرده و باعث شده‌اند عرض معبر یک متر هم کمتر باشد.
با اجرای عقب‌نشینی طبق طرح تفصیلی قبلی، گاهی پشت این بنا‌ها ساخت‌و‌ساز‌های مرتفع انجام شده است. اگر حادثه‌ای مانند زلزله رخ دهد، شرایط محله سرشور بسیار ناگوار می‌شود. برای پیشگیری از این فاجعه، همه دستگاه‌ها باید پای کار بیایند. علاوه‌براین مسئله، چاه‌های جذبی در این محله هم خطرآفرین است. اگر زلزله شدیدی بشود، علاوه‌بر آوار بنا‌ها فرونشست چاه‌های جذبی را هم شاهد خواهیم بود که مشکلات بیشتری ایجاد خواهد کرد.
کار ما آموزش شهروندان در‌زمینه آتش‌نشانی و امداد و نجات است تا در زمان بروز حادثه و رسیدن گروه‌های امدادی بتوانند اقدامات اولیه را انجام دهند. ما نقش مستقیمی در طرح تفصیلی نداریم و فقط نکات پدافندی را به آن‌ها اعلام می‌کنیم.
یک گام تا پایان سند توسعه سرشور
بهزاد چوپانکاره، سرپرست پروژه سامان‌دهی بافت‌های تاریخی سازمان بازآفرینی فضای شهری شهرداری مشهد:
به نظرم آن‌هایی که طرح تفصیلی مشهد را نوشته اند، در هیچ‌کدام از کوچه‌های مشهد قدم نزده‌اند. تعدادی مهندس معمار، شهرسازی، عمران یا جامعه‌شناس طرحی را ارائه کرده‌اند، اما مشکلات مردم را بررسی نکرده‌اند. در طرح تفصیلی جدید تأکید بر تثبیت وضعیت موجود در سرشور است.
تک‌پلاک‌هایی مانند مغازه‌ها و حیاط مسجد سهله را داریم که می‌گویند بافت هویتی تاریخی است و باید حفظ شود. اما پرسش اصلی اینجاست که باید با این‌ها چه کنیم. تثبیت وضعیت موجود، شاخصه‌هایی مانند بافت تاریخی، معماری، رویدادی، شخصیتی یا امکاناتی دارد که حفظ آن کمک می‌کند محله دارای اعتبار بیشتری شود، مانند خانه صاحب‌علم.
مسجد سهله، مکانی تاریخی با مجموعه رویدادهاست و باید حفظ شود. اما حیاط این مسجد که جدا از فضای آن است، موجب گره ترافیکی می‌شود. پس از بررسی و گفتگو‌های لازم، میراث فرهنگی هم بر ماندگاری آن تأکید ندارد و برای تعریض کوچه و رفع ترافیک قول همکاری داده است. درباره تک‌مغازه‌ها هم اگر شاخصه‌های لازم را برای حفظ نداشته باشند و موجب گره ترافیکی شوند، می‌توان موضوع تخریب آن‌ها را بررسی کرد، اما مسئله دیگری که وجود دارد، تملک و هزینه‌های ناشی از آن است.
نیمی از بافت سرشور در بافت فرسوده قرار گرفته است که ضوابط و قوانین و مقررات شهرسازی خاص خودش را دارد. برای محله سرشور سند توسعه را آماده کرده‌ایم که بخش اجتماعی و اقتصادی آن انجام شده و بخش کالبدی آن باقی مانده است. در این چشم‌انداز سعی‌مان این است که بتوانیم به بهسازی، آماده‌سازی معابر، بازگشایی آن‌ها و تثبیت خانه‌های تاریخی بپردازیم.
تأکید بر طرح تثبیت سرشور!
سمیه شخصی‌خدابخش، مسئول امور طرح‌های توسعه شهری حوزه مرکزی اداره هماهنگی طرح‌های توسعه شهری:
گذر تاریخی به این معناست که فضا حال و هوای گذشته را برای مردم زنده می‌کند. شاید برخی بنا‌ها ارزش تاریخی نداشته باشند، اما وقتی عابر پیاده در سرشور قدم می‌زند با وجود همان بقایایی که باقی مانده است، می‌تواند گذشته را تصور کند.
طرح حریم با موضوع حریم منظری در سال۹۶ ابلاغ شد، اما اجرا نشد. یکی از بند‌های حریم منظری این است که گذر تاریخی نباید تعریض شود. گره ما در طرح تفصیلی همین است. در طرح قبلی، تعریض معابر در سرشور درنظر گرفته شده بود، اما الان چنین نیست.
به دستور استانداری برای گذر تاریخی و نیاز‌های ترافیکی قرار شد کمیسیون ماده۵، کمیته فنی و راه و شهرسازی به‌همراه مشاور از محل بازدید کنند. اگرتا کنون در گذر‌های سرشور و چهنو بیش‌از هفتاد‌درصد تعریض انجام شده باشد، گذر تاریخی معنایی نخواهد داشت و طرح تثبیت هم نباید مطرح شود، اما در این بازدید مشخص شد چهنو ۵۵ درصد و سرشور ۴۷ درصد تعریض شده است و می‌توان گذر را حفظ کرد.
با پافشاری شهرداری برای کاهش ترافیک، کمیسیون ماده ۵ موافقت کرد که طرح تثبیت وضعیت موجود در چهنو را کنار بگذارند و برای این معبر بر مبنای عرض دوازده‌متر طراحی شهری انجام شود، اما گذر سرشور با همان شرایط باقی بماند.
***
به پیشنهاد اعضای حاضر در جلسه به‌دلیل نبود نماینده سازمان میراث فرهنگی که یکی از سازمان‌های مهم در تصمیم‌گیری بافت سرشور است، قرار بر برگزاری جلسه دیگری شد. در جلسه بعدی نماینده شهرداری منطقه ۸ پلاک‌هایی را که گره ترافیکی ایجاد می‌کنند، معرفی خواهد کرد.
* این گزارش سه‌شنبه ۱۲ دی‌ماه ۱۴۰۲ در شماره ۵۵۰ شهرآرامحله منطقه ۷ و ۸ چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
چالش‌های معلمی در حاشیه شهر 
محله امامیه؛ پربوستان‌ترین محله قاسم‌آباد 