داستان مفاخر مشهد در کتاب جمال مدیر‌شانه‌چی
مریم محبی| «۵۰ چهره فاخر خراسان بزرگ»، «۵۰ چهره علمی خراسان بزرگ» و «چهره‌های ادبی، انجمن نویسندگان اهل قلم خراسان»، سه عنوان کتابی است که با هدف معرفی مفاخر و چهره‌های برتر ادبی، فرهنگی، هنری و علمی سرزمین خراسان بزرگ، با سعی و تلاش جمال مدیر شانه چی تهیه و تدوین شده است.
در این بین، چهره‌های ادبی برآمده از انجمن نویسندگان اهل قلم خراسان، آخرین اثری است که ماه پیش روانه بازار نشر شد. ما در این فرصت به سراغ نویسنده آن، یعنی جمال مدیرشانه چی، عضو انجمن نویسندگان اهل قلم خراسان، رفتیم و با او درباره این اثر و آثار پیشین او صحبت کردیم.
خراسان بزرگ و گنجینه‌ای ارزشمند و ناتمام
هرکدام از این کتاب‌ها را که تورق کنید، اسامی شاخصی از سرزمین خراسان به چشم می‌خورد. به عنوان مثال در کتاب ۵۰ چهره فاخر خراسان بزرگ که اولین کتاب از این مجموعه است، نام هایی، چون دکتر محمدحسن گنجی، پدر علم جغرافیای ایران، بدیع الزمان فروزانفر، محمدمهدی ناصح، احمد احمدی بیرجندی و رضا زمردیان، از استادان شعر و ادب فارسی و سیدغلامرضا سعیدی، اسلام شناس و متفکر برجسته معاصر را در خود جای داده است.
مرتضی مطهری، سیدجلال الدین آشتیانی، علی شریعتی، محمدرضا شفیعی کدکنی، مهدی اخوان ثالث، پوران شریعت رضوی، محمود دولت آبادی، محمدرضا شجریان نیز برخی دیگر از چهره‌هایی هستند که نویسنده در این اثر به سراغ آن‌ها رفته است.
نکته دیگری که در این کتاب وجود دارد این است که برای کنار هم قرار دادن این اسامی، فقط به چهره‌هایی بسنده نشده است که زاده سرزمین خراسان باشند، بلکه در خلال نام‌ها می‌توانید با بزرگانی ملاقات کنید که در خراسان چشم به دنیا باز نکرده اند، اما در همین آب و خاک بالیده اند یا دست کم زمان قابل توجهی را در خاک خراسان زیست کرده اند.
افرادی، چون سیدجلال الدین آشتیانی، استاد برجسته فلسفه و عرفان و از شاگردان علامه طباطبایی. کسی که در آشتیان متولد شد، در قم و نجف بالنده شد و در ادامه، برای سال‌ها در دانشگاه مشهد به تدریس پرداخت.
در ادامه، سال ۱۴۰۰، مجلد دیگری از این مجموعه با نام «۵۰ چهره علمی خراسان بزرگ» منتشر شد که در این مجموعه نیز نام‌های بزرگی به چشم می‌خورد.
نام هایی، چون آیت الله سیدمحمدهادی میلانی، قمر آریان (همسر زنده یاد عبدالحسین زرین کوب)، عبدالجواد ادیب نیشابوری، بدری تیمورتاش (خواهر عبدالحسین تیمورتاش) که نخستین بانوی دندانپزشک ایرانی و عنوان مادر دندانپزشکی ایران لقب گرفته است، فخرالدین حجازی، علامه فاضل تونی، سیدمحمد مشکوه، نجیب مایل هروی، مهدی محسنیان راد، علیرضا هزار، حیدر یغما، حسن عمید، داریوش ارجمند، عباس شیخ الاسلامی، علی اصغر عابدزاده، یونس شکرخواه، حسین صادقی، مهدی نوروز و نقیب نقوی؛ و اکنون در فاصله‌ای تقریبا ۲ ساله، جمال شانه چی دست گذاشته است روی چهره‌های ادبی این دیار که البته از دل انجمن نویسندگان اهل قلم خراسان برآمده اند.
مجموعه آثاری که می‌تواند همچنان ادامه پیدا کند
جمال شانه چی از این کتاب با عنوان یک کتاب درون خانوادگی یاد می‌کند و می‌گوید: «کتاب چهره‌های ادبی خراسان یک کتاب درون خانوادگی است؛ به این معنا که شخصیت‌های ادبی، فرهنگی و فرهیخته انجمن نویسندگان اهل قلم خراسان کسانی هستند که به سراغ آن‌ها رفته ام.
درواقع ما این شخصیت‌ها را در قالب یک کتاب معرفی کرده ایم و یکی از سلسله کتاب‌هایی است که با همین محوریت از سال ۱۳۹۸ شروع به تألیف کردم و کتاب حاضر درواقع ادامه همین مجموعه است.»
او البته معتقد است در خراسان و مشهد نامداران زیادی هستند که می‌توان چند مجلد دیگری از این مجموعه را منتشر کرد: «سرزمین خراسان چنان گنجینه‌ای ارزشمند است که طیف وسیعی از بزرگان عرصه‌های مختلف ادبی، هنری، علمی و ورزشی را در خود جای داده است که این سلسله کتاب‌ها می‌تواند همچنان ادامه پیدا کند.»
همه چیز از دهه ۶۰ شروع شد
اما نقطه آغاز تهیه و تدوین این مجموعه کتاب‌ها کجاست؟ شانه چی درباره آغاز این روند نیز برای مان صحبت می‌کند؛ اینکه داستان جمع آوری مفاخر مشهد از کجا شروع شده که در سال ۱۴۰۲ به سه مجلد رسیده است.
او می‌گوید سابقه این کار برمی گردد به دهه ۶۰ و دوران تحصیلش در دبیرستان و تجربه‌های کوچک تری که به کسب تجربه‌ای بزرگ‌تر منجر می‌شود: «در دوران دبیرستان در دهه ۶۰ فعالیت‌هایی را با همین ماهیت انجام می‌دادیم. به عنوان مثال، یک مرتبه دبیران با تجربه‌ای که سن و سال زیادی داشتند را شناسایی کردیم و در قالب یک نشریه داخلی در دبیرستان، آن‌ها را معرفی کردیم و درباره شخصیت‌های علمی آن‌ها نوشتیم.
شخصیت‌هایی که اکنون جزو چهره‌های ادبی و شاعران این سرزمین هستند. دهه ۷۰ نیز نشریه‌ای با نام مرآت منتشر می‌شد که به مرکز پژوهش‌های جوانان آستان قدس رضوی تعلق داشت. این نشریه که در اواخر این دهه منتشر می‌شد، قسمتی داشت درباره مفاخر شهرمان که تنظیم و تکمیل آن را به من سپرده بودند.
زمان گذشت تا سال ۹۵ که محمد حقیقت خواه، انجمن نویسندگان اهل قلم خراسان را تشکیل داد. انجمنی که من هم وارد آن شدم و همکاری مان با آن آغاز شد؛ و در ادامه در سال ۹۸ اولین کتابم یعنی ۵۰ چهره فاخر خراسان را تألیف کردم.»
اولویت با پیشکسوتان بود
سؤال دیگری که از شانه چی می‌پرسم، این است که در مقام مؤلف این کتاب، چه اولویت‌هایی را برای انتخاب مفاخری که به زندگی آن‌ها پرداخته در نظر گرفته است. او می‌گوید: «یکی از اولویت هایم پیشکسوت بودن شخصیت موردنظر بوده است و دیگر اینکه کار ممتازی انجام داده باشند.»
او البته به یک نکته دیگر هم اشاره می‌کند؛ اینکه غالبا دست گذاشته است روی مفاخری که اکنون در قید حیات هستند و می‌توان از حضورشان بهره برد.
کاش قدر بزرگان را در زمان حیاتشان بدانیم
شانه چی صحبت هایش را این گونه ادامه می‌دهد: «نباید فراموش کنیم که باید در زمان حیات بزرگان و شخصیت‌های ارزشمند فرهنگی و علمی، قدر آن‌ها را بدانیم نه اینکه وقتی کار از کار می‌گذرد به فکر این بیفتیم تا کوچه یا خیابانی را به نامشان کنیم. کاش قدر امثال مرحوم سیدمحسن مصطفی زاده یا سعید تشکری را در زمان حیاتشان بیشتر می‌دانستیم.
مطالب مورد نیاز برای این افراد که دیگر رخ در نقاب خاک کشیده اند با مراجعه به مصاحبه‌ها و حتی پرسش و پاسخ از نزدیکان این عزیزان جمع آوری کرده ام.»
او درباره تهیه و تدوین این کتاب یک نکته دیگر هم به ما می‌گوید: «بازخورد‌هایی که در جامعه گرفتم خوب بوده است به ویژه در میان اهالی دانشگاهی و شخصیت‌های علمی.»
* این گزارش سه‌شنبه ۲۴ بهمن‌ماه ۱۴۰۲ در شماره ۴۱۵۵ روزنامه شهرآرا صفحه فرهنگ و ادبیات چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
محله امامیه؛ پربوستان‌ترین محله قاسم‌آباد 
مسجد امام‌حسن مجتبی (ع)؛ اتاقکی که پایگاه انقلاب شد 