نقاشِ دیواری‌های مشهد
تاج الدین| شاید به‌جرئت بتوان گفت نقاشیِ کارگرانی که در چهارراه صیاد شیرازی مشغول کارند، یکی از نقاشی‌های دیواری است که در مشهد ماندگار شده است؛ نقاشی دیواری‌ای با طرحی سنتی که نمایانگر معماری ایرانی اسلامی و نگارگری شخصیت‌های ایرانی است و به‌گونه‌ای روی دو ساختمان نزدیک به هم نقش زده شده که در عین جدایی از هم، یکی هستند.
درحقیقت این کار جزو نخستین تجربه‌های نقاشی دیواری در مشهد به شمار می‌رود که سال ۸۹ به اجرا درآمد. طراح این کار مهدیه باغبانی، بانوی هنرمند جوانی است که کارشناسی‌ارشد گرافیک دارد.
با تشویق و حمایت پدرم گرافیست شدم
او که متولد ۱۳۶۴ مشهد است، به‌دلیل علاقه‌ای که به رشته گرافیک داشت، با انتخاب این رشته در هنرستان، قدم به این مسیر می‌گذارد تا امروز که با مدرک کارشناسی‌ارشد به‌عنوان طراح گرافیک، فعالیت‌های هنری خود را به‌طور رسمی ادامه می‌دهد.
او که به باور خودش، کار حرفه‌ای را خیلی زود شروع کرده است، از روز‌های آغازین فعالیتش این‌گونه یاد می‌کند: «سال۸۴ در حیطه گرافیک فعالیت‌هایم را شروع کردم و دو‌سالی دوره‌های مختلفی را گذراندم. پس‌از آن مستقل شدم و برای خودم دفتر کاری راه‌انداختم. از ابتدای سال۸۹ نقاشی دیواری را شروع کردم. اتفاقا همان سال نیز کاری را در میدان سعدی برعهده گرفتم که طراحی و اجرایش را خودم انجام دادم.»
باغبانی با بیان اینکه نقاشی دیواری میدان سعدی، طرحی انتزاعی از چهار فصل سال بود، یادآور می‌شود: «باید نقاشی دیواری را روی خانه‌ای می‌کشیدیم که به گفته شهرداری در طرح تخریب قرار داشت، اما امروز هنوز سر جایش باقی است و فقط کمی رنگ آن به‌دلیل آلودگی ناشی از تردد زیاد خودروها، محو شده است.»
نقش کاخ خورنق بهزاد در صیاد شیرازی
او درباره دومین نقاشی دیواری‌اش می‌گوید: «کار دومم را به‌دنبال فراخوان شهرداری در سال۸۹ و تصویب طرحم، در چهارراه صیاد شیرازی انجام دادم.» آن‌گونه که او اظهار می‌کند، فقط کار طراحی و نظارت را برعهده داشته و اجرای نقاشی که بین ۱۰ تا ۱۲ روز زمان برده، توسط عباسعلی علی‌پور انجام شده است.
این نقاشی دیواری از روی یکی از نقاشی‌های دوره صفوی متعلق به بهزاد، طراحی شده است
این بانوی هنرمند درباره طرح نقاشی دیواری چهارراه صیاد شیرازی این‌گونه توضیح می‌دهد: «در طرحم از معماری ایرانی‌اسلامی بهره برده و آن را با نگارگری ایرانی ترکیب کرده‌ام که می‌توان گفت کاری بومی و مختص به فرهنگ خودمان است.»
آن‌گونه‌که او یادآور می‌شود، این نقاشی دیواری با طاق‌های جناقی و نگارگری شخصیت‌های ایرانی از روی یکی از نقاشی‌های دوره صفوی متعلق به بهزاد، طراحی شده که ساختن کاخ خورنق را به تصویر کشیده است.
استفاده از اختلاف فضایی در طراحی نقاشی صیادشیرازی
او که به گفته خودش در این نقاشی دیواری سعی کرده است بیشتر از اختلاف فضایی بین ساختمان‌ها استفاده کند، می‌گوید: «محیط و معماری ساختمان در نمود نقاشی دیواری تاثیر بسیار زیادی می‌گذارد؛ در این کار نیز ساختمان‌ها به شکلی هستند که در عین فاصله داشتن از یکدیگر، از نمای خاصی متصل به هم دیده می‌شوند که از این امتیاز برای اجرای طرحم بهره گرفتم.»
البته باغبانی، دلیل دل‌نشین‌بودن نقاشی دیواری چهارراه صیاد شیرازی را این موضوع بیان می‌کند که «چون این طرح برگرفته از فرهنگ خودمان است، آدم با آن غریبی نمی‌کند. به نظر من باید طراحی‌ها درراستای هنر سنتی ایرانی باشد و از تکنیک‌های مدرن‌تر در آن بهره برد.»
خانه خاطره‌ها، نقشی بر دیوار بولوار صارمی
اما همه فعالیت‌های باغبانی در حوزه نقاشی دیواری به این دو مورد محدود نمی‌شود؛ «نقاشی دیواری خانه خاطره‌ها در صارمی ۷ که از فضای معماری خانه‌های کاشان در آن استفاده کردم، از دیگر کارهایم است که در جشنواره دیوارنگاری در حوزه طرح و اجرا مقام آورد.»
او به نقاشی دیواری دیگری که برای سازمان پسماند اجرا کرده اشاره می‌کند و می‌گوید: «بالاتر از میدان گاراژدار‌ها روی سوله‌ای متعلق‌به سازمان پسماند، نقاشی ترکیبی نگارگری و معماری ایرانی را اجرا کردم.»
نقاشی‌دیواری روی دیوار پادگان بزرگراه کلانتری نیز که طرحی سنتی با نقش برجسته، آجرکاری، طاق‌های موزاییک‌کاری و ستون‌های تزیینی است، توسط این بانوی هنرمند اجرا شده است.
علاوه‌بر‌این می‌توان به طرح کتابخانه روی دیوار دبیرستان پروین اعتصامی در میدان راهنمایی به‌عنوان کار دیگری از این بانو اشاره کرد؛ همچنین طرح آموزشی دکوپاژ حروف در مدارس فرزانگان، مجتمع بعثت، خوارزمی و... نقاشی دیواری ساختمان اداره کل آموزش و پرورش استان نیز کار اوست که باز هم از فضا‌های سنتی در آن استفاده شده است.
طراحی نهج‌البلاغه، درخت زندگی
باغبانی، گریزی هم به نقاشی دیواری طرح نهج‌البلاغه، درخت زندگی در بولوار آموزگار می‌زند و می‌گوید: «این طرح نیز یکی از کار‌هایی است که با استفاده‌از ایجاد تناسب با فضای اطراف، طرحی از طبیعت را به‌شکلی انتزاعی نقش زده‌ایم که اهمیت نقش محیط در موفقیت نقاشی دیواری در این نمونه نیز به‌خوبی مشاهده می‌شود.»
۵ تا ۱۰ سال عمر یک نقاشی دیواری
نکته‌ای که کمی افسوس را به همراه می‌آورد، عمر کوتاه نقاشی‌های دیواری است که این هنرمند در این زمینه این‌گونه توضیح می‌دهد: «نقاشی‌های دیواری معمولا بین پنج تا ده سال عمر می‌کنند، اما می‌توان ماندگاری آن‌ها را با استفاده از زیرسازی اصولی و رنگ‌های مرغوب‌تر و مقاوم‌تر مانند آکرولیک به ۱۵ تا ۲۰سال رساند؛ البته استفاده از این‌گونه رنگ‌ها نیازمند حمایت مالی کارفرماست.»
فعالیت در حوزه المان‌های محیطی
از او می‌خواهیم کمی درباره دیگر زمینه‌های هنری‌اش توضیح دهد که با بیان اینکه گرافیک حوزه گسترده‌ای را شامل می‌شود، می‌گوید: «علاوه‌بر نقاشی دیواری و کار‌های تبلیغاتی، در حوزه المان‌های محیطی نیز به‌ویژه در مناسبت‌های مختلف مثلا استقبال از بهار، فعالیت و مشارکت داشته‌ام.»
ازعمارت بهاری تا کوچه‌های مدینه
ازجمله المان‌هایی که این بانوی هنرمند در فاصله سال‌های۹۰ تا ۹۲ در مشهد اجرا کرده است، می‌توان به عمارت بهاری با استفاده از هفت شخصیت نگارگری و فضاسازی معماری ایرانی، کوزه‌های سنتی رنگی، ماکت نهنگ با فرم انتزاعی و طرح‌های شاد بهاری، تخم‌مرغ‌های رنگی، کاشی‌کاری پل گلبهار با موضوع علی بن‌موسی‌الرضا، قارچ‌های رنگی، بادبادک‌ها، کوچه‌های مدینه با معماری مسجدالنبی به‌مناسبت شهادت حضرت فاطمه (س) و... اشاره کرد.
المان‌های محیطی او محدود به مشهد نمی‌شود و او دو المان نیز برای کیش طراحی و اجرا کرده است؛ «سال۹۲ در کیش المان‌های فلاورباکس، خرچنگ و معماری خانه‌های کاشان با فضاسازی تابلو‌های نگارگری و طاق‌های ایرانی را با قابلیت ورود به فضای داخلی آن، اجرا کردم.»
درگذشته طراحی‌ها و اجرا‌ها حرفه‌ای‌تر بود
او لابه‌لای توضیحاتی که درباره کارهایش می‌دهد، حرف‌هایی از جنس درد‌های یک هنرمند نیز بیان می‌کند؛ «رویکرد به نقاشی دیواری و انجام کار‌های هنری در شهر در گذشته نسبت به حالا بهتر بود. روال خوبی وجود داشت و کار‌ها هر‌بار از‌نظر طراحی و اجرا حرفه‌ای‌تر می‌شد، اما مدتی است که رویکرد‌ها تغییر کرده.» باغبانی در مقایسه‌ای بین رویکرد مشهد و تهران در این زمینه، اظهار می‌کند که در حال حاضر تهران بهتر و قوی‌تر کار می‌کند.
باید در طراحی‌ها ریتم رنگی و فرمی رعایت شود
این بانوی هنرمند پس‌از تجربه چندین ساله‌اش تاکید می‌کند: «یکی از موضوعاتی که باید در هنر شهری رعایت شود، انجام طراحی‌ها و انتخاب رنگ‌بندی‌ها، متناسب‌با محیط اطراف است؛ همین توجه‌به ریتم رنگی و فرمی در هنر است که اهمیت و کاربرد فراوانی دارد.»
دنباله توضیح باغبانی می‌رسد به اینکه: «در کل نقاشی دیواری مبتنی‌بر اصول در مشهد نداریم؛ چرا‌که این هنر ویژگی‌های خاص خودش را دارد و باید هنگام طراحی و اجرای آن، آیتم‌های محیطی، معماری ساختمان‌ها و سلیقه و فرهنگ مخاطب رعایت شود.»
او اظهار می‌کند: «متاسفانه در اغلب نقاشی‌های دیواری، فقط به بزرگ‌نمایی اهمیت می‌دهند که این نکته با کاری که طراحی شده و همه جوانب آن سنجیده شده است، تفاوت بسیار دارد. بدون طراحی و سنجش اثر، نقاشی دیواری به‌زودی از ذهن مردم پاک می‌شود.»
* این گزارش چهارشنبه، ۱۸ شهریور ۹۴ در شماره ۱۶۳ شهرآرامحله منطقه ۹ چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
محله رسالت؛ یادگار روستای یوسفیه و قاسم‌آباد 
حجاب؛ محله پررفت‌وآمد قاسم‌آباد 