سردار تیموری بانی خیر شد

مدرسه دودر یکی از آثار تاریخی منحصربه‌فرد معماری دوره تیموری است.این مدرسه پس از احداث مسجد گوهرشاد و توسط یکی از فرماندهان دوره تیموری با نام امیر یوسف خواجه بهادر،ملقب به غیاث الدین، در بازار زنجیر احداث شد. در ابتدا نام آن را به‌سبب نام بانی‌اش، امیریوسف‌، یوسفیه نهادند اما در مقطعی در بین مردم به مدرسه «امیرسیدی» هم شناخته شده بود. این‌همه درحالی است که پس از مدتی به‌علت داشتن دو در شرق و غرب، نام این مدرسه‌ به دودر یا دودرب تغییر پیدا کرد‌.
با گذشت زمان این مدرسه در داخل حرم مطهر امام‌‌رضا(ع) قرار گرفت و اکنون یکی از در‌های آن مقابل صحن جمهوری و در دیگر مقابل مدرسه پریزاد قرار دارد‌.این هفته نگاهی خواهیم داشت به این مدرسه تاریخی.

شاهزاده خیر

بانی مدرسه، فرزند یکی از سرداران تیمور به‌نام «امیر شیخ علی بهادر» بوده است که در تصرف خراسان به‌ویژه کلات کمک‌های بسزایی به تیمور کرد. همین مطلب موجب شده است که حکومت برخی شهرهای ولایت توس در خاندان او موروثی شود. «امیر غیاث‌الدین یوسف خواجه بهادر» فرزند امیر شیخ علی بهادر، در زمان بایسنقربن‌امیر شاهرخ به ولایت توس منصوب شد. وی در سال۸۴۳قمری دستور ساخت مدرسه دودر را داد که درواقع حرکتی برای جاویدساختن نام خویش بود. کتیبه‌ای در جنوب شرقی بنا، ذیل نام ابوالمظفر شاهرخ‌ بهادر سلطان به این موضوع اشاره کرده است‌.

مدرسه‌ای با 2گنبد

نخستین چیزی که در مواجهه با این مدرسه نظر بیننده را جلب می‌کند، 2گنبد زیبای آن در 2طرف مدرسه است‌. هر‌ 2گنبد دولایه و به‌رنگ آبی‌آسمانی بوده و با هنر کاشی‌کاری معرق آراسته شده‌ است و در 2جهت شرق و غرب مدرسه قرار دارد. حاشیه‌های داخلی گنبد‌ها به «الملک‌لله» و «الحکم‌لله» مزین شده است. در میان گنبد‌ها، صورت قبری‌ است که در آن آیاتی از قرآن مجید به‌خط ثلث نگاشته شده ‌است‌. مدرسه دودر از لحاظ کاشی‌کاری‌، معرق‌کاری‌ و تزیینات متفاوت، از زیبایی خاصی برخوردار است‌. این مدرسه همچون دیگر مدارس عهد تیموری چهارایوانی است. کتیبه سردر آن، نام بانی‌، پادشاه وقت و سال تأسیس آن را در بر دارد‌. مدرسه دودر 500 یا 600مترمربع مساحت دارد و در 2طبقه ساخته شده است.

32حجره، 32کتیبه شعر

مدرسه دودر 32حجره دارد و نکته جالب‌ توجه اینکه به همین تعداد، بر ساقه‌های گنبد‌های زیبای این مدرسه، کتیبه‌هایی قرار دارد که اشعار وزین فارسی بر آن‌ها نوشته شده‌ است. هر 32حجره دارای ایوانچه‌هایی‌ هستند که با کاشی‌های کتیبه‌دار آراسته شده‌‌اند. این حجره‌ها برای سکونت و تحصیل شبانه‌روزی طلاب علوم دینی بنا شده ‌بودند و طلاب در آن‌ها به تحصیل می‌پرداختند‌. صحن مدرسه به‌نسبت کوچک است‌ و بانی مدرسه، میرزاغیاث‌الدین، در این مدرسه دفن شده است. آرامگاه او در زیر گنبد جنوب شرقی قرار دارد و با کتیبه‌ای معرق‌کاری‌‌شده مشخص شده‌‌ است. از این کتیبه که ابیاتی دارد و به‌تاریخ 846قمری است، مشخص می‌شود بانی مدرسه 3سال پس از تأسیس آن فوت کرده ‌است‌‌‌. همچنین در این مدرسه یک امیر معروف دیگر عهد تیموری به‌نام امیر سیدی مدفون است.

2بازسازی

مدرسه دودر 2بار در سال‌های مختلف بازسازی شده است، اولین بازسازی آن 4سال پس از زلزله سال1084 یعنی در سال1088قمری در عهد صفوی بوده که در کتیبه سردر مدرسه به این موضوع اشاره شده‌‌‌ است. می‌گویند این مهم‌ترین بازسازی مدرسه بوده که مادر شاه‌سلیمان صفوی آن را انجام داده ‌است‌. پس از انقلاب اسلامی نیز مرمت‌هایی انجام شده و در برخی قسمت‌های آن تغییراتی به وجود آمده است و اکنون این مدرسه به‌عنوان دارالقرآن برای اجرای برنامه‌های متنوع قرآنی فعالیت می‌کند.