مرور پریشانی‌های خانه تاریخی موسوی
شعبان شریف| خانه تاریخی موسوی معروف به «خانه پریشانی» در محله نوغان، نوغان ۶، کوچه محمدزاده، روبه‌روی پلاک ۷۲ درکنار پارک بخارایی واقع شده است.
طبق گفته‌های مالک فعلی خانه پریشانی، سیدمهدی پریشانی، اطلاعات دقیقی درباره تاریخ این بنا وجود ندارد. فقط کارشناسان امر، آن را متعلق به آثار معماری اوایل دوره پهلوی اول می‌دانند که در ادامۀ سبک معماری قاجاری ساخته شده است. این بنای تاریخی در تاریخ ۱۲ تیر ۱۳۸۴ به شماره ثبت ۱۲۰۶۶ در شمار آثار ملی قرار گرفت.
تاریخچه بنا و وجه‌تسمیه اثر
براساس کتیبه سردر بنا، این خانه تاریخی سابقه ساختی معادل ۸۵ سال را دارد. خانه موسوی از ابتدای ساخت، کاربری مسکونی داشته است. مالکیت این بنا خصوصی است و اینک دراختیار سیدمهدی موسوی پریشانی می‌باشد.
ویژگی‌ها
سردر ورودی اصلی این بنای رفیع و مزین به آجر‌های نقش‌دار و کاشی‌رنگ، فیروزه‌ای است. این نمای زیبا رو به گذر قرار دارد و دسترسی بنا همراه با نقوش متنوع آجری که در سراسر بدنه ظاهری آن قابل مشاهده است، از همین سمت بنا امکان‌پذیر است.
تلفیق این نقش‌ونقوش با کاشی‌های نره و دندان‌موشی فیروزه‌ای که در بدنه و رخ‌بام بنا اجرا شده است، همچنین وجود ستون‌های ایوان با آجر‌های منقوش و ایوان بنا در طبقه دوم با فرمی متناسب در میانه بنا، از ویژگی‌های شاخص اثر یادشده است.
مشخصات
منزل تاریخی پریشانی در دو طبقه قرار دارد. در ورودی چوبی قدیمی آن، رو به گذر منتهی به بنا باز می‌شود. در بالای آن قابی آجری با آجر‌های منقوش اجرا شده که درونش، نقوش هندسی متقارن با آجر‌های منقوش و کاشی نره قرار گرفته است.
در نمای طبقه دوم نیز پنجره‌ای درمیان قاب آجری قرار گرفته است و در دو طرف نمای مذکور دو پافیلی واقع شده‌اند. پس از ورودی، دالانی باریک قرار دارد که پلکان دسترسی به طبقه دوم در آن است. واشو‌هایی رو به حیاط و درون اتاق‌های طبقه اول از این راهرو باز می‌شود. اتاق‌ها در طبقات اول و دوم ساده و بدون تزیینات است.
ایوان طبقه دوم با سه قوس نیم‌دایره بر روی دو ستون درمیان نمای بنا واقع شده است. در گوشه‌های ایوان، قالب‌های آجری واقعند. سقف ایوان آب‌بندی است و در زیر آن در قسمت‌های فروریخته، تیرپوش اصلی دیده می‌شود. درِ نمای رو به حیاط بنا سراسر از بدنه آجر‌های نقش‌دار پوشیده است.
فضای بالای پنجره‌ها سنتوری است و با آجر‌های منقوش مزین شده‌اند. قابچه‌های آجری با آجر‌های تراش در بالای بنا قرار گرفته‌اند که درمیان آن‌ها کاشی‌های معرق فیروزه‌ای و سفید خودنمایی می‌کند. درِ فلزی بزرگی در انتهای حیاط رو به کوچه باز می‌شود که محل رفت‌وآمد ساکنان آن است.
تغییرات
اندود سیمانی کشیده‌شده بر روی دیوار‌های اضلاع داخلی بنا تا ارتفاع نصف آن‌ها، تنها دخل‌وتصرف انجام‌شده و مشهود اثر می‌باشد. دیوار حیاط به‌دلیل فرسودگی، نوسازی شده است. بخشی از بالای ایوان به‌دلیل فروریختگی با مصالح آجر و سیمان به‌طور ناهمگون با اصل بنا بازسازی شده است.
نشست بخشی از ساختمان به‌علت نفوذ رطوبت و فرسودگی پی و ترک‌های ناشی از آن، در برخی نقاط ساختمان و همچنین اثرات مخرب رطوبت نشستی و نزولات جوی بر بدنه و نمای بنا، از آسیب‌های واردشده بر بناست. عایق‌بندی پشت‌بام بنا دچار فرسودگی شده و زمینه‌ای مساعد برای تخریب رطوبت باران و برف بر بنای مدنظر فراهم کرده است.
حجم وسیع آجرکاری به‌خصوص آجر‌های نقش‌دار در نمای بنا و شیوه‌های اجرای متنوع آن‌ها، نشانگر ذوق سرشاری است که هنرمند معمار در اجرای ساختمان به‌کار گرفته است، اما مسیر دسترسی و عدم رسیدگی مناسب، مانع از گذر هر بیننده مشتاقی از کنار بنای فوق می‌شود.
وضع موجود
نابسامانی در وضعیت کالبدی به‌دلیل ریزش تزیینات، تخریب بخشی از نما، نشست و ترک ستون‌های ایوان، ترک‌های ناشی از افزایش بار و فرسودگی مصالح، پوسیدگی چوب‌های سقف و مسدود کردن گشودگی‌ها (در و پنجره در نما)، اما به‌لحاظ ساختاری و سازه‌ای در شرایط مناسبی قرار دارد.
این بنای تاریخی را مالک به اجاره داده است و اکنون در طبقه اول آن، سکونت می‌شود و در طبقه همکف و زیرزمین آن، کارگاه و انبار مورد بهره‌برداری قرار دارد. بافت مسکونی مجاور بنای تاریخی، تخریب و تبدیل به فضای سبز شده است. همچنین تخریب بافت در مقابل این اثر به‌دلیل احداث پروژه‌های اقامتی‌تجاری درحال انجام
است.
وضعیت آینده اثر دربرابر اجرای طرح نوسازی‌وبهسازی بافت پیرامون حرم مطهر رضوی
خانه تاریخی موسوی‌پریشانی با توجه به مشخصات فنی طرح، در محدوده قطاع ۲ و سطح ۲ با رویکرد اقامت واقع شده است. به‌دلیل موقعیتِ قرارگیری در حدفاصل بافت مسکونی و تجاری در سطح ۲، دسترسی به محور خیابان شعاعی و شارستان و وجود فضای سبز درون‌محله‌ای، وضعیت مطلوبی برای آینده آن پیش‌بینی می‌گردد.
پی نوشت: همه اطلاعات به‌صورت میدانی تهیه شده است.
* این گزارش پنجشنبه ۵ بهمن ۱۳۹۶ در شماره ۲۶۸ شهرآرا محله منطقه ثامن چاپ شده است.
لینک کوتاه
ارسال نظر
عکس گرفتن با عکس حسن یزدانی 
سازندگان و بانیان قدیمی‌ترین کاشی‌های حرم رضوی چه کسانی بودند؟ 