کتیبه‌نویس اماکن مقدس
حسین قائمی ۱۰ ساله بود، به‌خاطر خط خوشی که داشت، همراه پدرش به معراج شهدا می‌رفت و مشخصات شهدا را روی کفن آن‌ها می‌نوشت، تا اینکه با پیکر برادرش در معراج مواجه شد.
چند‌ماهی از خبر شهادت برادرش می‌گذشت، اما پیکرش نیامده بود. نام حمید در فهرست شهدای مفقودالاثر قرار داشت. در همان روز‌های بی‌خبری، او و پدر به‌خاطر خط خوششان به معراج دعوت شده بودند تا روی کفن شهدا اطلاعات هویتی‌شان را بنویسند.
او با ماژیک مشخصات شهدا و محل شهادت آن‌ها را روی کفنشان می‌نوشت. خاطرش هست که آن روز دوشنبه بود. حسین درحالی‌که فهرست نام شهدا را در دست داشت، کارش را شروع کرد. جلو پیکر یکی از شهدا که رسید، دستش شل شد و ماژیک روی زمین افتاد. همه مشخصات آن پیکر با برادر شهیدش همخوانی داشت. نام: مجید، نام خانوادگی: قائمی‌کرمانی. نام پدر: محمود، تاریخ شهادت: ۳ شهریور۱۳۶۳.
حسین به‌سختی توانست خودش را جمع‌وجور کند و پدرش را صدا بزند. این واقعه بعد از گذشت نزدیک به چهل‌سال هنوز در ذهن حسین قائمی‌کرمانی نقش بسته است. آن کودک ده‌ساله که با ماژیک روی کفن شهدا مشخصاتشان را می‌نوشت، حالا به یکی از استادان پیش‌کسوت خوشنویسی کشور تبدیل شده است.
حسین قائمی‌کرمانی نزدیک به پنجاه‌سال دارد و در محله شهید‌مطهری ساکن است. او رئیس سابق انجمن خوشنویسان استان و مدرس برتر خوشنویسی کشور است. برای گفتگو با این هنرمند، راهی کلاس خوشنویسی او در مسجد امام‌علی (ع) در خیابان شهید مطهری شدیم. هنرآموزان مشغول نوشتن هستند. صدای کشیده‌شدن قلم روی کاغذ گوش را می‌نوازد.
قائمی هر‌از‌گاهی بلند می‌شود و بین هنرجو‌ها می‌چرخد و اشکالاتشان را به آن‌ها گوشزد می‌کند.
پدرم اولین استادم بود
آن‌طور‌که خودش می‌گوید، هنر خوشنویسی در خانواده آن‌ها موروثی است. او و خواهر و برادرهایش خط خوششان را از پدر به ارث برده‌اند. اما بینشان حسین تنها کسی بود که خطاطی را به‌عنوان یک هنر ادامه داد؛ «مرحوم پدرم (محمود قائمی‌کرمانی) اولین استادم در این زمینه بود. مقدمات و اصول اولیه خوشنویسی را با سرمشق‌های ساده پیش او آموختم. پدرم می‌گفت من روزی خطاط و خوش‌نویس بزرگی خواهم شد.»
یوسف گمگشته
حسین قائمی ۱۰ سال بیشتر نداشت که برادرش به شهادت رسید و یک‌ماه‌و‌نیم مفقودالاثر بود. حسین در آن دوران، با همان سن و سال کم، به‌خاطر خط خوشی که داشت، همراه پدرش به معراج شهدا می‌رفت و مشخصات شهدا را روی کفن آن‌ها می‌نوشت، تا اینکه با پیکر برادرش در معراج مواجه شد.
خودش می‌گوید: مرحوم پدرم از شاگردان مدارس مرحوم عابد‌زاده و از معتمدین شهر بود؛ به همین دلیل مسئولان بنیاد شهید از او خواستند که نوشتن تابوت شهدا را انجام دهد. او به‌صورت افتخاری این کار را انجام می‌داد و من را نیز با خود می‌برد تا کمکش کنم.
این استاد خطاطی درباره برادر شهیدش می‌گوید: مجید متولد۱۳۴۱ بود. او هم مانند دیگر خواهر‌ها و برادرهایم خوش‌خطی را از پدرمان به ارث برده بود. خانواده، تعدادی از نامه‌هایی را که مجید از سربازی و با خط زیبای نستعلیق نوشته بود، دارند. هم‌رزمانش که شیفته خط زیبای او شده بودند، از برادرم می‌خواستند که نامه‌های آن‌ها را هم بنویسد.
به گفته او، مجید که از فعالان انقلابی محله بود، پیش از انقلاب اسلامی، شعار‌های بسیاری روی در و دیوار شهر نوشته بود. او بعد‌از استخدام در ارتش و حضور در جبهه، سال۱۳۶۲ در عملیات والفجر۲ در منطقه عملیاتی ارتفاعات حمزه به شهادت رسید، اما، چون پیکرش پیدا نشد، مفقودالاثر اعلام شد.
داوری مسابقات خطاطی در دوران دبیرستان
حسین قائمی در نوجوانی بعد‌از آموختن مقدمات خوشنویسی برای تکمیل آموخته‌هایش به انجمن خوشنویسان مشهد می‌رود. او می‌گوید: از سال۱۳۶۴ با انجمن خوشنویسان مشهد آشنا شدم و آموزش چهارخط اصلی (ثلث، نسخ، شکسته و نستعلیق) را نزد استادانی مانند صحافی‌مقدم و اسماعیل قوچانی آموختم. اولین حضورش در مسابقات خوشنویسی را در کلاس اول راهنمایی تجربه می‌کند و رتبه اول مسابقات دانش‌آموزی خراسان بزرگ را به‌دست می‌آورد.
قائمی در دوره دبیرستان مدرک ممتاز خوشنویسی را از انجمن خوشنویسان استان خراسان دریافت می‌کند و بعد از آن در مسابقات مختلف خطاطی حضور درخشانی پیدا می‌کند؛ «از سال اول راهنمایی تا پایان دوران دانشگاه در همه مسابقات خطاطی که در سطح شهر، استان و کشور تحت عنوان دانش‌آموزی، دانشجویی، انجمن خوشنویسان، اداره ارشاد و... برگزار می‌شد، شرکت می‌کردم و همیشه یکی از رتبه‌های اول تا سوم مسابقات را به دست می‌آوردم.
من، جواد مسگری و محمد ظریف سه خطاط مشهدی بودیم که هرسال در مسابقات حاضر می‌شدیم و مقام اول تا سوم را کسب می‌کردیم.»
او از آن زمان تاکنون بیش‌از ۱۲۰ عنوان مختلف مسابقات خوشنویسی را به دست آورده است. یکی از بهترین رتبه‌هایش، کسب مقام اول مسابقات خوشنویسی دانش‌آموزان جهان اسلام بود که در ترکیه برگزار شد. او در چهار بخش اصلی مسابقات که شامل خط نستعلیق، ثلث، شکسته و نسخ بود، شرکت و رتبه اول بهترین خطاط را کسب کرد.
حسین در پایه سوم دبیرستان درس می‌خواند که به‌عنوان استاد خطاطی کانون‌های فرهنگی هنری نواحی ۲ و ۳ آموزشوپرورش مشهد تدریس خط به دانش‌آموزان را برعهده گرفت. او حتی در سال چهارم دبیرستان به‌عنوان یکی از داوران اصلی مسابقات خطاطی دانش‌آموزی آموزشوپرورش کشور انتخاب شد.
آموزش خوشنویسی- سال ۷۱
چرا این نوشته این قدر رنگارنگ است؟
حسین آقا در همان دوران نوجوانی برای کسب درآمدی که بتواند با آن هزینه‌های تحصیل و لوازم خطاطی را فراهم کند، در مغازه‌ای تابلو‌نویسی هم انجام می‌داد؛ «آن‌هایی که یادشان هست، می‌دانند در دوران جنگ تبلیغات زیادی درباره سپاه محمد رسول‌الله (ص) انجام می‌شد.
یک روز یکی از فرماندهان سپاه مشهد به مغازه ما آمد و تابلو بزرگی در ابعاد ۳ در ۷متر سفارش داد. او گفت روی پارچه جمله «سپاه محمد رسول‌الله (ص)» را بنویسم. این کار به من سپرده شد. من نیز با استفاده از یک تی، چوب و اسفنج، قلم‌مویی بزرگی ساختم و شروع به نوشتن کردم. خواستم ابتکار نشان بدهم، از ته‌مانده قوطی‌های رنگ استفاده کردم.
خط خوب و زیبایی داری. باور نمی‌کنم تو با این سن‌وسال این خط زیبا را نوشته باشی
او ادامه می‌دهد: ازطرفی، چون اسفنج رنگ را در خودش نگه می‌دارد، نوشته رنگارنگ می‌شد. وقتی متن روی پارچه تمام شد، تازه متوجه شدم چه کرده‌ام. مسئول سپاه وقتی برای بردن پرچم سفارش‌داده‌شده آمد، با دیدن نوشته از صاحب‌مغازه پرسید چه کسی این متن را نوشته است. او هم من را نشان داد.
فرمانده که از دیدن من با آن سن‌وسال تعجب کرده بود، گفت «خط خوب و زیبایی داری. باور نمی‌کنم تو با این سن‌وسال این خط زیبا را نوشته باشی. اما پسرجان! این نوشته را برای جشن مهدکودک یا مدرسه که ننوشته‌ای! چرا این‌قدر رنگارنگ است؟» بعد از آن ماجرا من همین عبارت را دوباره و فقط با یک رنگ نوشتم.
تلاش برای معرفی هنر خوشنویسی
قائمی بعد‌از گرفتن مدرک ممتاز استادی در‌زمینه خوشنویسی، چندسالی ریاست انجمن خوشنویسان استان خراسان رضوی را برعهده گرفت. او جزو معدود استادان خوش‌نویس کشور است که تأیید استاد ممتازی‌اش را از سه استاد بزرگ خطاطی، استاد خروش، صمدی و اخوین، گرفته است؛ «بعد از کسب این افتخار و استاد‌تمامی در رشته خوشنویسی، مدتی ریاست انجمن خوشنویسان استان را برعهده داشتم.
در این مدت تلاش کردم که هنر خطاطی به‌عنوان یک هنر قدسی جایگاهش را پیدا کند و از مهجوری و فراموشی دور شود.»
او در ادامه می‌گوید: یک گروه موسیقی یا فیلم به‌خاطر یک فیلم یا یک قطعه موسیقی، بار‌ها و بار‌ها در جشنواره‌های مختلف تشویق می‌شود، اما به هنر خوشنویسی در جامعه توجه نمی‌شود.
او با این هدف که هنر خطاطی را از بی‌توجهی برهاند، ضمن همکاری با آموزشوپرورش، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی و سپاه، برنامه‌ها و طرح‌هایی را برای معرفی و حضور بیشتر این هنر در مراسم و اتفاقات فرهنگی و اجتماعی استان ارائه کرد. برگزاری نمایشگاه آثار هنرمندان خطاط یکی دیگر از برنامه‌هایش بود. در سال‌های اخیر نیز به‌عنوان نیروی اجرایی و فرهنگی در روابط عمومی انجمن خوشنویسان خراسان فعال است.
سال‌ها آموزش خوشنویسی و خطاطی
استاد حسین قائمی سال‌هاست که به نوجوانان علاقه‌مند و دوستداران هنر خطاطی آموزش می‌دهد. او سال‌هاست که در راه‌اندازی کلاس‌های خطاطی و خوشنویسی و آموزش با همراهی انجمن خوشنویسان مشهد، آموزشوپرورش، اداره فرهنگ وارشاد اسلامی و کانون فکری کودکان و نوجوانان، سپاه و بسیج همکاری می‌کند؛ «در مسجد امام‌علی (ع) محله شهید‌مطهری کلاس خط دارم.
در ۳۵ سالی که به آموزش پرداخته‌ام، حداقل هزار‌شاگرد را از مبتدی تا استاد ممتازی آموزش داده‌ام. شاگردانم از گروه‌های مختلف سنی هستند. محدودیت سنی برای شرکت در کلاس قائل نیستم؛ چون اعتقاد دارم هنر خوشنویسی نهایت و پایانی ندارد وخود من به‌عنوان استاد ممتاز خطاطی همین حالا نیز از محضر استادان بزرگ خطاطی مثل استاد صمدی بهره‌مند می‌شوم.»
آن‌طور‌که می‌گوید، ستایش معینی، نوجوان چهارده‌ساله، استاد ممتاز خطاطی از بهترین شاگردانش است که چند وقت قبل رتبه برتر مسابقات خوشنویسی کشور را به دست آورد.
کسب مقام اول درمسابقات خوشنویسی کشوری-سال ۶۸
درخشش در تاجیکستان
استاد قائمی در‌کنار تدریس و آموزش، در نمایشگاه‌های مختلف خط و خوشنویسی حضور داشته است. برخی از این نمایشگاه‌ها به‌صورت انفرادی و تعدادی نیز گروهی برگزار شده‌اند؛ «نمایشگاه‌های مختلفی در آلمان، روسیه، بلغارستان، پاکستان، ارمنستان و کشور‌های دیگر برگزار کرده‌ام. تعدادی از این نمایشگاه‌ها به‌صورت گروهی بوده است.»
او می‌گوید: زمان ریاست‌جمهوری دکتر احمدی‌نژاد در همایش «هفته فرهنگی ایران و تاجیکستان» به‌عنوان خوش‌نویس برتر کشور در کاخ ریاست‌جمهوری کشور تاجیکستان حضور داشتم. در همان روز‌ها آقای احمدی‌نژاد در یک نشست منطقه‌ای به تاجیکستان آمده بود و در دیداری که از نمایشگاه داشت، به غرفه ما آمد، از آثاری که نوشته بودم خیلی تعریف کرد.
در همین دیدار دکتر به من گفت «الان می‌روم و چند نفر دیگر از رئیس‌جمهور‌های کشور‌های حاضر در این نشست را به اینجا می‌آورم تا آن‌ها نیز این هنر را ببینند» دقایقی بیشتر نگذشت که دکتر احمدی‌نژاد به همراه رئیس‌جمهور تاجیکستان، روسیه، پاکستان، قزاقستان، چین، هند و قرقیزستان به غرفه ما آمدند.
از اینکه توانسته بودم با هنرم باعث سربلندی کشورم شوم، خیلی خوشحال بودم و احساس غرور می‌کردم
مترجم درباره هنر خطاطی توضیحاتی داد؛ آن‌ها که خیلی خوششان آمده بود، درخواست یک نسخه از خطم را کردند. من دستخطی نوشتم و به تک‌تک آن‌ها هدیه کردم. از اینکه توانسته بودم با هنرم باعث سربلندی کشورم شوم، خیلی خوشحال بودم و احساس غرور می‌کردم.
کتیبه‌نویسی برای حرم ائمه (ع)
استاد حسین قائمی فعالیت‌های بسیاری در‌زمینه کتیبه‌نویسی و خوشنویسی برای اماکن مقدس و امامزاده‌ها در داخل و خارج از کشور انجام داده است؛ «کتیبه‌نویسی برای عتبات مقدسه در عراق، از ماندگارترین و پر‌افتخارترین این کارهاست. این افتخار نصیب هر خطاطی نمی‌شود.
کتیبه‌هایی را که روی کاشی نوشته بودم، در بارگاه و مضجع امامان واقع در کربلا، نجف، سامرا و کاظمین نصب کردند. همچنین افتخار نوشتن روی پارچه‌های پوشش مرقد مطهر امام‌علی (ع)، امام‌حسین (ع)، حضرت‌ابوالفضل (ع) و ائمه (ع) سامرا و کاظمین را دارم.
او این‌طور تعریف می‌کند: زمانی‌که برای نصب کتیبه‌ها و پارچه‌های مرقد امام‌کاظم (ع) و امام‌جواد (ع) به کاظمین رفتیم، مسئولان، آستان مقدس کاظمین را برای ما قرق کرده بودند. بعد از آن اجازه دادند که وارد ضریح شویم و خلوتی داشته باشیم. آن لحظات را هرگز از خاطر نمی‌برم. در پایان نیز پارچه خطاطی‌شده را روی مقبره پهن کردیم. این شیرین‌ترین و ناب‌ترین خاطره تمام دوران خوش‌نویسی‌ام بوده است.
استاد حسین قائمی، کتیبه‌های برخی از مساجد مشهور در ایران و جهان اسلام را نیز خوشنویسی کرده است. یکی از این مساجد، مسجد شیعیان مدینه است. قائمی در‌این‌باره می‌گوید: ۱۰ سال قبل، چند کتیبه نوشته‌شده روی کاشی را به‌عنوان هدیه برای مسجد شیعیان در مدینه بردم.
زمان گرفتن اجازه برای نصب کتیبه‌ها در محراب مسجد، مسئول و امام جماعت مسجد از من پرسید «شما چه کسی هستید و از کجا این کتیبه‌ها را آورده‌اید؟» خودم را معرفی کردم و به او گفتم من خودم این کتیبه‌ها را نوشته‌ام و بعد‌از تبرک‌کردن در حرم امام‌رضا (ع) به‌عنوان هدیه از ایران برای شما آورده‌ام.» امام جماعت مسجد خیلی خوشحال شد.
آرزویی که بر دل ماند
قائمی چند سال قبل، نوشتن قرآن منحصر‌به‌فردی را شروع کرد، اما به‌دلیل بروز برخی مشکلات، بعد‌از نوشتن چهار جزء از این قرآن نفیس، کار را نیمه‌تمام رها کرد. او می‌گوید: مثل هر خوشنویسی دوست داشتم قرآن دست‌نویسی از من به یادگار بماند؛ قرآنی که متفاوت و ویژه باشد. بعد‌از پیدا‌کردن حامی مالی نوشتن آن را شروع کردم.
به گفته او این قرآن در ابعاد ۱۲۰ در ۱۸۰ و روی پوست گاو نوشته شده است.
در‌واقع هر برگ قرآن، پوست کامل یک گاو است. مرکب آن شیمیایی و ضد‌آب است. نوع خط نیز ترکیبی از ثلث، نستعلیق و ریحان است. این نوع خط هفتصد‌سال قبل توسط بایسنقر‌میرزا، شاهزاده تیموری، برای نوشتن شاهنامه و قرآن بایسنقری به کار رفته است. از آن زمان تا امروز هیچ قرآنی به این خط نوشته نشده است.
به گفته استاد قائمی متأسفانه بعد‌از نوشتن چهارجزء از این قرآن به‌دلیل ورشکسته‌شدن حامی مالی، کار متوقف شد و آرزوی نوشتن آن بعد‌از توقف چندین‌ساله بر دل این استاد خوشنویسی باقی مانده است. او می‌گوید: با اینکه مشهد قطب خطاطی ایران است، هیچ‌گونه حمایتی از هنرمندان خوش‌نویس نمی‌شود.
هنرمند خطاط برای تأمین هزینه لوازم خام کارش مانده است. آستان قدس رضوی می‌تواند به‌عنوان بزرگ‌ترین مرکز فرهنگی و مذهبی کشور حامی این هنر قدسی باشد. چندین‌سال است که تکمیل این قرآن روی پوست گاو متوقف شده است و با‌وجود مراجعات متعددم به اداره فرهنگ و ارشاد، آستان قدس، استانداری و حتی نهاد ریاست‌جمهوری، هیچ‌کدام حمایت مالی برای تکمیل قرآن را نپذیرفتند.
او ادامه می‌دهد: خوشنویسی و خطاطی هنر اصیل کشور ماست، اما ترکیه که زبان نوشتاری‌اش انگلیسی است، برترین خطاطان جهان اسلام را دارد. چرا؟ چون از هنرمندانش حمایت می‌کند. آن‌ها دغدغه مالی و ذهنی دیگری ندارند.
طراحی و خوشنویسی مسجد شیعیان مدینه-سال ۸۷
خواندن کتیبه‌های حرم مطهر
فاطمه مقدم از دوسال قبل آموزش خوشنویسی را نزد استاد قائمی شروع کرده و در همین مدت کوتاه مدرک ممتاز خوشنویسی را گرفته است. او می‌گوید: با حمایت‌ها و دلسوزی استادم توانستم در مدت یک سال نوشتن مقدماتی و تحریری را تا نوشتن ممتاز تکمیل کنم. آشنایی با خوشنویسی و هنر خطاطی، چشمم را به دنیای زیباتری باز کرد.
او ادامه می‌دهد: در گذشته که به حرم مطهر امام‌رضا (ع) می‌رفتم، چون با خطوط و خوش‌نویسی‌های حرم آشنایی نداشتم، به این نوشته‌ها و کتیبه‌ها توجه نمی‌کردم. اما حالا که امکان خواندن این جملات را دارم، ساعت‌ها محو زیبایی و عظمت آن‌ها می‌شوم و لذتی که می‌برم، توصیف‌ناشدنی است.
استقبال نسل جوان از هنر خوشنویسی
فاطمه‌سادات رضایی دوازده‌سال سابقه خطاطی حرفه‌ای دارد که چهار‌سال آن نزد استاد قائمی بوده است. او که مدرس خوشنویسی در کانون فکری کودکان و نوجوانان است، می‌گوید: در گذشته، مسئولان به‌ویژه در حوزه آموزشوپرورش توجه چندانی به مقوله خوشنویسی نداشتند و حتی ساعاتی را که برای خطاطی در نظرگرفته شده بود، به کلاس آموزش زبان انگلیسی اختصاص می‌دادند، اما حالا این‌طور نیست.
تلاش می‌کنیم کودکان را جذب کنیم، چون خوش‌خطی را باید از کودکی به بچه‌ها آموخت
ما در کانون پرورش فکری، کلاس‌های آموزش خطاطی و خوشنویسی داریم و کودکان نیز استقبال خوبی از این کلاس‌ها می‌کنند. تلاش می‌کنیم کودکان را جذب کنیم، چون خوش‌خطی را باید از کودکی به بچه‌ها آموخت.
دلسوزی و همراهی استاد با شاگردان
مهری صفا‌نگار با ۱۰ سال سابقه خوشنویسی حرفه‌ای، از دیگر شاگردان ممتاز این آموزشگاه است. او با اشاره‌به همراهی استاد قائمی با شاگردانش می‌گوید: مهم‌ترین ویژگی استاد، دلسوزی و همراهی با شاگردانش است.
استاد قائمی با دقت و دلسوزی تمام سرمشق تک‌تک شاگردان را به‌صورت دقیق بررسی می‌کند و اشکالات آن‌ها را می‌گوید. حتی اگر این کار را بار‌ها و بار‌ها انجام و توضیح بدهد، از انجام آن خسته نمی‌شود و با چهره باز و متبسم دوباره همان نکات را بیان می‌کند. بار‌ها اتفاق افتاده است که زمان کلاس تمام شده، اما استاد همچنان به آموزش ادامه داده است تا شاگرد متوجه مفهوم مد‌نظر شود.
* این گزارش شنبه ۲۳ دی‌ماه ۱۴۰۲ در شماره ۵۴۳ شهرآرامحله منطقه ۱ و ۲ چاپ شده است.
لینک کوتاه
ارسال نظر
شهید محمد قربانی؛ از اولین شهدای محله امام‌هادی(ع) بود 
غربت شیخ صدوق در خیابانش 