خیاط‌خانه امام‌رضا(ع)با هنر دست زنان می‌چرخد
سکینه تاجی| پرده مخملی سبز که کنار می‌رود، بوی پارچه‌های نو با عطر چای درآمیخته به مشامم می‌خورد. چشم می‌گردانم و به لباس‌های تازه اتوشده آویخته و چادر‌های سیاه و رنگی تازه دوخته‌شده نگاه می‌کنم.
در همان نگاه اول می‌فهمم که اینجا مثل کارگاه‌های خیاطی دیگری که تابه‌حال دیده‌ام نیست که به اقتضای کار، درهم‌ریخته باشد و همه‌جا پر از خرده‌ریز‌های پارچه. همه‌چیز در نهایت تمیزی و مرتب‌بودن است. داخل اتاق روی میز چوبی، رومیزی چشم‌نوازی است از پارچه مخمل سبز و طرح زیبای بته‌جقه. با خودم می‌گویم انگار سبز، رنگ غالب اینجاست؛ رنگ زندگی و سرزندگی.
گلدان شمعدانی روی میز هم سرحال است و حتی در این فصل گل‌های صورتی ریز داده است. به این می‌اندیشم که این همه لطافت در فضا، فقط از هنر دست‌های زنانه بر‌می‌آید که همان موقع دستی زنانه استکان چای را می‌گذارد پیش رویم. چشم‌نواز است این ترکیب ایرانی؛ چای خوش‌رنگ در استکان با پس‌زمینه‌ای از رومیزی بته‌جقه و گلدان شمعدانی!
اینجا خیاط‌خانه حرم‌مطهررضوی است؛ جایی که در آن زنان با هنرشان خدمت درگاه سلطان می‌کنند. برای نوشتن از این همه زیبایی و تلاش خیاط‌ها در این کارگاه با زهرا قاسمی، رئیس اداره رواق‌های خواهران حرم‌مطهر، هم‌صحبت می‌شویم.
- خانم قاسمی از ایده اولیه خیاط خانه بگویید.
تا چند سال گذشته روال بر این بود که لباس‌های خدمت خادمانی که در مجموعه حرم خدمت می‌کردند، از بیرون مجموعه تهیه می‌شد. هم هزینه‌های دوخت زیاد بود و هم به دلیل حجم کارخیاط‌ها تحویل لباس به موقع نبود. وقتی که در سال‌های گذشته با حجم زیادی از ورود خدام افتخاری روبه‌رو شدیم، این دغدغه بیشتر شد که چه کنیم مشکل دوخت لباس برطرف شود.
هر خادم فقط با صرف هزینه‌ای معادل نصف هزینه پارچه و دوخت رایگان، لباس خدمت را دریافت می‌کرد
در سال ۱۳۹۹ بود که با اهدای یک عدد چرخ خیاطی توسط خیری بزرگوار و با همکاری چند نفر از خادمان خواهرکار خیاطی در خود مجموعه حرم آغاز شد. بانی محترم زحمت تهیه پارچه‌ها را نیز کشیده است و هر خادم فقط با صرف هزینه‌ای معادل نصف هزینه پارچه و با دوخت رایگان، لباس خدمت را دریافت می‌کرد.
- خیّر از خادمان حرم‌مطهر بود؟
خیّر بزرگوار خانمی اهل کشور کویت است. به‌همت ایشان به‌مرور چرخ‌های خیاطی بیشتری به مجموعه اضافه شد و خیاط‌خانه حرم رسما کارش را در طبقه منفی۲ رواق حضرت‌زهرا (س) آغاز کرد. از آن زمان تا کنون همه دستگاه‌ها و وسایلی که برای تجهیز خیاط‌خانه نیاز بوده، با صرف حدود ۳.۵ میلیارد تومان به‌همت این خیر عزیز تهیه شده و اکنون این کارگاه خیاطی کامل تجهیز شده است.
- فقط وظیفه دوخت لباس خادمان خواهر را برعهده دارید؟
خیر! در ادامه مسیر علاوه بر تهیه لباس برای خانم‌های خادم، چادر‌های خدمت نیز طراحی و دوخته شد. همچنین در جلسات هم‌اندیشی که در مجموعه آستان‌قدس صورت گرفت، این نتیجه حاصل شد که برخی زائران به‌ویژه آن‌ها که از کشور‌های دیگر مشرف شده‌اند، به‌راحتی نمی‌توانند از چادر‌های ساده ایرانی استفاده کنند.
بدین ترتیب، دوخت چادر‌های آستین‌دار و چادر‌هایی برای استفاده نوجوانان نیز به دیگر خدمات خیاط‌خانه اضافه شد. اکنون اصلی‌ترین وظیفه خیاط خانه، دوخت و تعمیر روزانه چادر‌های تشرف به حرم است و سالانه ۵ هزار چادر برای استفاده زائران دوخته می‌شود.
- آیا خیاط‌خانه برای مجموعه‌ای خارج از حرم‌مطهر امام‌رضا (ع) هم خدماتی ارائه کرده است؟
بله، اتفاقا امسال با درخواست مسئول عتبه طبس، پانصد دست لباس برای بانوان خدوم آنجا رایگان دوخته شد. آرزوی ما این است که روزی نه‌چندان دور چادر‌هایی زیبا و باکیفیت دوخته شود و به‌جای امانت به زائران هدیه داده شود که حتما در ترویج فرهنگ عفاف و حجاب نیز مؤثر خواهد بود.
- پس همه اعضای این مجموعه در واقع در کسوت خادمی هستند و کسی بابت کار در بخش خیاطی حقوقی دریافت نمی‌کند؟
بله درست است. اعضای مجموعه خیاط‌خانه در واقع خادمانی هستند که در ساعات و روز‌های شیفت، در این مجموعه به صورت چرخشی مشغول‌به‌کارند.
- همه دوخت ودوز‌های لازم برای حرم‌مطهر در همین خیاط خانه انجام می‌شود؟
در مناسبت‌های مختلف نیز لباس‌هایی تهیه و اهدا می‌شود. برای مثال سال گذشته ۷ هزار دست لباس با عنوان لباس حضرت علی‌اصغر در روز ششم محرم توسط همکاران ما در کفشداری‌ها به مادرانی تحویل داده شد که با نوزادان خود به حرم مشرف می‌شدند.
همچنین لباس‌هایی برای غبارروبی داخل ضریح مطهر، دوخت سجاده و چادر‌هایی مخصوص برگزاری جشن‌های تکلیف و دوخت حمایل‌هایی که خدام عزیز استفاده می‌کنند نیز در این مکان انجام می‌شود.
- نحوه انتخاب‌کردن خیاط‌ها برای شروع به خدمت‌چه شکلی است؟
برای انتخاب خیاطان، داوطلبان در ابتدا باید همان شرایطی را که برای جذب خادمان خواهر مقرر شده است، دارا باشند. یعنی تأهل، سکونت در مشهد و برخی شرایط و ضوابط ظاهری، سپس دارابودن حداقل مدرک سیکل و تبحر در حرفه خیاطی شرط است. در نهایت از میان داوطلبان آن‌هایی که در آزمون بهترین نتیجه را کسب کرده باشند، به افتخار خدمت‌رسانی نائل خواهند شد.
قرار است تعداد خادمان مشغول در خیاط‌خانه را به دویست نفر برسانیم
- به احتمال زیاد کسانی با خواندن این گزارش به خدمت در این بخش مشتاق خواهند شد. چه توصیه‌ای برای آن‌ها دارید؟
متقاضیانی که مایل به خدمت در بخش خیاط‌خانه هستند، لطفا مستقیم به اینجا مراجعه نکنند. آن‌ها می‌توانند با مراجعه به سایت امور خادمیاران ثبت‌نام کنند تا با طی‌کردن مراحل لازم مشغول به خدمت شوند. این نوید را به مشتاقان بدهیم که در نظر داریم تعداد خادمان مشغول در خیاط‌خانه را به دویست نفر برسانیم تا از همه ظرفیت این مجموعه استفاده شود.
وقف بزرگ به‌یاد در گذشتگان
به‌اتفاق خانم قاسمی، می‌رویم تا به بخش‌های مختلف خیاط‌خانه سر بزنیم. خدام خواهر در سالن دوخت، سالن برش و راهرو اتوکاری مشغول‌به‌کارند. مسئول بخش، توجهم را به چیزی جلب می‌کند و روکش پارچه‌ای را از روی یکی از چرخ‌های خیاطی بر‌می‌دارد و توضیح می‌دهد که این همان اولین چرخ خیاطی اهدایی است. قدمت از سر و روی چرخ خیاطی مارشال مشکی طلایی می‌بارد.
همان که همه سازوکار و تشکیلات امروز خیاط‌خانه از صدقه سر اوست. نامی عربی را بر آن می‌خوانم. در ادامه بازدید، نام‌های فراوانی بر هرکدام از اقلام خیاط‌خانه می‌بینم. خانم کویتی هر کدام از آن‌ها را به‌نام یکی از عزیزان در گذشته‌اش وقف کرده و مجموعه آستان‌قدس با امانت‌داری، همه نام‌ها را حک و حفظ کرده است. وارد سالن دوخت می‌شوم و خادمان دقایقی دست از کار می‌کشند و خوش‌وبش می‌کنیم.
انرژی مثبت و حال خوشی که از هم‌صحبتی با هرکدام گرفتم، وصف‌ناپذیر است. می‌گویم این همه حال خوب و روحیه شاد از کجا آمده است و چرا هیچ خستگی کار در چهره‌تان نیست؟ جواب می‌گیرم که همه‌اش از لطف امام است؛ چون افتخار داده است که در محضرش خدمت کنیم. در نتیجه وقتی اینجا هستیم، نه متوجه گذر زمان هستیم، نه خستگی در کار است.
* این گزارش پنج‌شنبه ۲۸ دی‌ماه ۱۴۰۲ در شماره ۵۳۵ شهرآرامحله ثامن چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
محله امامیه؛ پربوستان‌ترین محله قاسم‌آباد 
مسجد امام‌حسن مجتبی (ع)؛ اتاقکی که پایگاه انقلاب شد 