کنده‌های پرنقش و نگار در دست‌ نجار محله آبکوه

تخت‌های چوبی در گوشه دنج کوچه‌ای در محله آبکوه ما را به سمت خود جذب می‌کند. نزدیک‌تر که می‌شویم بوی چوب را حس می‌کنیم و خاک‌اره‌هایی که نشان از هنر دستان یک هنرمند دارد. اینجا کارگاه چوب محمدرضا محمدجانی سمنگانی است. او ساکن محله است و تولیدات چوبی خود را نه‌تنها به تمام مناطق شهر بلکه به شهرها و حتی کشورهای دیگر نیز ارسال کرده است.

علاقه و صبوری، 2رکن مهم کار

قدر چوب را به خوبی می‌داند. او که با ایده‌های خود از هر تکه چوب بهترین استفاده را می‌کند و به قول خودش از خاک‌اره‌هایش هم نمی‌تواند بگذرد. متولد سال52 است. 20ساله بوده که وارد حرفه نجاری می‌شود و 10سال بعد از آن با ساخت دست‌سازه‌های چوبی در بازار گل مشغول به کار می‌شود و این‌گونه روی دیگری از کار با چوب را تجربه می‌کند که تا به امروز ادامه دارد. می‌گوید: این حرفه را با 100هزار تومان شروع کردم. آن‌زمان به واسطه نجاری یکسری وسایل هم داشتم. 

اکنون برای راه‌اندازی چنین کارگاهی باید 100میلیون تومان داشته باشی. او ادامه می‌دهد: از 15، 16سالگی به بعد می‌توان این حرفه را آموخت و سن کمتر از آن به دلیل استفاده از ابزار خطرناک است. این کار یدی است و صبوری و علاقه 2رکن مهم پایداری در آن است. هرچه بیشتر کار کنی تجربه‌ات هم بیشتر می‌شود و در بهبود کارت تأثیر می‌گذارد.

تنوع در تولیدات

یک سال و نیم است که در محله آبکوه کسب می‌‍‌کند. او از عهده تولید هر اثر چوبی به خوبی برآمده است. ساخت فلاورباکس، صندوقچه، جاکفشی، مبل، سبد، کرسی و لانه پرنده تنها بخشی از فعالیت‌های اوست. می‌گوید: به طور معمول هر سفارشی را انجام می‌دهم. این حرفه فصلی است. برای مثال در ایام بهار و تابستان مشتریان تقاضای تزیین باغ و پرچین و ساخت تخت برای باغ دارند و ایام مناسبتی مانند نوروز و شب یلدا نیز سبدهای تزیینی وکرسی سفارش می‌دهند. 

فضای مجازی در فروش به من کمک کرده و در حال حاضر 80درصد فروشم از این طریق است. ضمن اینکه با دیدن سازه‌های مختلف در اینترنت ایده گرفته و محصولات جدیدی تولید می‌کنم

در حال حاضر مردم بیشتر به تخت‌های سنتی و تزیینات آپارتمان‌ها با سازه‌های چوبی روی آورده‌اند. او در عصر امروز از فضای‌مجازی بهترین استفاده را کرده است و به قول خودش بیشترین جذب مشتریانش از همین محیط است: فضای مجازی در فروش به من کمک کرده و در حال حاضر 80درصد فروشم از این طریق است. ضمن اینکه با دیدن سازه‌های مختلف در اینترنت ایده گرفته و محصولات جدیدی تولید می‌کنم.

خلاقیت، عامل تولید موفق

او آثار بسیاری به شهرهای دیگر کشور مانند شیراز ارسال کرده است وحتی پافراتر گذاشته و نمونه کارهایش به کشورهایی همچون چین، کویت و عراق نیز سفر کرده است. او اهمیت ساخت و تولید سازه‌های چوبی را در حدی می‌داند که معتقد است آن را به کشورهای دیگر هم می‌توان صادر کرد و برای هم‌میهنان خویش اشتغال‌زایی کرد. 

او که سال94 از سمت شهرداری منطقه2 مشهد به عنوان کارآفرین نمونه انتخاب شده است می‌گوید: این‌کار طوری است که می‌توان آن را به سایر شهرها و حتی خارج از کشور صادر کرد. تنها حمایت دولت را می‌خواهد که بتوان به این هدف رسید. چوب چیزی است که با خلاقیت در آن می‌توان مردم را به سمتش جذب کرد. درواقع با نوآوری ایده‌های بسیاری را می‌توان روی آن اجرا کرد و سازه‌های ابداعی خلق کرد. هیچ چیز چوب دورریختنی نیست حتی خاک‌اره آن را هم می‌توان در مواردی مانند ساخت تابلو به کار برد.

هیچ چیز چوب دورریختنی نیست حتی خاک‌اره آن را هم می‌توان در مواردی مانند ساخت تابلو به کار برد

او یک پیشنهاد سودآور هم دارد: این حرفه می‌تواند درآمدزا باشد و بسیاری از بانوان سرپرست خانوار به وسیله آن می‌توانند درآمد کسب کنند. کاری است که در خانه هم می‌توان در حجم کوچک مانند جاشمعی، جاگلدانی و... انجام داد و از طریق اینترنت به فروش رساند.

قیمت گران ابزارآلات این حرفه

این حرفه سرو صدای بسیاری دارد و با مشکلاتی نظیر آسیب گوش، ریه، کمر و زخمی‌شدن دست‌ها روبه‌روست. دلار نیز بر قیمت ابزار تأثیر بسزایی دارد. او بیان می‌کند: ابزار و آلات این حرفه قیمت گرانی دارد. از طرف دیگر بیشتر کار ما با چوب روسی است که آن را هم باید با مبلغ گرانی خرید. در کشور ما کمبود چوب است و گرانی چوب بیداد می‌کند. متأسفانه پالت که ضایعات کارخانجات محسوب می‌شود در چوب‌فروشی‌ها با قیمت بسیاری به فروش می‌رسد و هیچ نظارتی بر این موضوع نیست. کرونا نیز بر شغل ما تأثیر منفی گذاشت زیرا بخش مهمی از تزیین مجالس و رستوران‌ها برعهده ماست که در محدودیت‌ها تعطیل شده و کمتر به ما سفارش داده شد.

تنوع در ابزار و تجهیزات

در این حرفه ابزار ثابت و پرکاربردی وجود دارد که از آن می‌توان به چکش، چوب‌ساب،گونیا، اره، مغار و ... اشاره کرد. همچنین تجهیزات و دستگاه‌هایی مانند پمپ باد، کمپرسور باد، میخ‌کوب، منگنه‌کوب، فارسی‌بر و دستگاه چرخ‌پوست نیز استفاده می‌شوند. پیشرفت علم نیز موجب به‌روزشدن ابزار و تنوع در دستگاه‌ها شده است. 

این هنرمند محله آبکوه می‌گوید دستگاه‌هایی هم ساخته شده است که هنوز به ایران نیامده است. او درباره ابزار مورد استفاده در کارگاه خود بیان می‌کند: دستگاه چرخ‌پوست کار پرداخت و سمباده چوب را انجام می‌دهد. فارسی‌بر نیز برای برش‌های حساس، ظریف‌کاری و زدن انواع زاویه چوب استفاده می‌شود. کار دستگاه پمپ نیز اتصال تکه‌های چوبی به یکدیگر است. به کمک دستگاه گندگی هم چوب از 2طرف رنده می‌شود.

استفاده از دستگاه سه‌کاره

یکی دیگر از ابزار مورداستفاده و پرکاربرد این شغل دستگاه سه‌کاره است که نقش مهمی در روند ساخت سازه‌های چوبی دارد. این دستگاه 3کار مهم برش‌کاری، کٌم‌کاری و رنده‌کاری را انجام می‌دهد. 

او درباره نحوه کار این دستگاه توضیح می‌دهد: به کمک برش‌کاری، چوب را با توجه به نوع سازه به اندازه‌های مختلف برش می‌دهیم. این‌کار با گونیای مخصوص انجام می‌شود. کُم‌کاری که به فاق زبانه هم معروف است بخش دیگر این دستگاه است. به وسیله آن چوب را بر روی صفحه کار قرار می‌دهیم و آن را با گیره وصل می‌کنیم. سپس قسمت‌هایی که از قبل علامت زده و مشخص کرده‌ایم را با مته تنظیم کرده و سوراخ می‌کنیم. این روش بستگی به مته و قطر شکاف مدنظر دارد که بسته به نوع کار تعویض و تنظیم می‌شود. قسمت رنده‌کاری هم صاف‌کردن چوب و گونیاکردن کارهای تخت را به عهده دارد. به این شکل چوب روی صفحه گذاشته می‌شود و سپس نقاط مورد نظر رنده می‌شود.