تورج در کارخانه کمپوت!

هرمحله منطقه ما ویژگی‌های منحصربه‌فرد خودش را دارد. کافی است نزدیک به ظهر یعنی زمانی که اهالی محله برای انجام کار‌های روزمره، بیشتر از خانه‌هایشان بیرون می‌آیند، به محله‌شان پا بگذاری و قدیمی‌ها را پیدا کنی تا از تاریخ و قدمت محله‌شان بگویند.

جوان‌تر‌ها هم اطلاعات دقیقی از مشکلات محله‌شان به تو می‌دهند. حالا در این گشت‌وگذارها، مردم محله‌های قدیمی‌تر مانند همین خیابان تورج در محله کلاهدوز که مقصد ما برای تهیه گزارش است، برای دادن اطلاعات بسیار آماده هستند؛ خیابان تورجی که به گفته قدیمی‌ها، وقتی کسی می‌خواست آدرس آن را بدهد، می‌گفت: کوچه «کمپوت شاداب»، چون کارخانه کمپوت نبش خیابان قرنی قرار گرفته بود.

حمل ۱۵۰ کیلوگرم سبزی با دوچرخه

سیف‌الله زارع، از شهروندان بانشاط و سرحال خیابان تورج است که ۸۰ سالی از خدا عمر گرفته است. او را سوار بر دوچرخه می‌بینیم. دربرابر تعجب ما می‌گوید: از ۴۰ سال پیش که در خیابان تعبدی سبزی‌فروش بودم، با دوچرخه رفت‌وآمد می‌کردم.

او علاوه بر رفت‌وآمد، بار هم با دوچرخه می‌برده آن هم از خواجه‌ربیع، دروی، نخودک و... که تا وزن ۱۵۰ کیلوگرم سبزی می‌رسیده است. می‌خندد و می‌گوید: تا حالا سه‌بار دزد، دوچرخه‌ام را برده است. این یکی را هم چهارسالی است که دارم. این شهروند قدیمی در حال رفتن به حرم برای زیارت است؛ زیارتی که هر روز با همین دوچرخه‌اش، مسیر آن را طی می‌کند.

۱۰۰ متر زمین به ۳ هزار تومان

همه‌چیز در این محله برای آسایش شهروندان فراهم است؛ از مسجد گرفته تا نانوایی، سوپرمارکت، میوه‌فروشی، آرایشگاه، عطاری، بوتیک و... البته مشکلاتی هم هست، اما تعدادشان کمتر از مزایاست.

نزدیک اذان ظهر است و اهالی برای اقامه نماز، خود را به مساجد محوری خیابان تورج یعنی مسجد امام‌ جعفرصادق (ع) و چهارده معصوم (ع)، می‌رسانند. چندنفر از قدیمی‌های محله را در مقابل مسجد امام‌جعفر صادق (ع) در کوچه کلاهدوز ۱/۴۷ می‌بینیم.

محمدحسن گلمکانی، غلام‌رضا خسروی و محمود خدامی هرکدام به ترتیب ۵۰، ۴۳ و ۳۵ سال ساکن خیابان تورج هستند. گلمکانی که ۸۰ بهار از عمرش را پشت سر گذاشته است، می‌گوید: قبل از انقلاب حدود سال ۱۳۴۹، هفت تا هشت خانواده در این محله که سرتاسر آن باغ انگور بود، زندگی می‌کردند.

یادم هست آب آشامیدنی‌مان را از باغ سرهنگ طهماسبی تهیه می‌کردیم. خسروی نیز در ادامه حرف او می‌گوید: آن زمان‌ها در این محله، ۱۰۰ متر زمین را به ۳ هزار تومان خریدم؛ البته بیشتر زمین‌های محله، متعلق به ملّاکانی به نام حاج‌ابراهیم وحدتی، سید فهیمی، بی‌بی تشکری و سرهنگ طهماسبی بود که کم‌کم مردم زمین‌هایشان را خریدند.

او ادامه می‌دهد: در سال ۱۳۵۱، به دنبال کشیدن آب آشامیدنی به محله بودیم. سازمان آب می‌گفت برای لوله‌کشی باید تعدادتان به ۴۰ خانوار برسد، در حالی که ما ۲۰ خانوار هم نبودیم. بالاخره این سازمان، یک شیر آب سر کوچه گذاشت و اهالی از همان‌جا آب می‌آوردند، اما سال ۱۳۵۴ سرانجام هم لوله‌کشی آب و هم برق به محله آمد تا رسیدن به زمان انقلاب که ۱۰۰ خانوار شدیم.

سازمان آب می‌گفت برای لوله‌کشی باید تعدادتان به ۴۰ خانوار برسد،بالاخره یک شیر آب سر کوچه گذاشت

گردهمایی انقلابی‌ها در مسجد امام جعفر صادق (ع)

خسروی، شهروند قدیمی خیابان تورج، با آمدن اسم انقلاب می‌گوید: اهالی محله به‌صورت فعال در راهپیمایی شرکت می‌کردند. محل گردهمایی هم مسجد امام جعفر صادق (ع) بود. حاج‌آقای محرابی، امام جماعت بودند که نقش مهمی در آگاه‌سازی اهالی داشتند.

یادم هست هنگام پیروزی انقلاب، مردم شب‌ها کشیک می‌دادند تا ضدانقلاب به محله رخنه نکند و از طرفی دزدی نشود. در زمان جنگ هم این محله، ۱۰ شهید تقدیم کشور کرد که نام آن‌ها بر لوح کوچه خودنمایی می‌کند. شهیدانی همچون جعفری، منفرد، برجلویی، بااخلاق و...

او اضافه می‌کند: مسجد از زمان انقلاب تاکنون، محل گردهمایی اهالی است و حالا هم در سه‌نوبت نماز صبح، ظهر و شب در آن خوانده می‌شود و از طرفی شب‌های شنبه و سه‌شنبه برگزاری دوره قرآن، محفلی دیگر برای گردهمایی و دیدار اهالی است.

گاراژی به نام تی‌بی‌تی

قدیم‌ها وقتی کسی می‌خواست آدرس این محله را بدهد، می‌گفت: کوچه «کمپوت شاداب». خدامی در این‌باره توضیح می‌دهد: کارخانه کمپوت شاداب، نبش خیابان قرنی قرار داشت و اینجا به همین نام شناخته می‌شد.

گاراژی به نام «تی‌بی‌تی» نیز عنوان دیگری بود که شهروندان، این محله را با آن می‌شناختند. این گاراژ در حاشیه خیابان قرنی قرار داشت و وجود آن دلیل بسیار مهمی برای سکونت شهروندانی شد که اصالتشان به روستا‌های اطراف مشهد می‌رسید.

وی می‌افزاید: اصالت بسیاری از شهروندان خیابان‌های تورج، مجد و کلاهدوز به روستا‌هایی همچون گلمکان، کاهو، دولت آباد، اسجیل، مایون و... می‌رسد؛ شهروندانی که به‌راحتی می‌توانستند خود را به گاراژ تی‌بی‌تی برسانند و راهی دیار خود شوند.

نگذارید خانم مایونی دلتنگ باشد

از کوچه کلاهدوز ۴۷ که بورس مغازه‌های لوله‌فروشی است، وارد خیابان تورج می‌شویم. این مغازه‌ها در حال کشیده شدن به راسته خیابان تورج نیز هستند. در ادامه راه، دیوار‌های رنگین و زیبای دو دبستان دخترانه و پسرانه شهیدشیرودی که داخل کوچه تورج ۳۳ قرار دارند، ما را به کوچه می‌کشاند.

سوپرمارکت کوچک خانم‌مایونی با جارو‌های سیخی آویزان و بسته پلاستیکی توپ‌های آبی‌رنگ، آن هم درست روبه‌روی مدرسه، شادی این فضا را تکمیل می‌کند، اما فاطمه مایونی که از ۴۵ سال پیش، در خیابان تورج ساکن است، غم بزرگی در دل دارد؛ غمی که او را از صحبت درباره محله و زندگی خودش بازمی‌دارد.

گویا روز عید فطر، دختر، داماد و سه‌نوه‌اش در تصادف، فوت می‌کنند و حالا می‌گوید حوصله حرف زدن ندارد. فقط دو جمله می‌گوید: زنی بی‌وارث و تنها هستم که پس از فوت همسرم، سرم را با این سوپرمارکت گرم کرده‌ام. بعد هم ما را نصیحت می‌کند که: اگر لباس تنم از اطلس می‌بود، برای من به‌اندازه خواندن نماز اول وقت اثر نداشت.




بررسی مکلات تورج

 تبدیل منازل مسکونی به انبار؛غیرقانونی است

مغازه‌های لوله‌فروشی راسته خیابان کلاهدوز ۴۷ در حال پیشروی در خیابان تورج هستند و تقریبا از هر ۱۰ خانه یکی به مغازه یا انبار لوله‌فروشی تبدیل شده است؛ البته برخی اهالی هم با اجاره دادن پیلوت یا پارکینگ منازل قدیمی‌شان، به راه‌اندازی مغازه‌ها و انبار‌های لوله دامن زده‌اند.

مسئله‌ای که بافت مسکونی خیابان تورج را به تجاری تبدیل خواهد کرد و به گفته شهروندان، به بروز آسیب‌هایی، چون تردد ماشین‌های سنگین، حرکت مشکل خودرو‌ها در مسیر خیابان تورج و حضور کسبه و دوستان آن‌ها در مقابل مغازه‌ها می‌انجامد که منجر به مزاحمت‌هایی برای بانوان محله می‌شود.

شاهین احمدنیا، رئیس اداره ناحیه ۳ شهرداری منطقه‌یک، با بیان اینکه تبدیل منازل مسکونی به انبار غیرقانونی است، می‌گوید: تاکنون ۱۸ مغازه در خیابان کلاهدوز ۴۷ پلمب شده است و این روند برای مغازه‌های غیر‌مجاز ادامه دارد. از طرفی فک‌پلمب هم پیگرد شدید قانونی به‌دنبال خواهد داشت و حتی برای این تخطی، جریمه سه تا شش‌ماه حبس درنظر گرفته شده است.

کاج هرس شد، مشکل اراذل با نیروی انتظامی است

یکی از ویژگی‌های زیست‌محیطی خیابان تورج، داشتن بوستان کاج است، اما به‌گفته شهروندان، از زمانی که این بوستان به پیمانکار سپرده شده است، وضعیت مطلوبی ندارد، به‌طوری که شب‌ها پاتوق افراد ناشایست است و روز‌ها هم به دلیل هرس نشدن گیاهان و نداشتن جلوه زیبا، شهروندان رغبتی به بهره‌مندی از آن ندارند.

آبخوری بوستان هم مسدود شده است، از تابلوی بوستان خبری نیست و سرویس‌های بهداشتی غیرقابل استفاده است. احمدنیا درباره مشکلات این بوستان می‌گوید: درحال‌حاضر در بوستان کاج فقط در یک شیفت از ساعت ۱۵ تا ۲۳، نگهبان مستقر است و در ساعاتی که نگهبان نیست، اگر تخریبی صورت گیرد، هیچ‌کس ناظر نیست.

ضمن اینکه ما کمبود نگهبان را در نامه‌ای به سازمان پارک‌ها اطلاع دادیم، اما هنوز پاسخی برای سه‌شیفته شدن نگهبان این پارک دریافت نکرده‌ایم.

وی می‌افزاید: وظیفه نگهبان در مواجهه با تجمع جوانان، فقط تماس با شماره ۱۱۰ و مطلع کردن آنان است، در حالی که اگر گشت‌های پلیس، هفته‌ای دوبار از این پارک عبور کنند، دیگر مشکلی پیش نمی‌آید.

رئیس اداره ناحیه ۳ شهرداری منطقه‌یک در ادامه، با اشاره به هرس درختان بوستان کاج در روز دوشنبه، ۱۵ دی، به مسدود کردن آبخوری این بوستان برای جلوگیری از یخ زدن لوله‌های آن در زمستان اشاره کرده و می‌گوید: قرار است برای حفظ سرما، روی آبخوری‌ها کاور بکشیم.

این مسئول، به جای خالی تابلوی بوستان اشاره می‌کند و دلیل آن را تعمیراتی می‌داند که قرار است روی آن انجام شود. وی عنوان می‌کند: این تابلو به‌زودی به پارک بازگردانده می‌شود.

 
پساب‌های سرگردان

روی جوی تابلو‌های زوج خیابان تورج تا میانه این خیابان بسته شده است که به گفته شهروندان، شیب نامناسب آن و مسدود شدنش در تقاطع کلاهدوز ۴۷، باعث شده آب‌های سطحی در جوی جمع شود، ضمن اینکه برخی شهروندان نیز با توجه به اجرای طرح اگو در محله، هنوز پساب خود را در جوی می‌ریزند و بر میزان آب‌های جمع‌شده می‌افزایند.

احمدنیا در این‌باره عنوان می‌کند: یک ماه است که حل مشکلات جوی‌ها و پساب را به پیمانکار سپرده‌ایم و قرار است شیب‌بندی و ساختار فیزیکی جوی‌ها بر حسب مشکلی که دارند، تغییر کند.

همچنین به مالکان منازلی که پساب‌های خانه‌شان را در جوی رها می‌کنند، تذکرات لازم داده شده و مراحل قانونی آن هم در حال طی شدن است و به‌زودی از طریق بخش خدمات شهری، خروجی لوله‌های این منازل، مسدود می‌شود.

* این گزارش شنبه ۲۰ دی  ۱۳۹۳  شماره ۱۳۶  در هرآرا محله منطقه یک چاپ شده است.